Με την εποχή των λοιμώξεων του αναπνευστικού να μας χτυπά την πόρτα, ολοένα περισσότεροι μικροί και μεγάλοι εκδηλώνουν πονόλαιμο, βήχα, «μπούκωμα», συνάχι, με ή χωρίς «δέκατα» ή πυρετό ή πόνους σε όλο το σώμα, που μερικές φορές επιμένουν για αρκετές ημέρες ή και εβδομάδες.
Πώς μπορεί, όμως, κάποιος να ξέρει εάν τα συμπτώματά του οφείλονται σε ιό ή βακτήριο, αλλά και εάν χρειάζονται αντιβιοτικό ή όχι; Η κυρία Ελένη Γιαμαρέλλου, καθηγήτρια Παθολογίας & Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει τις απαντήσεις.
Πόσο συχνές είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού;
Αναλόγως των κοινωνικών συνθηκών, ο μέσος ενήλικας μπορεί να αρρωστήσει από καμία έως έξι φορές τον χρόνο, ενώ αναλόγως με την ηλικία τα παιδιά αρρωσταίνουν έως και 12 φορές. Σε περισσότερες από οκτώ στις δέκα περιπτώσεις πρόκειται για κοινό κρυολόγημα – αυτό που στην καθομιλουμένη αποκαλούμε «ίωση».
Σε τί διαφέρουν ίωση και γρίπη;
Το κοινό κρυολόγημα προκαλεί συνάχι, δακρύρροια («τρέχουν» τα μάτια και η μύτη), πονόλαιμο, βήχα και χαμηλό πυρετό (κάτω από 38). Η γρίπη είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, διότι προκαλεί πολύ βαρύτερο και σοβαρότερο σύνδρομο, με πολύ υψηλό πυρετό (μπορεί να φτάσει και το 40) καιφοβερές μυαλγίες.
Γιατί αρρωσταίνουμε κάθε χρόνο;
Υπάρχουν πάνω από 200 γνωστοί ιοί του κοινού κρυολογήματος και περιγράφονται συνεχώς νέα στελέχη. Συνεπώς, κάθε φορά που αρρωσταίνουμε αναπτύσσουμε ανοσία μόνο στον έναν ιό που μας έχει προσβάλλει.
Πως μπορούμε να καταλάβουμε αν έχουμε προσβληθεί από ιό ή βακτήριο;
Όταν κάποιος έχει οξύ συνάχι και τα μάτια του «τρέχουν», πάσχει από ίωση. Συνεπώς δεν χρειάζεται αντιβιοτικό αλλά απλώς να φυσά συχνά τη μύτη του για να την αποσυμφορίζει από τις εκκρίσεις και να πλένει τα χέρια σου για να μην κολλήσει τους άλλους.
Οξύ συνάχι είναι όταν επί τρεις μέρες «τρέχει νερό» η μύτη και την τέταρτη «μπουκώνει» για κάνα-δυο μέρες. Αν από την πέμπτη μέρα παρουσιασθούν πυώδεις εκκρίσεις (κίτρινες) και επιμείνουν επί 10 μέρες, πιθανώς έχει παρουσιαστεί ως επιπλοκή ιγμορίτιδα, που θα χρειαστεί αντιβιοτικό.
Πότε πρέπει να απευθυνθούμε στον γιατρό;
* Όταν φτάνει ο ασθενής στην 3η-4η μέρα και έχει ακόμα πυρετό (πάνω από 38,5).
* Όταν γίνεται καλά, αλλά σε δύο μέρες ξαναπαρουσιάζει πυρετό
* Όταν ο πυρετός είναι χαμηλός ή ο ασθενής είναι απύρετος, και ξαφνικάπαρουσιάσει υψηλό πυρετό.
Πότε είναι απαραίτητα τα αντιβιοτικά;
Μόνον όταν υπάρχει επιπλοκή ιώσεως, επιμένει ο πυρετός πάνω από 3-4 μέρες και το συστήσει ο γιατρός. Δεν πρέπει να λαμβάνονται επειδή κάποιος βήχει πολύ ή έχει πυρετό, ούτε για να «προλάβει» κάποιος μια επιπλοκή.
Τα αντιβιοτικά δεν δρουν προληπτικά και αν ληφθούν πριν από μία επιπλοκή, απλώς θα κάνουν ανθεκτικά τα βακτήρια που θα την προκαλέσουν και έτσι θα είναι χειρότερη.
Γιατί είναι τόσο επίφοβη η γρίπη;
Διότι κάνει πολύ εύκολα επιπλοκές, βαριές πνευμονίες και προκαλεί πολλούς θανάτους, ενώ το κρυολόγημα κανέναν.
Δεν είναι πλέον αργά για να κάνει κάποιος το αντιγριπικό εμβόλιο;
Η κορύφωση της εποχής της γρίπης στην Ελλάδα είναι στα τέλη Φεβρουαρίου-αρχές Μαρτίου, συνεπώς δεν είναι αργά για το αντιγριπικό εμβόλιο (η ανοσία αναπτύσσεται σε 10 μέρες).
Όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών πρέπει επίσης να κάνουν και το καινούργιο 13δυναμο εμβόλιο του πνευμονιοκόκκου, που έχει μπει στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών. Και τα δύο εμβόλια καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Τα δύο εμβόλια είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για μικρούς και μεγάλους με χρόνια προβλήματα υγείας.
