ΑΓΡΟΤΕΣ: Η ελληνική γεωργία εισέρχεται σε μία νέα εποχή μετά το 2028, με τους κανονισμούς της νέας ΚΑΠ να αλλάζουν ριζικά τον τρόπο που κατανέμονται οι ενισχύσεις.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
News: Το παλιό μοντέλο των αγροπεριβαλλοντικών, που για χρόνια αποτελούσε σημαντική πηγή χρηματοδότησης για τους παραγωγούς, δείχνει να συρρικνώνεται δραματικά.
Την ίδια στιγμή, το «τσεκ» αυξάνεται, ενώ εισάγεται για πρώτη φορά το πριμ μικρών αγροτών έως 3.000 ευρώ, ένα μέτρο που υπόσχεται να ανακουφίσει χιλιάδες μικροκαλλιεργητές.
Οι αλλαγές στη βασική ενίσχυση
Ο κανονισμός προβλέπει ότι το μέσο όριο στήριξης δεν θα ξεπερνά τα 24 ευρώ ανά στρέμμα, με συνολικό προϋπολογισμό 920 εκατ. ευρώ για την Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι το «τσεκ» θα παραμένει σε συγκεκριμένο πλαίσιο, χωρίς όμως την υποχρέωση ιστορικότητας ή αγοράς δικαιωμάτων. Όπως εξηγούν στελέχη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, κάθε χρόνο ο αγρότης θα πληρώνεται για την πραγματική του δήλωση: 100 στρέμματα το 2028 σημαίνουν 100 στρέμματα πληρωμένα, 500 στρέμματα το 2029 σημαίνουν 500 στρέμματα πληρωμένα.
Η βασική ενίσχυση θα είναι flat, με προσαυξήσεις για ειδικές κατηγορίες: νέους αγρότες, γυναίκες, οικογενειακές μονάδες, μικτές εκμεταλλεύσεις και παραγωγούς σε ορεινές ή μειονεκτικές περιοχές. Έτσι δημιουργείται ένα σύστημα πιο απλό, αλλά με σαφή όρια στον προϋπολογισμό.
Οι συνδεδεμένες ενισχύσεις σε σταυροδρόμι
Μεγάλο ερωτηματικό αποτελεί το μέλλον των συνδεδεμένων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει ότι το ποσοστό τους δεν μπορεί να ξεπερνά το 25% του συνολικού προϋπολογισμού της βασικής και των πράσινων πριμ. Αν η Ελλάδα δεν διαθέσει σημαντικούς εθνικούς πόρους στα αγροπεριβαλλοντικά, τότε τα διαθέσιμα κονδύλια για τις συνδεδεμένες είναι αμφίβολο αν θα φτάσουν τα σημερινά επίπεδα των 235 εκατ. ευρώ.
Αυτό δημιουργεί ανησυχία σε κλάδους όπως η κτηνοτροφία και οι δενδρώδεις καλλιέργειες, που στηρίζονται παραδοσιακά από τις συνδεδεμένες ενισχύσεις. Το ζήτημα θα απασχολήσει το επόμενο Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας (7-9 Σεπτεμβρίου στη Δανία), όπου οι χώρες θα κληθούν να δώσουν τις πρώτες κατευθύνσεις.
Το νέο καθεστώς για τους μικρούς αγρότες
Μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες είναι η ενίσχυση μικρών αγροτών. Ο κανονισμός δίνει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να αντικαταστήσουν τις πολλαπλές μικρές ενισχύσεις (βασική, εξισωτική, συνδεδεμένες) με ένα ετήσιο ποσό έως 3.000 ευρώ ανά εκμετάλλευση.
Σήμερα, περίπου το 82% των Ελλήνων παραγωγών –δηλαδή σχεδόν 400.000 ΑΦΜ– εισπράττουν κάτω από αυτό το όριο. Για πολλούς, ένα σταθερό πριμ θα αποτελούσε πραγματική «ανάσα» επιβίωσης. Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται ήδη σε χώρες όπως η Πορτογαλία και η Τσεχία, με διαφορετικά σχήματα πληρωμών. Αν η Ελλάδα το ενεργοποιήσει, μπορεί να προσφέρει ένα δίκαιο εργαλείο ανακατανομής υπέρ των μικροκαλλιεργητών.
