Του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου
Στην Καινή Διαθήκη, στις Πράξεις των Αποστόλων (16,16-18), αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση κοπέλας την οποία «κατείχε» μαντικό πνεύμα και μάντευε, προέλεγε τα μελλούμενα, φέρνοντας αρκετό χρήμα μ” αυτόν τον τρόπο στα αφεντικά της, σ” ένα κύκλο αδίστακτων ανθρώπων που την εκμεταλλεύονταν, στη μακεδονική πόλη των Φιλίππων.
“Όταν όμως ο Παύλος διέγνωσε το ύπουλο σχέδιο του διαβόλου, που βρισκόταν μέσα της, -καθώς η ίδια εμπόδιζε τον Παύλο και τον Σίλα να κηρύξουν το ευαγγέλιο της σωτηρίας, φωνάζοντας, ενώ εκείνοι κήρυτταν, στους παρευρισκομένους ακροατές ότι πρόκειται για ανθρώπους του Θεού- στην προσταγή του Παύλου προς το πονηρό πνεύμα («σε διατάζω, στο όνομα του Ιησού Χριστού, να βγεις απ’ αυτήν»), εκείνο εγκατέλειψε την γυναίκα και έκτοτε αδυνατούσε παντελώς να μαντέψει. Βλέπουμε στο παράδειγμά μας, πως δεν διστάζει ο Σατανάς να παρουσιαστεί ως πνεύμα Θεού ή άγγελος φωτός για να παραπλανήσει τους πιστούς και να πετύχει τα καταχθόνια σχέδιά του (βλ. και «Με οδηγό τον Παύλο», Αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη, Αθήνα 1982).
Η ουσία του πνευματισμού παραμένει ίδια σε όλη την ιστορία, και έχει να κάνει με τον πονηρό κόσμο των πνευμάτων (εκεί φυσικά που δεν είναι ταχυδακτυλουργία και έντεχνη πλάνη). Παράδοξα φαινόμενα συμβαίνουν πράγματι στον Πνευματισμό, που εντάσσονται στα απόκρυφα ή παρ” αίσθηση φαινόμενα. Το μέντιουμ σε πνευματιστικές συναντήσεις (σεάνς) είναι ένα «διάμεσο», «ψυχοερευνητικό», όπως ονομάζεται, άτομο, το οποίο υποτίθεται ότι μεταδίδει παραφυσικές πληροφορίες, μη δυνάμενες δηλαδή να γνωστοποιηθούν από τις πέντε αισθήσεις, που αφορούν τον κόσμο των πνευμάτων. Καλούν, κατά τα φαινόμενα, νεκρούς από το υπερπέραν, με τους οποίους συνομιλούν οι συγγενείς τους. Αν όμως ήθελε πραγματικά ο Θεός να εμπιστευθεί ή να προειδοποιήσει για κάτι σημαντικό τους ανθρώπους με απώτερο σκοπό τον αγιασμό τους, θα το εμπιστευόταν στην Εκκλησία Του (όπως συμβαίνει δια των αγίων) και όχι στον κάθε τυχαίο, χωρίς αγιοπνευματικές εμπειρίες και φωτισμό ψυχής, διάμεσο, που παρουσιάζει ασυναρτησίες άσχετες με τη σωτηρία των ψυχών μας. Δεν υπάρχει επιστημονική πράγματι εξήγηση για το γεγονός κατά το οποίο αμόρφωτα στην κυριολεξία διάμεσα, που δεν γνωρίζουν ούτε να γράφουν, σε κατάσταση πνευματιστική:
Απαντούν, ή προτείνουν λύσεις, σε πολύ υψηλή φιλοσοφική και επιστημονική γλώσσα,
λύνουν εξισώσεις ανώτερων μαθηματικών,
προβαίνουν σε ερωταποκρίσεις που πραγματοποιούνται σε ξένη γλώσσα
προλέγουν μελλοντικά γεγονότα παντελώς ξένα προς την προσωπική τους ζωή,
μεταβάλλουν στιγμιαία το βάρος τους,
συντελούν στην αυτόματη μετακίνηση υπερβαρέων επίπλων και
γενικά ανατρέπουν τους μέχρι σήμερα γνωστούς βιολογικούς, ψυχολογικούς και φυσικούς νόμους.