Αριθμοί
6-8 φορές τον χρόνο εκδηλώνουν λοίμωξη του αναπνευστικού τα παιδιά ηλικίας κάτω των 6 ετών
2-6 φορές τον χρόνο εκδηλώνουν λοίμωξη του αναπνευστικού τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες
85% των παιδιών έχουν ίωση όταν παρουσιάζουν πονόλαιμο, συνάχι, βήχα, «δέκατα»
95% των ενηλίκων έχουν ίωση όταν παρουσιάζουν πονόλαιμο, συνάχι, βήχα, «δέκατα»
Διάρκεια συμπτωμάτων
Συνάχι μη επιπλεγμένης ίωσης = 3-4 μέρες
Συνάχι επιπλεγμένης ίωσης (ιγμορίτιδα) = 10 μέρες ή περισσότερο
Πυρετός ίωσης = 3-4 μέρες
Πυρετός γρίπης = έως 1 εβδομάδα
Βήχας μετά την υποχώρηση των άλλων συμπτωμάτων της ίωσης = έως και ένα μήνα (μετά τις τέσσερις εβδομάδες, χρειάζεται ακτινογραφία θώρακος)
Ενήλικες Έλληνες
57% παίρνουν αντιβιοτικά κάθε χειμώνα
10% παίρνουν αντιβιοτικά που τους συνιστούν φίλοι και συγγενείς
38% πιστεύουν ότι τα αντιβιοτικά θεραπεύουν το κρυολόγημα
10% πληρώνουν τα αντιβιοτικά απ’ την τσέπη τους για να μην ταλαιπωρούνται
60% παίρνουν αντιβιοτικά από το φαρμακείο και μετά πιέζουν τον γιατρό να τους δώσει συνταγή
90% των αντιβιοτικών που παίρνουν είναι για ίωση
4.000 άτομα πρέπει να πάρουν αναίτια αντιβιοτικό για να αποφευχθεί 1 βακτηριακή επιπλοκή
25.000 Ευρωπαίοι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ανθεκτικά μικρόβια
Τα αντιβιοτικά…
Καταπολεμούν ΒΑΚΤΗΡΙΑ και όχι ιούς, συνεπώς δεν έχει νόημα η λήψη τους σε περίπτωση ίωσης
Ανά περίπτωση
Ο μόνος που μπορεί να κρίνει αν απαιτείται αντιβιοτικό ή όχι για μία λοίμωξη, είναι ο γιατρός. Οι ασθενείς, όμως, πρέπει να ξέρουν τα εξής:
* Αν έχει κάποιος πονόλαιμο, δεν χρειάζεται αντιβιοτικό. Λιγότερο από το 5% των ενηλίκων και λιγότερο από το 15% των παιδιών με φαρυγγίτιδα ή αμυγδαλίτιδα, έχει στρεπτόκοκκο στο λαιμό και συνεπώς χρειάζεται αντιβιοτικό. Την διάγνωση μπορεί να κάνει μια απλή εξέταση του λαιμού που λέγεται streptest, εκτελείται παρουσία του ασθενούς και δίνει την απάντηση σε λιγότερο από 10 λεπτά, με ακρίβεια σχεδόν 90%.
* Αν έχει συνάχι, πόνο στα κόκαλα, αίσθημα κόπωσης και πυρετό, δεν χρειάζεται αντιβιοτικό, διότι αυτά είναι συμπτώματα κρυολογήματος – και το κρυολόγημα οφείλεται σε ιούς, άρα δεν το πιάνουν τα αντιβιοτικά. Ακόμα κι αν η ρινική καταρροή είναι κολλώδης ή κιτρινωπή ή άλλου χρώματος, δεν χρειάζεται αντιβιοτικό.
* Αν έχει πόνο στο αυτί, συνήθως δεν απαιτείται αντιβιοτικό – εκτός πια κι αν πρόκειται για πολύ μικρό παιδί, στο οποίο θα χορηγήσει ο παιδίατρος αντιβιοτικό αφού το εξετάσει πρώτα.
* Αν έχει κάποιος βρογχίτιδα, συνήθως δεν χρειάζεται αντιβιοτικό. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε ιό, συνεπώς τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα. Σίγουρα, όμως, απαιτείται εξέταση από γιατρό.
* Αν έχει διάρροια, δεν χρειάζεται αντιβιοτικό, διότι οι περισσότερες διάρροιες οφείλονται σε ιούς. Ακόμα και διάρροιες που οφείλονται σε βακτήρια μπορεί να περάσουν από μόνες τους και έτσι ούτε σε αυτές είναι αναγκαίο το αντιβιοτικό.
Συμβουλές
* Να παίρνετε αντιβιοτικά μόνο εάν σας τα έχει χορηγήσει αυτοβούλως ο γιατρός
* Να τα παίρνετε στη δοσολογία που έχει συστήσει ο γιατρός
* Να μην παραλείπετε δόσεις του αντιβιοτικού
* Να μην το «κόβετε» πρόωρα, επειδή αισθάνεστε καλύτερα
* Όταν τελειώσει η θεραπεία, μην φυλάτε τα αντιβιοτικά που περισσεύουν στο σπίτι για μελλοντική ανάγκη. Δωρίστε τα κάπου όπου υπάρχει ανάγκη.
* Αν περάσουν 3 μέρες από την έναρξη της αντιβιοτικής αγωγής και δεν βλέπετε καμία βελτίωση, πρέπει να σας ξαναδεί ο γιατρός σας.
* Μην συστήνετε στους άλλους τα αντιβιοτικά που συνέστησε σε εσάς ο γιατρός σας.
* Μην πιέζετε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό να σας δώσει αντιβιοτικό
ΠΗΓΗ: Ελένη Γιαμαρέλλου, καθηγήτρια Παθολογίας & Λοιμώξεων, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας
