Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας, μετά τον κομμουνιστικό τυφώνα, ξαναβρίσκει την θέση της στην κοινωνία της χώρας και συνεργάζεται με την κυβέρνηση της στην έρευνα για τη στάση της ηγεσίας της Εκκλησίας υπό το κομμουνιστικό καθεστώς. Προς τον σκοπό αυτό στις 28 Μαρτίου 2017 υπογράφτηκε σύμφωνο συνεργασίας του Πατριαρχείου της Ρουμανίας με το Εθνικό Συμβουλίου μελέτης των αρχείων της Securitate, της μυστικής κρατικής υπηρεσίας ασφαλείας επί καθεστώτος Τσαουσέσκου.
Μια φανερή απόδειξη της σημερινής συνεργασίας Πολιτείας – Εκκλησίας στη Ρουμανία είναι ο μεγαλοπρεπής Καθεδρικός Ναός του Βουκουρεστίου. Ανηγέρθη μέσα σε λίγα χρόνια, με την ολόθερμη συμπαράσταση της ρουμανικής κυβερνήσεως και γενικά του πολιτικού κόσμου της χώρας σε ανάμνηση της Σωτηρίας του Ρουμανικού Λαού από τον Οθωμανικό ζυγό.
Θα αναφερθούν ορισμένα γεγονότα, προς σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα. Αμέσως μετά τη νίκη της Χριστιανικής Ορθόδοξης Ρουμανίας επί των μουσουλμάνων Οθωμανών και την ανεξαρτησία τους (1877-1878) οι Ρουμάνοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν στο Βουκουρέστι μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό. Θέλησαν να είναι στην αιώνια μνήμη όσων συνετέλεσαν στην απελευθέρωσή τους, με προεξάρχουσα την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Μετά από περιπέτειες και παλινδρομήσεις δεκαετιών το 2004 η Βουλή της Ρουμανίας ενέκρινε να ανεγερθεί ο καθεδρικός ναός και να αναλάβει μεγάλο μέρος της δαπάνης. Στις 12 Σεπτεμβρίου του 2007 ο κ. Δανιήλ εξελέγη Πατριάρχης Ρουμανίας και μετά από δυόμισι μήνες, στις 29 Νοεμβρίου 2007 έθεσε τον θεμέλιο λίθο του Ναού. Το 2010 άρχισαν οι εργασίες και φέτος, στις 25 Νοεμβρίου, θα τελεστούν τα εγκαίνια από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίο. Ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ έχει καλέσει να συμμετάσχουν όλοι οι Πατριάρχες και Προκαθήμενοι των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Η συμμετοχή του Μόσχας εξαρτάται από τις εξελίξεις στο Ουκρανικό.
Ο Ναός είναι ο μεγαλύτερος χριστιανικός ναός στον κόσμο σε χωρητικότητα πιστών. Η επιφάνειά του είναι 6.200 τετρ. μέτρα και ο όγκος 320.000 κυβικά μέτρα. Χωράει άνω των 10.000 πιστών. Το ύψος στο εσωτερικό του είναι 43 μέτρα και το υψηλότερο σημείο του από το έδαφος είναι στα 132 μέτρα. Η δαπάνη της ανέγερσης και του εξοπλισμού του ναού έχει ξεπεράσει τα 100.000.000 Ευρώ, αν και ακούγονται και πολύ μεγαλύτερα ποσά, έως και 400.000.000 Ευρώ. Για τη φιλοδοξία του Πατριάρχου Δανιήλ να ανεγερθεί επί των ημερών του ο εν λόγω ναός ακούστηκαν και αρνητικά σχόλια. Ορισμένοι χαρακτήρισαν το έργο «φαραωνικό». Όμως η ουσία είναι ότι οι Ρουμάνοι πραγματοποίησαν την υπόσχεση που έδωσαν όταν απελευθερώθηκαν από τον οθωμανικό ζυγό. Οι Έλληνες έδωσαν την ίδια υπόσχεση μετά την απελευθέρωση και ανεξαρτησία τους, αλλά, έως τώρα, δεν έχουν τηρήσει την υπόσχεσή τους…
Οι σχέσεις της Ρουμανικής πολιτείας με το Πατριαρχείο της Ρουμανίας καθορίζονται με το 29 Άρθρο του Συντάγματος της χώρας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι «κρατική», αλλά συνεργάζεται με το κράτος «για το καλό του λαού». Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζεται «ο πνευματικός εποικοδομητικός ρόλος Της» στην κοινωνία, χωρίς να παραγνωρίζεται η παρουσία και ο θετικός ρόλος και των άλλων Χριστιανικών Ομολογιών, πιστοί των οποίων υπάρχουν στην Ρουμανική Επικράτεια.