Στις περιπτώσεις αυτές μιλάμε για επεμβάσεις αοράτων πνευματικών οντοτήτων στα της φύσεως και του ανθρώπου.Όπως περιγράφει ο Kardec, σε συγκεντρώσεις μέντιουμ παρατηρούνται ακόμη φαινόμενα:
α) ψυχογραφίας, σχεδίαση εικόνων και λέξεων είτε με τη βοήθεια μικρού τραπεζιού, του οποίου το άκρο φέρει στυλό, είτε δια του μέντιουμ, που σε παθητική κατάσταση ή ημισυνειδητή, γράφει μηχανικά τα όσα υπαγορεύει το πνεύμα,
β) ψυχομετρίας, ανάγνωση κλειστών επιστολών, αναγνώριση χαρακτήρων, προσώπων, κατόχων αντικειμένων, ιδεών διαφόρων ατόμων, δραστηριοτήτων ξεχασμένων στο παρελθόν κλπ. από μόνη την αφή, το άγγιγμα και την επαφή αντικειμένων (ρούχων, παπουτσιών, εργαλείων, επιστολών κα) με τα οποία το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ερχόταν σε επαφή,
γ) τηλεπάθειας, επικοινωνία εξ αποστάσεως μέσω μορφών, εικόνων, σκέψεων ή οραμάτων, και
δ) ακαΐας, το φαινόμενο τού να εισέρχονται τα μέντιουμ ή οι αναστενάρηδες «όταν τους πιάσει ο άγιος (Κων/νος)» μέσα στα αναμμένα κάρβουνα και τις φωτιές, να περπατούν πάνω τους, να τα σφίγγουν μέσ” τις παλάμες τους σε κατάσταση καταληψίας, χωρίς το παραμικρό άλγος ή έγκαυμα (βλ. και Π.Ν. Τρεμπέλα, Πνευματισμός).
Η Εκκλησία έχει εμπειρία 2.000 ετών πάνω στα πνευματικά θέματα, δια της διδασκαλίας του Χριστού, των αποστόλων και των αγίων της, και διδάσκει ότι ο διάβολος θα παραμένει, διαχρονικά, ο μεγαλύτερος ηθοποιός της ιστορίας. Θα αλλάζει πάντοτε ρόλους και θα μεταμφιέζεται ανάλογα, με σκοπό να παρασύρει το ανθρώπινο γένος στον όλεθρο και την καταστροφή. Η δαιμονικότητα των πνευματιστικών επιδείξεων αποδεικνύεται από τους παρακάτω λόγους:
1) Αφενός μεν από καθηγητές που έχαιραν σοβαρής εκτίμησης, όπως είναι οι Morselli, de Vesme, Crookes, Richet, Lodge, James, Hislop, Wallace, Bottazzi, Rochas, Herliztka, Foa, d’Arsonval, Lobroso, Marsorati, Ochorovicz, Aksakoff, Finzi, Ermacora, Brofferio, Garossa, Schiaparelli, Prel, Cerosa μελετήθηκαν ιατρικά, ψυχιατρικά και με πολλά πειραματικά όργανα αρκετά διάμεσα (Ευσαπία, Χόουμ, δίδα Εσπεράνς, κα Σμίθ, Πολιτί, Στάντον Μόουζες, αφοι Πανζίνο, κα Πάιπερ, Καρανσίνι κα.), συμμετέχοντες οι ίδιοι σε αρκετές συνεδριάσεις, αφετέρου δε ονομαστοί και διαπρεπείς φυσικοί επιστήμονες και ακαδημαϊκοί (Ουάλλας, Κρούκς, Ρισέ, Huggin, Cox κα.), που εξέτασαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα επιδείξεις και ικανότητες των μέντιουμ, δεν μπόρεσαν να αποδείξουν σε πολλές περιπτώσεις την ταχυδακτυλουργική προέλευσή τους, αλλά δήλωσαν δημοσίως την αμηχανία τους για τα φαινόμενα αυτά («Πνευματισμός», όπου ανωτέρω).
