ΟΠΕΚΕΠΕ: Η κατανομή των αγροτικών ενισχύσεων στην Ελλάδα συνεχίζει να αποτυπώνει μια σκληρή πραγματικότητα: η μερίδα του λέοντος καταλήγει σε ελάχιστους δικαιούχους, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία μοιράζεται ό,τι απομένει.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
News: Την ίδια ώρα, οι επόμενες τρεις εβδομάδες αναμένονται κρίσιμες για τον αγροτικό κόσμο, καθώς ξεκινούν νέες πληρωμές από τον ΟΠΕΚΕΠΕ και τον ΕΛΓΑ, που θα δώσουν προσωρινή ανάσα σε χιλιάδες αγρότες και κτηνοτρόφους.
Η άνιση κατανομή των ενισχύσεων
Σύμφωνα με τα πλήρη στοιχεία για τα έτη 2022 και 2023, μόλις το 1% των δικαιούχων απορρόφησε περίπου το 27% της βασικής ενίσχυσης, δηλαδή γύρω στους 4.200 αγρότες από το σύνολο των 420.000. Αντίστοιχα, το 10% των παραγωγών πήρε πάνω από το 60% των ενισχύσεων, ενώ το υπόλοιπο 90% μοιράστηκε λιγότερο από το 40%.
Οι αριθμοί αυτοί καταδεικνύουν πως η νέα ΚΑΠ, παρά τις υποσχέσεις για πιο δίκαιη κατανομή, δεν έχει αλλάξει τα δεδομένα. Το 2023, το 85% των αγροτών έλαβε ποσά κάτω των 5.001 ευρώ, με το συνολικό κονδύλι να φτάνει τα 482 εκατ. ευρώ – ποσοστό 39,5% του συνόλου. Αντίθετα, λιγότεροι από το 15% των δικαιούχων μοιράστηκαν πάνω από το 60% των κονδυλίων, επιβεβαιώνοντας τη σταθερή συγκέντρωση των ενισχύσεων σε λίγες εκμεταλλεύσεις.
Ακόμη πιο ενδεικτικά είναι τα στοιχεία για τα οικολογικά σχήματα, στα οποία το 1% των δικαιούχων απορρόφησε πάνω από το 21% του συνολικού προϋπολογισμού, ενώ το 90% μοιράστηκε μόλις το 42%. Ο μέσος όρος ενίσχυσης ήταν 1.004 ευρώ, με τα 2/3 των παραγωγών να λαμβάνουν λιγότερα από 500 ευρώ.
Πληρωμές ΟΠΕΚΕΠΕ και ΕΛΓΑ: Τι έρχεται
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι πληρωμές των επόμενων τριών εβδομάδων περιλαμβάνουν:
• Εξόφληση εκκρεμοτήτων 2024 για βιολογικές καλλιέργειες, κτηνοτροφία και αγροπεριβαλλοντικά μέτρα. Το ποσό εκτιμάται σε περίπου 75 εκατ. ευρώ και αφορά κυρίως παραγωγούς που δεν είχαν λάβει την πρώτη δόση.
• Πληρωμή συνδεδεμένων ενισχύσεων σε ζωική παραγωγή (αιγοπρόβατα και βοοειδή), με προϋπολογισμό 60 εκατ. ευρώ.
• Ενισχύσεις σπάνιων φυλών και αυτόχθονων ζώων, με στόχο τη στήριξη των παραδοσιακών εκτροφών.
• Πληρωμές ΕΛΓΑ για ζημιές από παγετό και χαλαζοπτώσεις του 2024. Τα ποσά εκτιμώνται σε 45 εκατ. ευρώ, με έμφαση σε Θεσσαλία, Κεντρική Μακεδονία και Βόρεια Πελοπόννησο.
• Συμπληρωματικές εκταμιεύσεις ΟΣΔΕ 2023, οι οποίες θα αφορούν κυρίως διορθώσεις και εκκρεμότητες από τον περσινό κύκλο.