Αγροπεριβαλλοντικά: η μεγάλη συρρίκνωση
Η Ελλάδα δαπανά σήμερα 425 εκατ. ευρώ σε οικολογικά σχήματα και 162 εκατ. ευρώ σε αγροπεριβαλλοντικά. Όμως η εθνική συμμετοχή είναι μόλις 24,6 εκατ. ευρώ. Μετά το 2028, το 30% των χρημάτων για πράσινα μέτρα θα πρέπει να προέρχεται υποχρεωτικά από τον εθνικό προϋπολογισμό. Για να διατηρηθεί το ίδιο επίπεδο στήριξης, η χώρα θα πρέπει να διαθέτει 176 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
Στην πράξη, αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Το αποτέλεσμα θα είναι η σταδιακή συρρίκνωση των πράσινων δράσεων και η μεταφορά πόρων σε πιο «εύκολες» εισοδηματικές ενισχύσεις. Οι αγροτικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε οικολογικό πισωγύρισμα, με σοβαρές συνέπειες στη βιοποικιλότητα και την αειφορία.
⸻
Οι τελευταίες ειδήσεις για τον ΟΠΕΚΕΠΕ
Στο μέτωπο των πληρωμών, ο ΟΠΕΚΕΠΕ ανακοίνωσε ότι μέσα στον Σεπτέμβριο θα προχωρήσει στην εξόφληση εκκρεμοτήτων για τα οικολογικά σχήματα του 2023, ύψους περίπου 65 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, προγραμματίζονται πληρωμές για τη βασική ενίσχυση και την αναδιανεμητική, με στόχο να ολοκληρωθούν πριν τα τέλη Οκτωβρίου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει για τις αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ, που αφορούν ζημιές από παγετό και χαλάζι. Σύμφωνα με τον οργανισμό, τα πρώτα ποσά θα καταβληθούν έως το τέλος Σεπτεμβρίου, ώστε να δοθεί ρευστότητα στους παραγωγούς που επλήγησαν. Οι πληρωμές θα συνεχιστούν σε κύματα μέσα στο φθινόπωρο.
Επιπλέον, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει δεσμευτεί ότι οι αιτήσεις της ΕΑΕ 2024 θα εκκαθαριστούν χωρίς νέες καθυστερήσεις, μετά τα τεχνικά προβλήματα της άνοιξης. Το πληροφοριακό σύστημα έχει ήδη αναβαθμιστεί, ενώ σε συνεργασία με το gov.gr προχωρά η ψηφιοποίηση περισσότερων διαδικασιών, ώστε οι δικαιούχοι να έχουν καλύτερη εικόνα για τις εκκρεμότητές τους.
⸻
Το πολιτικό διακύβευμα
Η νέα ΚΑΠ δεν αφορά μόνο τους αγρότες, αλλά συνολικά την ελληνική οικονομία. Η απώλεια πράσινων κονδυλίων σημαίνει μικρότερη στήριξη σε δράσεις που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την προστασία του περιβάλλοντος. Από την άλλη, η αύξηση της βασικής ενίσχυσης και η ενίσχυση μικρών αγροτών μπορεί να λειτουργήσει ως «δίχτυ ασφαλείας» για την ύπαιθρο.
Το ζήτημα έχει ήδη φτάσει στη Βουλή, με ερωτήσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης προς την πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ. Στελέχη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προειδοποιούν ότι η Ελλάδα πρέπει να χαράξει εγκαίρως στρατηγική, ώστε να μη χαθούν πολύτιμοι πόροι.
Η επόμενη μέρα της γεωργίας στηρίζεται σε δύσκολες ισορροπίες: λιγότερα χρήματα για πράσινες δράσεις, αλλά μεγαλύτερη απλότητα και ενίσχυση για τους μικρούς. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ καλείται να υλοποιήσει ένα σύστημα πληρωμών πιο διαφανές και χωρίς καθυστερήσεις, την ώρα που οι αγρότες ζητούν σιγουριά για το εισόδημά τους.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η περίοδος 2028–2034 θα σηματοδοτήσει το τέλος των «παχιών αγελάδων» των αγροπεριβαλλοντικών. Αντίθετα, το τσεκ και το πριμ μικρών θα βρεθούν στο επίκεντρο, καθορίζοντας ποιοι θα μπορέσουν να επιβιώσουν και ποιοι θα μείνουν πίσω.