2) Τα πνεύματα που εμφανίζουν τα διάμεσα είναι συνήθως γελοία, τους αρέσουν οι θεατρινισμοί και οι ταχυδακτυλουργίες και σκοπό έχουν μόνο να διασκεδάσουν, καταπλήξουν ή τρομάξουν τους θεατές (όχι σπάνια δε να τους ενοχλήσουν, βλάψουν ή εκδικηθούν) («Εκκλησία και Κοινωνία», εκδ. Ζωής, Αθ. 1959). Ποτέ όμως μέχρι σήμερα δεν διαβάσαμε ή ακούσαμε πως οι προφήτες, ο Χριστός ή οι άγιοι της Εκκλησίας ασχολήθηκαν με παρόμοια «φτηνά θαύματα», γεμάτα εγωισμό και θρασύτητα, αλλά μόνο με θαύματα έχοντα σχέση αποκλειστικά με τη σωτηρία του κόσμου και την δόξα του Θεού.
3) Τα πνεύματα αποκαλύπτουν μυστικά και γεγονότα, που μόνο στους νεκρούς ή σε ελάχιστους στενούς συγγενείς ήταν γνωστά. Αυτό αποδεικνύει τη μεταφυσική πηγή των πληροφοριών τους. Ο αρχιμ. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος απευθύνει μάλιστα τα εξής ερωτήματα στα αφελή θύματα του πνευματισμού: «Τι θαυμάζεις άνθρωπε, διότι σου φανερώνει πράγματα καμμία φορά, που μόνον ο νεκρός σου τα ήξευρε; Πνεύμα είναι ο σατανάς και ως πνεύμα, επόμενον είναι να τα γνωρίζη. Θα διστάση δε ο σατανάς να παρουσιασθή και σαν θεολόγος και σαν δεινός ιεροκήρυξ, και σαν άγιος ακόμη; Θα δυσκολευθή επίσης να μιμηθή την φωνήν του τεθνεώτος και τον γραφικόν του χαρακτήρα, ή να πλαστογραφήση την υπογραφήν του; Θα δυσκολευθή να δώση απαντήσεις και συμβουλάς; Ποίος είναι ο σκοπός του να προσέξης. Και ο σκοπός του είναι: Με αυτά να παραπλανήση τους αφελείς και ανόητους» («Πνευματισμός – Υπνωτισμός –Ναρκωτικά», Αρχιμ. Χαραλάμπους Βασιλόπουλου, εκδ. ΠΟΕ, Αθ. 1989).
4) Οι αποκαλύψεις των είναι τελείως διαφορετικές από τόπο σε τόπο και από άτομο σε άτομο. Τα πνεύματα παρουσιάζονται άλλοτε ορθολογιστικά, μηδενιστικά, θετικιστικά, διανοητικά, άθεα και υλιστικά και άλλοτε θρησκευόμενα, να διδάσκουν την μετεμψύχωση, την ορθόδοξη πίστη, τον πανθεϊσμό, τον μυστικισμό κ.λπ. Σε αρκετές περιπτώσεις καταφέρονται ανοικτά κατά της Χριστιανικής διδασκαλίας, αρνούνται τον Παράδεισο και την Κόλαση, την Αγία Τριάδα και την προσωπική μετά θάνατον ζωή. Άλλες φορές πάλι προβαίνουν σε ανήκουστες βλασφημίες (βλ. και Νeville Randall, «H ζωή μετά τον θάνατο» και «Κόσμος εν Κόσμω», όπου ανωτέρω).
5) Παρατηρούνται μάλιστα κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων ή στην προσωπική τους ζωή και γεγονότα αντίθετα με την θέληση των διαμέσων ή περιστατικά πλήρους δαιμονοπληξίας, τα οποία:
σε συνδυασμό με τις κρίσεις επιληψίας, υστερίας και υπνωτισμού (ο ψυχίατρος Lobrosso διαπίστωσε ότι τα διάμεσα Ευσαπία, η D” Esperance, η Smith, η Piper, ο Home, o Politi και πολλά άλλα μέντιουμ που εξέτασε, ήσαν επιληπτικά, μανιοκαταθλιπτικά, υπέφεραν από ψευδαισθήσεις και σπασμούς και διακατέχονταν από παραληρήματα καταδίωξης ή υπνοβασίας),
την αιώρηση αντικειμένων,
την εμφάνιση φαντασμάτων, στενά συνδεδεμένων με την υπόστασή τους (αγγίζουν, αισθάνονται, ομιλούν, σκέπτονται μέσω αυτών), και
την επικοινωνία με τον αόρατο κόσμο,
καταδεικνύουν την εξάρτησή τους από το δαιμονικό κόσμο.