Οι πληρωμές αυτές αναμένεται να δώσουν ανάσα σε αγρότες που βρίσκονται αντιμέτωποι με αυξημένο κόστος παραγωγής, την ώρα που οι τιμές των εισροών παραμένουν υψηλές και οι διεθνείς πιέσεις στην αγορά αγροτικών προϊόντων εντείνονται.
Οι «μεγάλοι» και οι «μικροί»
Η σταθερή κυριαρχία των μεγάλων εκμεταλλεύσεων δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον του αγροτικού τομέα. Το 2023, περίπου 1.280 δικαιούχοι δήλωσαν βασική ενίσχυση άνω των 20.000 ευρώ, με συνολικά ποσά που ξεπέρασαν τα 48 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για το 0,3% των αγροτών, που όμως απορροφούν το 4% του συνόλου.
Από την άλλη πλευρά, το 90% των μικρών παραγωγών λαμβάνει ποσά πολύ κατώτερα του ευρωπαϊκού μέσου όρου, γεγονός που περιορίζει τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους και αποθαρρύνει την είσοδο νέων αγροτών στο επάγγελμα.
Οι συνέπειες της ανισότητας
Η συγκέντρωση των ενισχύσεων έχει σημαντικές επιπτώσεις:
1. Αναπαραγωγή του ίδιου συστήματος – οι ίδιοι δικαιούχοι κυριαρχούν χρόνο με τον χρόνο, με ελάχιστες αλλαγές στη λίστα των κορυφαίων.
2. Αποκλεισμός μικρών παραγωγών – όσοι λαμβάνουν μικρά ποσά δυσκολεύονται να επενδύσουν και να αναπτυχθούν.
3. Δυσκολία ανανέωσης του αγροτικού πληθυσμού – η άνιση κατανομή λειτουργεί αποτρεπτικά για τους νέους αγρότες.
4. Περιορισμένη αποδοτικότητα οικολογικών σχημάτων – αντί να στηρίζουν τη βιώσιμη γεωργία, τα κονδύλια συγκεντρώνονται ξανά σε λίγους.
Οι κινήσεις της Πολιτείας
Η συζήτηση για αναδιανομή των ενισχύσεων παραμένει ανοικτή. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σε συνεργασία με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, εξετάζει αλλαγές στα κριτήρια χορήγησης, ώστε να ενισχυθούν περισσότερο οι μικρές εκμεταλλεύσεις.
Παράλληλα, σε επίπεδο Ε.Ε., η Κομισιόν προωθεί μέτρα για πιο δίκαιη εφαρμογή της ΚΑΠ, με προτάσεις για ενίσχυση των οικολογικών δράσεων και επιβολή ανώτατων ορίων στις άμεσες ενισχύσεις. Οι εξελίξεις αυτές παρακολουθούνται στενά από τον ΣΕΒΓΑΠ και άλλους αγροτικούς φορείς, που ζητούν ουσιαστική μεταρρύθμιση και όχι απλές διορθώσεις.
Το αγροτικό τοπίο στην Ελλάδα παραμένει διχασμένο. Οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις συνεχίζουν να συγκεντρώνουν την πλειονότητα των επιδοτήσεων, ενώ οι μικροί αγρότες παλεύουν για επιβίωση. Οι επόμενες πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ και του ΕΛΓΑ θα δώσουν πρόσκαιρη ανακούφιση, αλλά η ουσιαστική λύση βρίσκεται στη ριζική αλλαγή του τρόπου κατανομής των ενισχύσεων.
Η συζήτηση για το μέλλον της ΚΑΠ και η πίεση από τους αγροτικούς φορείς δείχνουν ότι οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες. Το ζητούμενο είναι αν θα γίνουν έγκαιρα και με τρόπο που θα στηρίξει πραγματικά τον μικρό και μεσαίο παραγωγό, ώστε ο ελληνικός αγροτικός τομέας να παραμείνει ζωντανός και βιώσιμος.
