Η κατάθλιψη είναι μία ψυχοπαθολογική κατάσταση και συγκεκριμένα μία διαταραχή του συναισθήματος.
Πρώτα πρέπει να διαφοροποιηθεί η έννοια της «θλίψης» από εκείνης της «κατάθλιψης», καθότι η θλίψη αποτελεί μια φυσιολογική και αναμενόμενη συναισθηματική αντίδραση, η οποία ακολουθεί ορισμένες ψυχοτραυματικές συνθήκες όπως π.χ. απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, τη διάψευση μίας προσδοκίας. Από την άλλη πλευρά η κατάθλιψη αποτελεί μία παθολογική συναισθηματική έκφραση είτε μη αναμενόμενη, είτε υπερβολική σε ένταση και διάρκεια.
Η κατάθλιψη, ως τρέχον πρόβλημα υγείας, είναι το ίδιο συχνή όσο η υπέρταση, και προβλέπεται ότι τα προσεχή πέντε χρόνια, θα αποτελεί μαζί με τον καρκίνο και τα καρδιοαγγειακά προβλήματα τις συχνότερες αιτίες νοσηρότητας.
Η συχνότητα εμφάνισης της κατάθλιψης είναι 8-15% για τους ηλικιωμένους πληθυσμούς και 30% στους ιδρυματοποιημένους πληθυσμούς. Το πολύ υψηλό ποσοστό νοσηρότητας από κατάθλιψη στην κοινωνία δημιουργεί μείζονα προσωπικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Η συγκαλυμμένη κατάθλιψη σύμφωνα με τα ταξινομικά συστήματα DSM IV και ICD 10 δεν συνιστά αυτόνομη κλινική οντότητα, αποτελεί όμως έκφραση της πολυμορφίας της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.
Η κατάθλιψη διακρίνεται σε «μείζονα» και «ελάσσονα» κατάθλιψη. Το άτομο με μείζονα κατάθλιψη εμφανίζει πιο σοβαρά συμπτώματα και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες δεν είναι συνήθως η αιτία, απλά συνηγορούν στην εμφάνιση της νόσου, ενώ η αιτιολογία εντοπίζεται στη γνήσια φυσιολογική προδιάθεση που έχει το άτομο. Στην περίπτωση της ελάσσονος κατάθλιψης, αντίθετα, οι εξωγενείς παράγοντες διαδραματίζουν τον κυριότερο ρόλο, και επίσης στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση.
Η κλινική συμπτωματολογία διαφέρει σημαντικά από ασθενή σε ασθενή αλλά υπάρχουν δέκα τουλάχιστον συμπτώματα που υποδηλώνουν κατάθλιψη.
Σημαντική αλλαγή στην όρεξη για φαγητό που συνοδεύεται είτε από αύξηση του βάρους του σώματος είτε από αισθητή μείωση
– σημαντικές αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου
– αίσθημα συνεχούς και ανεξήγητης κόπωσης
– έντονο αίσθημα αδικαιολόγητης ενοχής
– αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής και αναβλητικότητα αποφάσεων
– απαισιοδοξία για το μέλλον
– βραδυψυχισμός
– συχνοουρία, επιγαστρικό άλγος
– απώλεια σεξουαλικής διάθεσης (σε μικρότερη ηλικία) και αυτοσεβασμού
– απώλεια ενδιαφέροντος να ασχολείται με τα εγγόνια.
Η κατάθλιψη διαφοροποιείται ως προς τον βαθμό, τη σοβαρότητα, την διάρκεια και την συχνότητα των συμπτωμάτων.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, διακρίνουμε την κατάθλιψη σε διάφορες κατηγορίες με βάσει τις συναισθηματικές διαταραχές σε:
Μείζων καταθλιπτική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσφορική διάθεση ή απώλεια ενδιαφέροντος με διαταραχές ύπνου, διαταραχές ορέξεως, αισθήματα ενοχής, ψυχοκινητική επιβράδυνση.
Διπολική διαταραχή τύπου Ι που εναλλάσσονται μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια ή επαναλαμβάνονται μόνον μανιακά.
Δυσθυμική διαταραχή: χαρακτηρίζεται από κατάθλιψη μικρότερης βαρύτητας από την μείζονα κατάθλιψη.
Διπολική διαταραχή ύπνου ΙΙ: χαρακτηρίζεται από εναλλαγή μείζονος κατάθλιψης με επεισόδια υπομανίας.
Καταθλιπτική διαταραχή δευτερογενής που μπορεί να είναι οργανικής αιτιολογίας όπως καρδιοαγγειακές παθήσεις, καρκίνος, νευρολογικές διαταραχές, μεταβολικές διαταραχές, ιογενείς λοιμώξεις ή να αποτελεί αντίδραση σε εξωγενείς παράγοντες.
Η κατάθλιψη είναι η πάθηση που οδηγεί συχνότερα από οποιαδήποτε άλλη στην αυτοκτονία υποστηρίζεται ότι 12% των καταθλιπτικών ασθενών αποπειρώνται να θέσουν τέρμα στη ζωή τους. Για τους ως άνω λόγους, είναι επιτακτική η ανάγκη έγκαιρης και σωστής διάγνωσης της κατάθλιψης, αλλά εξίσου επιτακτική καθίσταται η ανάγκη προσέλευσης των ατόμων στον ιατρό καθότι είναι αποδεδειγμένα πλέον μια νόσος η οποία δύναται να αντιμετωπισθεί και να θεραπευτεί.
Μία μορφή συγκαλυμμένης γεροντικής κατάθλιψης είναι η καταθλιπτική ψευδοάνοια.
Οι βασικές διαφορές μεταξύ γνήσιας άνοιας και ψευδοάνοιας είναι τρεις:
οι ψευδοανοϊκοί είναι συνήθως και προσανατολισμένοι στον χώρο και στον χρόνο
οι ψευδοανοϊκοί έχουν καλύτερες επιδόσεις στο μέσον της ημέρας (δηλαδή μεσημεριανές ώρες)
οι ψευδοανοϊκοί έχουν σχετικά καλή αντίληψη της πραγματικότητας.
Η νοητική επίδοση των ψευδοανοϊκών συνήθως βελτιώνεται τα μέγιστα όταν θεραπευτεί η κατάθλιψη, ενώ της γνήσιας άνοιας δεν βελτιώνεται. Η κληρονομικότητα διαδραματίζει μικρότερο ρόλο στην κατάθλιψη που εκδηλώνεται για πρώτη φορά στην τρίτη ηλικία.