6) Το γεγονός ακόμη ότι έχει ο Πνευματισμός: ολοκληρωμένη αντιχριστιανική δογματική και κοσμοθεωρία (και μάλιστα κλεμμένη από Ινδούς, Αιγύπτιους, Πέρσες και Έλληνες – όσον αφορά την ιδέα της μετενσάρκωσης), λατρεία (διαθέτει συγκεκριμένα βιβλία και ευχές γέννησης, γάμου, κηδείας, εξορκισμού, εορτή νεκρών -1η και 2α μηνός Νοεμβρίου- κ.α., με λειτουργούς τα μέντιουμ), και ηθική (ευλάβεια προς τα πνεύματα και το νοερό θείο κόσμο, καθημερινή προσευχή των πνευματιστών, συναισθηματική ένωση της καρδιάς του ανθρώπου με τη μεταφυσική σφαίρα), μας πείθει ότι πρόκειται για παραθρησκεία, με ολέθριες επιπτώσεις στις ψυχές των θυμάτων του. Επίσης, τα μέντιουμ χρησιμοποιούν εικόνες της Εκκλησίας και άλλα ιερά αντικείμενα, προτρέπουν τους ανθρώπους σε προσευχή και εκκλησιασμό, τελούν αγιασμούς και ευχέλαια για να διώξουν δήθεν τα πονηρά πνεύματα και κάνουν ακόμη και παρακλήσεις.
7) Τα ψευτοθαύματα και οι ψευτοεξορκισμοί των πνευματιστών οφείλονται στην ύπουλη πρακτική του δαιμονικού κόσμου να δίνει εξουσία σε ορισμένους δικούς του ανθρώπους στο να εξουδετερώνουν προσωρινά επιδράσεις υποδεέστερων αρνητικών δυνάμεων, ώστε με τον τρόπο αυτό να ενισχύει προς αυτούς (τους ανθρώπους του) την πίστη απίστων ή αφελών. Τέτοια εξουσία είχαν και οι μάγοι των Αιγυπτίων, των Χαλδαίων, των Περσών, των Ασσυρίων, του Βραχμανισμού και του Βουδισμού. Ορισμένοι μάλιστα ασκητές τους, σε διάφορα ασιατικά μοναστήρια, επιτελούν ακόμη και σήμερα ευρέσεις αντικειμένων, εξαφανίσεις και εμφανίσεις, πρόκληση εκλάμψεων κλπ. και όλα αυτά σκόπιμα για να παραπλανούν τούς επισκέπτες (βλ. και «Η αθανασία της ψυχής και τα ψυχικά φαινόμενα», Αναστασίου Πιέριου, έκδ. β΄). Ας θυμηθούμε εδώ τα λόγια του Χριστού για τους επερχόμενους δύσκολους καιρούς: «Προσέχετε μη σας ξεγελάσει κανείς….. Γιατί θα εμφανιστούν ψευδο-μεσσίες και ψευδοπροφήτες, που θα κάνουν μεγάλα και φοβερά θαύματα, για να παραπλανήσουν, αν είναι δυνατόν, ακόμη και τους εκλεκτούς» (Ματθ. 24, 4/24).