Οι Ρουμάνοι είναι από τους πιο θρησκευόμενους λαούς της Ευρώπης. Το ποσοστό όσων δηλώνουν πιστοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί είναι 81,5% και συνολικά το 90% του λαού δηλώνει ότι πιστεύει στον Χριστό. Το 8,5% είναι Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες. Η Ρουμανία το 2004 έγινε μέλος του ΝΑΤΟ και το 2007 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι η δεύτερη χώρα σε Ορθόδοξο πληθυσμό μετά το Πατριαρχείο της Μόσχας. Κατά την απογραφή του 2011 ήσαν 16.300.000 πιστοί. Ο συνολικός πληθυσμός της Ρουμανίας είναι περίπου 19 εκατομμύρια.
Σημειώνεται ότι μετά το ολοκληρωτικό και άθεο κομμουνιστικό καθεστώς η Ορθόδοξη Εκκλησία απολαμβάνει σήμερα προνομίων, όπως το να έχει εκπομπές στην κρατική τηλεόραση και στο κρατικό ραδιόφωνο, να υπάρχει κατηχητικό θρησκευτικό μάθημα στην εκπαίδευση, να απαλλάσσονται από τους φόρους οι ναοί, οι μονές και τα άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματά της. Υπολογίζεται ότι σήμερα, είκοσι οκτώ χρόνια μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, υπάρχουν στη Ρουμανία περίπου 15.000 ιερείς και 41.000 μοναχοί και μοναχές.
Ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ (1951 – ) με την γραμμή που ακολουθεί επιδιώκει να υπολογίζεται ως ο τρίτος πόλος στην Ορθοδοξία, μετά από τους Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας. (Βλ.σχ. Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου «Η Σύνοδος στην Κρήτη», Εκδ. «Τήνος», Αθήναι, 2017, σελ. 123). Και με τα δύο αυτά Πατριαρχεία, έως τώρα, διατηρεί καλές σχέσεις. Τον Οκτώβριο του 2017 ο Πατριάρχης Μόσχας μετέφερε ο ίδιος στο Βουκουρέστι τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ, τον οποίο αγαπούν στη Ρουμανία. Όπως ήδη αναφέρθηκε ο κ. Δανιήλ προσκάλεσε τον κ. Βαρθολομαίο να προστεί των εγκαινίων του Καθεδρικού Ναού στο Βουκουρέστι. Τον Μάιο του 2018 ο Ρουμάνος Πατριάρχης δέχθηκε τον υπεύθυνο των εξωτερικών σχέσεων του Πατριαρχείου της Μόσχας, Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ και συζήτησαν το εκκλησιαστικό ουκρανικό ζήτημα. Στη συνέχεια, τον Ιούλιο του 2018, δέχθηκε την αντιπροσωπεία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και συζήτησε το ίδιο θέμα…
Προηγουμένως, στις 3 Δεκεμβρίου 2017, ο Πατριάρχης Ρουμανίας μετέβη στη Μόσχα για να συμμετάσχει στους εκεί εορτασμούς για τα εκατό χρόνια από την αποκατάσταση του Πατριαρχείου της Μόσχας και την ενθρόνιση του μάρτυρος Πατριάρχου Τύχωνος. Κατά τη συνάντηση του κ. Δανιήλ με τον Πατριάρχη της Μόσχας, αυτός του εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για «την υποστήριξη της Εκκλησίας της Ρουμανίας προς την κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας και την υψηλού επιπέδου διμερή συνεργασία των δύο Πατριαρχείων σε πολλούς τομείς».
