του Aρχιμ. Ιακώβου Κανάκη
Στα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης απαντούν συχνά οι λεγόμενες «ανθρωποπαθείς εκφράσεις».
Η χρησιμοποίησή τους από τους ιερούς συγγραφείς γίνεται εξαιτίας της «αδυναμίας της πεπερασμένης ανθρώπινης λογικής να συλλάβει και να κατανοήσει τις έννοιες της θείας πραγματικότητας, η οποία υπερβαίνει τα μέτρα της κτιστής πραγματικότητας που περιβάλλει τον άνθρωπο».
Και όπως συνεχίζει ο καθηγητής Αθανάσιος Παπαρνάκης: «Αυτή η ίδια η χρήση τους αποτελεί τεκμήριο της θεοπνευστίας του βιβλικού κειμένου, διότι έτσι δίδεται στον άνθρωπο η δυνατότητα να γνωρίσει τον Θεό». Ο δε Μέγας Αθανάσιος περιγράφει την αλήθεια αυτή με μοναδικό τρόπο: «τοιαύτα γαρ τα παραδείγματα και τοιαύτας τας εικόνας έθηκεν η Γραφή, ιν᾽επειδή αδύνατος εστιν η ανθρωπίνη φύσις περί Θεού καταλαβείν, καν εκ τούτων ολιγοστώς πως και αμυδρώς, ως εφικτόν εστι, διανοείσθε δυνηθώμεν». Είναι σαφής λοιπόν ο λόγος για τον οποίο γίνεται χρήση των εκφράσεων αυτών.
Όμως μήπως αυτές «μειώνουν» την θεοπνευστία του κειμένου;
Ο Μέγας Αθανάσιος αναφέρεται με σαφήνεια στο θέμα. Υποστηρίζει ότι όχι μόνο δεν μειώνουν την θεοπνευστία των κειμένων αλλά αντίθετα αποτελούν ενδείξεις ή ακόμη και τεκμήρια της θεοπνευστίας για δύο κατά βάση λόγους: α) Οι «ανθρωποπαθείς εκφράσεις» δεν αποτελούν «ένδειξη μιας ατελούς γνώσης των ιερών συγγραφέων, διότι οι ίδιοι γνωρίζουν την πληρότητα των θείων αληθειών». β) Οι εκφράσεις αυτές δεν περιέχουν λάθη, αλλά το ζήτημα είναι πώς ερμηνεύονται και πώς χρησιμοποιούνται οι εκφράσεις αυτές και επίσης αν ο αναγνώστης έχει τις προϋποθέσεις να κατανοήσει τα αναγινωσκόμενα. Άλλωστε γνωρίζουμε ότι η παρερμηνεία είναι έργο των αιρετικών και άρα χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο εγχείρημα. Σημαντική επί του θέματος είναι και πάλι η θέση του Μεγάλου Αθανασίου: «αλλ᾽επειδή, ώσπερ δεδιότες αποστήναι της ιδίας μυθοπλασίας, προφασίζονται συνήθως τα προειρημένα ρητά των θείων Γραφών, τα καλώς μεν γεγραμμένα, ραδιουργηθέντα δε παρ᾽αυτών φέρε, πάλιν αναλαβόντες τον νούν των προειρημένων, τους μεν πιστούς υπομνήσωμεν, τούτους δε δείξωμεν και εξ εκάστου τούτων, μηδ᾽όλως ειδέναι τον Χριστιανισμόν».
Έτσι, γίνεται κατανοητό ότι αποτελεί μέγιστο θέμα η σωστή ερμηνευτική προσέγγιση των αγιογραφικών κειμένων. Ο Μέγας Αθανάσιος μας προσφέρει μια σπουδαία πατερική προσέγγιση στο θέμα. Υποστηρίζει δηλαδή, ότι οι εκφράσεις αυτές δεν πρέπει να ερμηνεύονται κατ᾽ακρίβειαν σύμφωνα με την εμπειρία της κτιστής πραγματικότητας, διότι αυτό οδηγεί σε σφάλμα. Το έργο αυτό έκαναν στην εποχή τους οι Αρειανοί με αποτέλεσμα να αποδίδουν ανθρώπινες ιδιότητες στο Θεό και το αντίστροφο. Για την αποφυγή τέτοιων ή παρόμοιων λαθών χρειάζεται προσοχή στην απόλυτη και οντολογική διάκριση του Θεού και των κτισμάτων, του κτιστού και του ακτίστου.
Για μια σωστή ερμηνεία των κειμένων της Αγίας Γραφής οπωσδήποτε είναι αναγκαία η μελέτη των Πατέρων, οι οποίοι ασχολήθηκαν και κατέγραψαν τις θείες αλήθειες τόσο μέσω της επιστημονικής τους γνώσης, όσο και μέσω των βιωμάτων τους. Αυτές τις καταγεγραμμένες αλήθειες τους υιοθέτησε θεόπνευστα και η Εκκλησία μας.
1. Παπαρνάκη Αθανασίου, Θέματα Εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 2008, σ.53.
2. Παπαρνάκη Αθανασίου, Θέματα Εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 2008, σ.53.
3. Μ.Αθανασίου, Κατά Αρειανών, PG 26,216B.
4. Μ.Αθανασίου, Κατά Αρειανών, PG 26,148B.
5. Παπαρνάκη Αθανασίου, Θέματα Εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 2008, σ.52.
-250x180.jpg)
