ΟΠΕΚΕΠΕ: Η αγροτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης βάζει στο επίκεντρο την ανανέωση των γενεών, ωστόσο η πραγματικότητα στην Ελλάδα δείχνει πως οι παρεμβάσεις μένουν πίσω από τις ανάγκες.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
News: Το πριμ εκκίνησης των 30.000 ευρώ που προβλέπεται για τους νέους αγρότες, αποδεικνύεται ανεπαρκές: με αυτά τα χρήματα μπορεί να αγοράσει κανείς μόλις 20 στρέμματα γης, τη στιγμή που για μια βιώσιμη εκμετάλλευση χρειάζονται τουλάχιστον τα τριπλάσια.
Η συζήτηση για το μέλλον της ΚΑΠ μετά το 2027 φέρνει στο τραπέζι ένα νέο Starter Pack με πριμ εγκατάστασης έως 300.000 ευρώ, όμως οι ανάγκες της αγοράς δείχνουν ότι η στήριξη πρέπει να γίνει πιο στοχευμένη και πιο έγκαιρη.
Το υψηλό κόστος γης και οι χαμηλές ενισχύσεις
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η τιμή αγοράς γεωργικής γης στην Ελλάδα ξεπερνά τα 1.398 ευρώ ανά στρέμμα, αρκετά υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 1.057 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι το πριμ των 30.000 ευρώ δεν αρκεί για περισσότερα από 21 στρέμματα, όταν η βιωσιμότητα μιας εκμετάλλευσης απαιτεί τουλάχιστον 50–70 στρέμματα στη φυτική παραγωγή.
Παράλληλα, η συμπληρωματική επιδότηση των 7 ευρώ ανά στρέμμα για έως 250 στρέμματα δεν καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες, ιδίως για όσους δεν έχουν οικογενειακό αγροτικό υπόβαθρο. Η πρόσβαση στη γη παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο, με πολλούς νέους να εγκαταλείπουν τα σχέδιά τους.
Η αργή αποχώρηση των παλαιών αγροτών
Έρευνες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τονίζουν ότι η καθυστέρηση αποχώρησης των ηλικιωμένων αγροτών εμποδίζει την είσοδο των νέων στον κλάδο. Οι χαμηλές συντάξεις οδηγούν αρκετούς μεγαλύτερους παραγωγούς να συνεχίζουν μερικώς την εργασία τους, κρατώντας δεσμευμένη τη γη. Το καθεστώς των μικρών αγροτών της ΚΑΠ, με εφάπαξ πληρωμή έως 1.250 ευρώ τον χρόνο, ενθαρρύνει πολλούς να διατηρούν μικρές εκμεταλλεύσεις χωρίς παραγωγική δυναμική.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο έχει επανειλημμένα ασκήσει κριτική στα μέτρα της ΚΑΠ για τους νέους αγρότες, χαρακτηρίζοντάς τα κακοσχεδιασμένα και ανεπαρκή, αφού δίνονται οριζόντια χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές ανάγκες πρόσβασης σε γη, κεφάλαιο και τεχνογνωσία.
Νέοι χωρίς αγροτικό υπόβαθρο – το μεγάλο στοίχημα
Η στήριξη των νέων που δεν κληρονομούν εκμεταλλεύσεις είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Πρόκειται για ανθρώπους που συχνά προέρχονται από την πόλη, διαθέτουν υψηλότερη εκπαίδευση και εισέρχονται στη γεωργία με ενθουσιασμό, αναζητώντας αλλαγή τρόπου ζωής. Αυτοί οι αγρότες υιοθετούν συνήθως πιο βιώσιμες πρακτικές, επενδύουν σε καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως βραχείες αλυσίδες τροφίμων, αλλά χρειάζονται ισχυρή στήριξη για να σταθούν στον ανταγωνισμό.