Αυτό το σημείο είναι ενδεικτικό της στάσης που θα τηρήσει το Πατριαρχείο της Ρουμανίας σε ενδεχόμενη μονομερή ενέργεια του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως στην Εκκλησία της Ουκρανίας; Ο κ. Δανιήλ στην αντιφώνησή του δεν μίλησε για το Ουκρανικό. Επίσης στους πρόσφατους εορτασμούς για τα 1030 χρόνια από την βάπτιση των Ρως στο Κίεβο τήρησε ουδέτερη στάση. Στον μεν εορτασμό της Μόσχας, δεν συμμετέσχε αντιπροσωπεία του Πατριαρχείου της Ρουμανίας και σ’ αυτόν του Κιέβου της κανονικής (υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας) Εκκλησίας της Ουκρανίας, εκπροσωπήθηκε σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Βεβαίως δεν πήγε αντιπροσωπεία του στους εορτασμούς της Ουκρανικής κυβερνήσεως, όπως έκαμε το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως… Κατά την άποψη του γράφοντος η τελική άποψη της Ρουμανικής Εκκλησίας επί του Ουκρανικού δεν έχει ακόμη διατυπωθεί. Θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες και θα υπάρξει μια διαπάλη στους κόλπους της, αν θα πρέπει να πρυτανεύσει το κανονικό δίκαιο και η ενότητα της Ορθοδοξίας, ή τα εκκλησιαστικά συμφέροντα της, σε συνδυασμό με τα γεωπολιτικά της ρουμανικής κυβέρνησης.
Τα Διορθόδοξα ζητήματα, που υπήρξαν κατά καιρούς με άλλες Εκκλησίες, παρουσιάζουν μίαν ύφεση επί σημερινού Πατριάρχου Ρουμανίας Δανιήλ. Το 2011 το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων διέκοψε την κοινωνία με το Πατριαρχείο Ρουμανίας. Αιτία η χωρίς την άδειά του ανέγερση από το Πατριαρχείο Ρουμανίας Ναού στην Ιεριχώ. Στην συνέχεια οι σχέσεις αποκαταστάθηκαν, με πρωτοβουλία του κ. Δανιήλ. Απόδειξη η επίσκεψη, στις 11 Ιουνίου 2018, του Ιεροσολυμίτη Αρχιεπισκόπου Θεοδοσίου στον Ρουμάνο Πατριάρχη. Τον ευχαρίστησε για την αθρόα προσέλευση ρουμάνων προσκυνητών στους Αγίους Τόπους καθώς και για τις ευάριθμες υποτροφίες, που δίδει σε μαθητές του Πατριαρχείου για θεολογικές σπουδές στη Ρουμανία.
Το Πατριαρχείο της Ρουμανίας βρισκόταν επί χρόνια σε αντιπαλότητα με το Πατριαρχείο της Σερβίας. Το κατηγορούσε ότι σε συνεργασία με το Σερβικό κράτος απαγόρευε στους Ρουμάνους, που ζουν στη Σερβία, να τελούν τη λατρεία στη ρουμανική. Σήμερα τα πράγματα είναι καλύτερα. Το πρόβλημα της Μολδαβίας με τη Ρωσία λύθηκε, τουλάχιστον επιφανειακά, με την ύπαρξη στη χώρα δύο αρχιεπισκόπων, ο ένας υπό τον Μόσχας και ο άλλος υπό τον Ρουμανίας.
Με την Ελλάδα η Ρουμανία βρισκόταν σε συνεχή προστριβή, λόγω των βλαχοφώνων Ελλήνων. Οι Ρουμάνοι, μετά την απελευθέρωσή τους, το 1878, έκαμαν μεγάλη προπαγάνδα να τους προσεταιρισθούν ως ρουμανικό φύλλο. Οι Βλαχόφωνοι Έλληνες αντέστησαν σθεναρά στην ρουμανική προπαγάνδα και την αντιμετώπισαν με επιτυχία. Σε επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο αναφέρονται, μεταξύ άλλων, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου κ. Αλέξανδρος Καχριμάνης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Μιχαήλ Τρίτος και ο εξαιρετικός καθηγητής κ. Αχιλλέας Λαζάρου.
