Σε επιδημία εξελίσσεται η νόσος που προκαλείται από τη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ
Επιμέλεια: Ρούλα Τσουλέα
Αντιμέτωποι με την επιδημία μιας ασθένειας του ήπατος που σχετίζεται με την παχυσαρκία βρίσκονται τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί στη δημόσια υγεία – και η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί τα προσεχή χρόνια.
Η ηπατοπάθεια αυτή είναι η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD), η συχνότητα της οποίας έχει διπλασιαστεί τις δύο τελευταίες δεκαετίες και πλέον προσβάλλει ένα στα δέκα παιδιά και εφήβους και τουλάχιστον το 20% των ενηλίκων, σύμφωνα με την εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς».
Φάρμακα γι’ αυτή δεν υπάρχουν και αν δεν αναχαιτιστεί με μέτρα που στοχεύουν στη ρύθμιση του σωματικού βάρους και των άλλων προβλημάτων που τη συνοδεύουν, μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη για μεταμόσχευση ήπατος.
Η νόσος, που προκαλείται από τη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ, του προκαλεί τις ίδιες βλάβες με αυτές που παρατηρούνται στους μανιώδεις πότες – με τη διαφορά ότι σε εκείνους οι βλάβες προκαλούνται από το αλκοόλ, ενώ στη συγκεκριμένη ασθένεια από την κακή διατροφή και την παχυσαρκία.
«Το αντίστοιχό της είναι το φουαγκρά» λέει παραστατικά ο δρ Τζόελ Ε. Λαβίν, επικεφαλής του Τμήματος Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής στο Νοσοκομείο Παίδων Morgan Stanley της Νέας Υόρκης. «Για να παραχθεί όμως το φουαγκρά, οι πάπιες πρέπει να πιεστούν για να φάνε πολύ, ενώ οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να το κάνουν μόνοι τους».
Στις περισσότερες περιπτώσεις το λιπώδες ήπαρ δεν προκαλεί συμπτώματα. Ομως η ύπαρξή του αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας και τύπου 2 διαβήτη, ενώ στο 10-20% των περιπτώσεων το συσσωρευμένο λίπος οδηγεί σε φλεγμονή και δημιουργία ουλών, οι οποίες σταδιακά καταστρέφουν το όργανο, ανοίγοντας τον δρόμο για κίρρωση, καρκίνο και ηπατική ανεπάρκεια.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το 2-3% των ενηλίκων πάσχει από αυτή την προοδευτικά εξελισσόμενη μορφή της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, που αποκαλείται μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH) – και το ποσοστό αυτό αυξάνεται διαρκώς.
Πριν από λίγα χρόνια η μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα ήταν πολύ σπάνια και πολλοί γιατροί θεωρούσαν ότι η συσσώρευση λίπους στο ήπαρ είναι αβλαβής. Σήμερα όμως αποτελεί αληθινή μάστιγα, καθώς και την ταχύτερα αναπτυσσόμενη αιτία μεταμόσχευσης ήπατος.
Στοιχεία από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι ενώ το 2001 μόλις το 1% των μεταμοσχεύσεων ήπατος οφειλόταν σε αυτήν, το 2009 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 10%, ενώ οι μεταμοσχεύσεις εξαιτίας άλλων αιτιών, όπως η ηπατίτιδα C και ο αλκοολισμός, ήταν σταθερές. Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, έως το 2020 η μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα θα είναι η κύρια αιτία μεταμοσχεύσεων ήπατος στην χώρα αυτή αντί για την ηπατίτιδα C που είναι σήμερα.
Στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες (UCLA), όπου υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα μεταμοσχεύσεων ήπατος στον κόσμο, σχεδόν 25% των μεταμοσχεύσεων γίνονται σήμερα εξαιτίας της NASH, ενώ το 2002 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 3%.
«Αν η κατάσταση μείνει ως έχει, μέχρι το 2025 πέντε εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ θα χρειάζονται νέο ήπαρ εξαιτίας της νόσου» προβλέπει ο δρ Ρόναλντ Μπασάτιλ, επικεφαλής του Τομέα Μεταμοσχεύσεων Ηπατος της Ιατρικής Σχολής David Geffen του UCLA. «Ωστόσο, οι δυνατότητες όλης της χώρας είναι αυτή τη στιγμή για 6.000 έως 7.000 μεταμοσχεύσεις τον χρόνο. Τι θα απογίνουν οι υπόλοιποι ασθενείς;»
Αν και έχουν επενδυθεί τεράστια ποσά στην αναζήτηση ενός φαρμάκου για τη νόσο, θα περάσουν αρκετά χρόνια έως ότου διατεθεί κάποιο στο εμπόριο, εκτιμά η ηπατολόγος δρ Καθλίν Κόρεϊ, διευθύντρια της Κλινικής Λιπώδους Ηπατος του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης. Εως τότε η μόνη λύση είναι να «συνταγογραφείται» στους ασθενείς μια αγωγή εξαιρετικά δύσκολη στην εφαρμογή της, διότι απαιτεί δραστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής.
«Πρέπει να βοηθήσουμε τους ασθενείς μας να ρυθμίσουν την υψηλή χοληστερόλη, το σάκχαρο και τα άλλα μεταβολικά προβλήματα που έχουν ταυτοχρόνως με το λιπώδες ήπαρ» εξηγεί η δρ Κόρεϊ. «Ετσι, τους λέμε να αποφεύγουν τη ζάχαρη διότι επιδεινώνει τη συσσώρευση λίπους, να μην καταναλώνουν αλκοόλ διότι επιβαρύνει κι άλλο τη λειτουργία του ήπατος και να χάσουν τα περιττά τους κιλά διότι είναι ο μοναδικός τρόπος που αποδεδειγμένα μειώνει το λίπος στο συκώτι».
Η ρύθμιση του σωματικού βάρους φαίνεται πως σε πολλούς ασθενείς αποτελεί το κλειδί για την αντιμετώπισή της νόσου, διότι η συνεχής αύξησή του φαίνεται ότι αποτελεί την κινητήριο δύναμη πίσω από τη μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα, κατά τον ειδικό στο λιπώδες ήπαρ δρα Ροχίτ Λούμπα, αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο (UCSD).
Εντούτοις, δεν είναι διόλου εύκολο να ακολουθήσουν οι ασθενείς τις συστάσεις για δίαιτα και άσκηση, λέει ο δρ Σαχίντ Μαλίκ από το Κέντρο Νοσημάτων του Ηπατος στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ. «Το πρώτο πράγμα που ζητούν οι ασθενείς όταν τους λέμε ότι είναι άρρωστοι, είναι ένα φάρμακο, αλλά δεν έχουμε κανένα» λέει. «Και αυτό είναι πολύ δύσκολο να το δεχτούν».