Η CEJA (Συμβούλιο Νέων Αγροτών της ΕΕ) επισημαίνει ότι οι νέοι αγρότες αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε τέσσερα επίπεδα: περιορισμένη διαθεσιμότητα γης, δυσκολία πρόσβασης σε δάνεια (με ποσοστό απόρριψης άνω του 50%), ανεπαρκείς εκπαιδευτικές δομές και υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής στην ύπαιθρο.
Οι αποζημιώσεις που έρχονται στις επόμενες 20 ημέρες
Ενώ η συζήτηση για το μέλλον των νέων αγροτών κορυφώνεται, χιλιάδες παραγωγοί περιμένουν τις πολυπόθητες αποζημιώσεις από τον ΕΛΓΑ και τις πληρωμές από τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, μέσα στις επόμενες 20 ημέρες αναμένονται:
• ΕΛΓΑ:
• Καταβολές για ζημιές από χαλαζοπτώσεις και ανεμοθύελλες σε Θεσσαλία, Μακεδονία και Αιτωλοακαρνανία (περίπου 28 εκατ. ευρώ).
• Αποζημιώσεις για την ευλογιά προβάτων που έπληξε κτηνοτρόφους στη βόρεια Ελλάδα (περίπου 12 εκατ. ευρώ).
• Συμπληρωματικές πληρωμές για ζημιές σε δενδροκαλλιέργειες από τον παγετό του Ιανουαρίου (περίπου 9 εκατ. ευρώ).
• ΟΠΕΚΕΠΕ:
• Εξόφληση συνδεδεμένων ενισχύσεων στη φυτική παραγωγή (βαμβάκι, ψυχανθή, βιομηχανική ντομάτα), συνολικού ύψους 110 εκατ. ευρώ.
• Καθυστερημένες πληρωμές βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας για το 2024 (περίπου 65 εκατ. ευρώ).
• Πρώτη δόση πληρωμών για τα οικολογικά σχήματα (eco-schemes) με προτεραιότητα σε μικρούς παραγωγούς.
Συνολικά, πάνω από 220 εκατ. ευρώ θα δοθούν τις επόμενες τρεις εβδομάδες σε αγρότες και κτηνοτρόφους, ενισχύοντας την ρευστότητα εν όψει της νέας καλλιεργητικής περιόδου.
Το νέο πλαίσιο μετά το 2027
Η Κομισιόν έχει ήδη καταθέσει τις πρώτες κατευθύνσεις για την ΚΑΠ 2028–2034. Σύμφωνα με το σχέδιο, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να αφιερώνει τουλάχιστον το 6% των κονδυλίων της αγροτικής πολιτικής σε στρατηγικές ανανέωσης γενεών. Το Starter Pack προβλέπει πριμ εγκατάστασης που μπορεί να φτάσει τα 300.000 ευρώ, προσαύξηση ενιαίας ενίσχυσης και στοχευμένα μέτρα για πρόσβαση σε γη και κεφάλαιο.
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καλείται να σχεδιάσει ένα εθνικό πλαίσιο που θα λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής γεωργίας: το υψηλό κόστος γης, τη μικρή κατάτμηση, αλλά και την ανάγκη εκσυγχρονισμού σε τεχνολογικό επίπεδο.
Μια γενιά στο σταυροδρόμι
Οι νέοι αγρότες βρίσκονται στο επίκεντρο μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής που θέλει να ανανεώσει το γερασμένο αγροτικό δυναμικό. Ωστόσο, χωρίς αποφασιστικές κινήσεις σε χρηματοδότηση, πρόσβαση σε γη και έγκαιρες πληρωμές, το εγχείρημα κινδυνεύει να μείνει γράμμα κενό. Οι αποζημιώσεις των επόμενων 20 ημερών θα προσφέρουν προσωρινή ανάσα, αλλά η ουσιαστική στήριξη πρέπει να έρθει με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, διαφορετικά η ύπαιθρος θα συνεχίσει να αδειάζει.