Σήμερα το κουτσοβλαχικό διατηρείται από τους Ρουμάνους, αλλά σε χαμηλούς τόνους. Οι Έλληνες υποστηρίζουν ότι οι Βλάχοι είναι Έλληνες στη συνείδηση που μιλάνε τα κουτσοβλάχικα. Με τη Ρουμανία ο Ελληνισμός συνδέεται λόγω της παρουσίας εκεί Ελλήνων ηγεμόνων – με μνήμες όχι πάντα καλές για τους Ρουμάνους – και λόγω της ενάρξεως στο Ιάσιο της υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη Επαναστάσεως, στις 22 Φεβρουαρίου του 1821. Επίσης για δύο περίπου αιώνες η Ρουμανία ήταν τόπος μετανάστευσης Ελλήνων. Κατά την Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού σήμερα στη Ρουμανία ζουν περίπου 14.000 Έλληνες, που εκπροσωπούνται στη Ρουμανική Βουλή με έναν αντιπρόσωπο. Ο Ρουμάνος Πατριάρχης κ. Δανιήλ έχει φιλελληνικά συναισθήματα. Το έδειξε για μιαν ακόμη φορά μετά την τραγωδία στο Μάτι. Αμέσως εξέφρασε τη συμπάθειά του και με εγκύκλιό του ζήτησε να συγκεντρωθούν από τους Ρουμάνους χρήματα για τους πυροπαθείς.
Στο Διορθόδοξο επίπεδο το Πατριαρχείο της Ρουμανίας συμμετέσχε στη Σύνοδο της Κρήτης. Η Σύνοδος του Πατριαρχείου Ρουμανίας, τον Οκτώβριο του 2016, αξιολόγησε θετικά τα κείμενα της Συνόδου σε σχετικό Ανακοινωθέν, που εξέδωσε. Όμως η ακόλουθη παράγραφος σ’ αυτό το Ανακοινωθέν μετριάζει την αξία των κειμένων: «Η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Ρουμανίας σημειώνει ότι τα κείμενα (Της Συνόδου στην Κρήτη) μπορούν να εξηγηθούν, να δεχθούν ελαφρές τροποποιήσεις ή να αναπτυχθούν από μια προσεχή Μεγάλη και Ιερά Σύνοδο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτές ( οι τροποποιήσεις) χρειάζονται χρόνο και η προσεχής Ι.Μ.Σ να αναβληθεί μέχρις ότου υπάρξει πανορθόδοξη ομοφωνία…».
Στη Σύνοδο της Κρήτης ο Πατριάρχης Ρουμανίας όπου χρειάστηκε προέβη σε ορθές παρατηρήσεις και στο κείμενο για τις «σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον υπόλοιπον χριστιανικόν κόσμον» ο κ. Δανιήλ επέμεινε και πέτυχε να υπάρξει προσθήκη, με την οποία δηλώνεται ότι οι εκτός Ορθοδόξου Εκκλησίας Εκκλησίες και Ομολογίες «παρεξέκλιναν εκ της αληθούς πίστεως της μίας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας». Η προσθήκη προκάλεσε δυσφορία στον κ. Βαρθολομαίο. (Βλ. σχ. Βιβλίο Γ.Ν. Παπαθανασόπουλου για Σύνοδο στην Κρήτη, σελ. 57).
Στα διαχριστιανικά και στους θεολογικούς διαλόγους με τους ετεροδόξους ο Πατριάρχης Ρουμανίας διακρίνεται για την οικουμενιστική του αντίληψη, κάτι που έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε ορθοδόξους κληρικούς και λαϊκούς. Έχοντας κάμει μεταπτυχιακές σπουδές στο προτεσταντικό πανεπιστήμιο του Στρασβούργου και το διδακτορικό του στο ρωμαιοκαθολικό πανεπιστήμιο του Φριβούργου Γερμανίας και έχοντας μείνει για καιρό στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών, στο Μποσέ της Γενεύης έχει αποκτήσει οικουμενιστική αντίληψη, η οποία πάντως απέχει στο να φτάσει αυτήν του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.
Τέλος ως προς τα διαθρησκειακά το Πατριαρχείο Ρουμανίας είναι απολύτως αντίθετο στην ανέγερση τεμένους στο Βουκουρέστι. Ο Πατριάρχης κ. Δανιήλ δήλωσε σχετικά: « Το Πατριαρχείο Ρουμανίας δεν αντιτίθεται στην ανέγερση τεμένους στο Βουκουρέστι, αρκεί να υπάρξει ανταπόδοση με την παραχώρηση στην Κωνσταντινούπολη έκτασης για να ανεγείρει Ορθόδοξο Χριστιανικό κέντρο και Ναό, που να εξυπηρετεί τους Ρουμάνους Ορθοδόξους πιστούς, που διαμένουν στην Κωνσταντινούπολη ή την επισκέπτονται».
