ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ: Το θέμα των συντάξεων χηρείας επιστρέφει με ένταση στο προσκήνιο, αγγίζοντας περισσότερους από 250.000 δικαιούχους.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
News: Οι ασάφειες του νόμου Κατρούγκαλου (Ν.4387/2016) και η μη ομοιόμορφη εφαρμογή του έχουν δημιουργήσει σοβαρές ανισότητες, με αποτέλεσμα να ανοίγει εκ νέου η συζήτηση για αλλαγές αλλά και για «δίχτυ ασφαλείας» ώστε να προστατευθούν οι πιο ευάλωτοι.
Το νομικό πλαίσιο και οι ανισότητες
Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς, οι χήρες και οι χήροι λαμβάνουν το 70% της σύνταξης του θανόντος για τρία χρόνια. Μετά την τριετία, εφόσον εργάζονται ή λαμβάνουν και δική τους σύνταξη, το ποσοστό πέφτει στο 35%.
Στην πράξη, όμως, η διάταξη εφαρμόστηκε μόνο στους συνταξιούχους του Δημοσίου, ενώ στον ιδιωτικό τομέα –λόγω αδυναμίας των μηχανογραφικών συστημάτων του e-ΕΦΚΑ– δεν υλοποιήθηκε. Το αποτέλεσμα είναι κάποιοι να συνεχίζουν να λαμβάνουν το 70% και άλλοι να βλέπουν το εισόδημά τους να κόβεται στο μισό.
Οι πρώτοι καταλογισμοί
Σε κατηγορίες ασφαλισμένων, κυρίως αγροτών του πρώην ΟΓΑ, ο ΕΦΚΑ έχει ήδη προχωρήσει σε καταλογισμούς αναδρομικών ποσών, ζητώντας πίσω ποσά ακόμη και πενταετίας. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ζητούνται επιστροφές που ξεπερνούν τις 7.000 ευρώ, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.
Στο vimaorthodoxias.gr μίλησαν ειδικά στελέχη του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τα οποία τόνισαν ότι «οι επιστροφές ποσών είναι το έσχατο σενάριο». Όπως υπογράμμισαν, «στόχος είναι να βρεθεί μια λύση που να μην τιμωρεί χήρες και χήρους που δεν ευθύνονται για τα λάθη του συστήματος».
Πέντε σενάρια στο τραπέζι
Το υπουργείο εξετάζει πέντε διαφορετικές εκδοχές:
1. Διατήρηση του 70% χωρίς περικοπές και αποκατάσταση όσων έχουν ήδη υποστεί μειώσεις. Πολιτικά ανώδυνη, αλλά με υψηλό δημοσιονομικό κόστος.
2. Δυνατότητα επιλογής: οι δικαιούχοι με δύο συντάξεις θα μπορούν να αποφασίσουν ποια θα υποστεί μείωση.
3. Περικοπή μόνο της εθνικής σύνταξης, αφήνοντας ακέραιη την ανταποδοτική. Σενάριο που δεν φέρνει αναδρομικές μειώσεις.
4. Πλήρης εφαρμογή του νόμου με αναδρομικές επιστροφές ποσών, σε δόσεις για να μετριαστεί το σοκ.
5. Κατώτατο όριο – δίχτυ ασφαλείας, ώστε κανένας δικαιούχος να μην πέσει κάτω από ένα ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Δικαστικές εκκρεμότητες
Το ζήτημα έχει ήδη φτάσει στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η κρίσιμη απόφαση αφορά το αν δικαιούχος δύο συντάξεων μπορεί να λαμβάνει δύο εθνικές ή μόνο μία. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και την πολιτική λύση που θα ακολουθηθεί.
Αναδρομικά και προσωπική διαφορά
Το ζήτημα των συντάξεων χηρείας διασταυρώνεται με το μεγάλο μέτωπο των αναδρομικών. Σύμφωνα με ειδικούς εργατολόγους, οι περικοπές που έγιναν σε επικουρικές και κύριες συντάξεις από το 2010 και μετά, ανοίγουν παράθυρο επιστροφών για εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχους.
Για το 2025, σε εκκρεμότητα βρίσκονται τα εξής:
• Επιστροφές ΕΑΣ (Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων), που κρίθηκαν αντισυνταγματικές για συγκεκριμένες κατηγορίες,
• Διαφορές από την προσωπική διαφορά, ειδικά σε παλαιούς συνταξιούχους,
• Αναδρομικά επικουρικών για το διάστημα 2015–2016,
• Εκκρεμότητες για τα «κουρεμένα» Δώρα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι επιστροφές μπορούν να φτάσουν τα 2,2 δισ. ευρώ συνολικά, ενώ σε ατομικό επίπεδο κυμαίνονται από 800 έως 7.000 ευρώ ανάλογα με το ταμείο και τα έτη ασφάλισης.
Κοινωνικές αντιδράσεις
Οι ενώσεις συνταξιούχων προειδοποιούν για νέο κύμα κινητοποιήσεων. Ο πρόεδρος της ΠΟΣ-ΟΤΑ δήλωσε ότι «οι χήρες και οι χήροι δεν μπορούν να ζουν με τον φόβο των περικοπών». Στο ίδιο μήκος κύματος και οι συνταξιούχοι του Δημοσίου, που ζητούν ίση μεταχείριση.
Η ΑΔΕΔΥ έχει ήδη στείλει υπόμνημα στο υπουργείο, τονίζοντας ότι «η πολιτεία πρέπει να σταματήσει τις αδικίες και να διασφαλίσει αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης».
Οικονομικές επιπτώσεις
Το δημοσιονομικό κόστος παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο. Η διατήρηση του 70% χωρίς περικοπές εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 350 εκατ. ευρώ ετησίως. Αντίθετα, η πλήρης εφαρμογή του νόμου με αναδρομικά θα ελάφρυνε τον προϋπολογισμό, αλλά θα δημιουργούσε κοινωνική θύελλα.
Η κυβέρνηση επιδιώκει μια «χρυσή τομή»: μικρότερο κόστος για το Δημόσιο, αλλά και ανακούφιση για τους δικαιούχους. Ένα πιθανό σενάριο είναι ο συνδυασμός κατώτατου ορίου με σταδιακή μείωση, ώστε να αποφευχθεί κοινωνική έκρηξη.
Στελέχη Υπουργείου Εργασίας: «Δεν θα αφήσουμε τους δικαιούχους ακάλυπτους»
Σύμφωνα με ειδικά στελέχη του Υπουργείου, που μίλησαν στο vimaorthodoxias.gr, εξετάζεται να θεσπιστεί δίχτυ ασφαλείας στα 700 ευρώ. «Η κοινωνία δεν μπορεί να αντέξει νέες αδικίες. Οι χήρες και οι χήροι είναι ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα και η λύση πρέπει να έχει κοινωνική δικαιοσύνη», τόνισαν χαρακτηριστικά.
Η επόμενη μέρα
Η κυβέρνηση αναμένεται να καταθέσει ρύθμιση μέχρι το τέλος του έτους, ώστε να μπει τέλος στην αβεβαιότητα. Μέχρι τότε, οι δικαιούχοι θα ζουν με τον φόβο επιστροφών και μειώσεων, ενώ οι κινητοποιήσεις ήδη ετοιμάζονται.
Το σίγουρο είναι ότι οι συντάξεις χηρείας παραμένουν μια «καυτή πατάτα» για το πολιτικό σύστημα, με το κοινωνικό και πολιτικό κόστος να είναι υψηλό όποια λύση κι αν επιλεγεί.