8) Η επαφή και επικοινωνία ψυχών μεταξύ Παραδείσου και Κολάσεως είναι αδύνατη. Όταν ο άκαρδος πλούσιος της παραβολής του Κυρίου απέθανε και πήγε στην κόλαση, ο Λάζαρος, που βρισκόταν ήδη στον «κόλπο του Αβραάμ», εμποδίστηκε να μεταβεί στον κόσμο, μετά από παράκληση του πλουσίου, ώστε να προειδοποιήσει τους αδελφούς του πλουσίου για τα μελλοντικά βάσανα που τους περίμεναν (Λουκ. 16,19-31). Ο Χριστός ξεκαθαρίζει πως η διδασκαλία του, τα θαύματα του, η ζωή του (που έχουν προφητευθεί και διασωθεί μέσα στην Αγία Γραφή), καθώς και η διδασκαλία των αγίων Αποστόλων, Αγίων, Πατέρων και Οικουμενικών Συνόδων της Εκκλησίας, αρκούν για να διαφωτίσουν και οδηγήσουν τους φιλόθεους στην εν Χριστώ ζωή και άρα κάθε καινούργια διδασκαλία (περί συνεννοήσεως με τα πνεύματα μέσω μέντιουμ και αντλήσεως απ” αυτούς πληροφοριών για την επέκεινα κατάσταση των ψυχών) αποτελεί πλάνη.
9) Αν ο πνευματισμός ήταν μια νέα αποκάλυψη, τα διάμεσα θα βρίσκονταν στην κατάσταση του φωτισμού και της θέωσης και φυσικά εντός του δογματικού χώρου της Εκκλησίας, πράγμα που δεν συμβαίνει. Σε πολλές αντίθετα περιπτώσεις, οι υπερφυσικές τους δυνάμεις είναι αντιστρόφως ανάλογες προς την ηθική τους στάθμη.
10) Το βασικότερο γεγονός που χρειάζεται να επισημάνουμε είναι πως ο πνευματισμός αρνείται την θεότητα του Χριστού, για να επαληθευτούν τα λόγια του ευαγγελιστή Ιωάννη:
«Όποιος δεν παραδέχεται ότι ο Ιησούς Χριστός ήρθε και έγινε αληθινός άνθρωπος, δεν έχει το Πνεύμα του Θεού, αλλά του αντιχρίστου….» (Α” Ιω. 4,3). Αρνούνται ότι ο Χριστιανισμός είναι υπερφυσική αποκάλυψη και δέχονται ότι, όπως κάποτε στάλθηκε ο Χριστός στη γη για να διορθώσει το Μωσαϊκό Νόμο, με τον ίδιο τρόπο σήμερα τα πνεύματα διορθώνουν τα λάθη του Χριστιανισμού. Μάλιστα ο άνθρωπος ισχυρίζονται ότι λυτρώνεται και τελειοποιείται από μόνος του και δια της τιμωρίας της μετενσάρκωσης, που υποστηρίζει ότι οι ψυχές των αποθανόντων πρέπει αναγκαστικά (καταλύεται έτσι η ελευθερία του ανθρώπου, η ηθική ζωή και η σταυρική θυσία του κυρίου) να περάσουν από ένα κύκλο χιλιάδων γεννήσεων-θανάτων με τη μορφή ακόμα και ζώων ή φυτών, μέχρι να εξαγνιστούν τελείως (βλ. «H ζωή μετά τον θάνατο», Νeville Randall, εκδ. Μπαρμπουνάκης). Καταδικάζεται γι” αυτό τόσο από τον απ. Παύλο, όταν λέγει: «Οι άνθρωποι μια φορά πεθαίνουν και ύστερα έρχεται η κρίση» (Εβραίους 9, 27), όσο και από την Εκκλησία δια της Ε” Οικουμ. Συνόδου, που καταδίκασε την μετενσάρκωση ως αιρετική και πλανεμένη δοξασία.
11) Η διδασκαλία και η λατρεία του Πνευματισμού εμφανίζονται παντελώς όμοιες με εκείνες των αποκρυφιστών και των μάγων όλων των εποχών. Ο Πνευματισμός εμφανίζεται ως μια σύγχρονη εξέλιξη του πρωτόγονου σαμανισμού. Οι σαμάνοι, ιερείς των αρχαίων τροφοσυλλεκτικών και κυνηγετικών ομάδων, εθεωρούντο άτομα με υπερφυσικές δυνάμεις και θεραπευτικές ικανότητες, που έπεφταν σε έκσταση, άφηναν τα πνεύματα να μπαίνουν μέσα τους, προέλεγαν το μέλλον, πάθαιναν επιληπτικές κρίσεις, χρησιμοποιούσαν μαγείες, αφορισμούς και βότανα και διέθεταν ενορατικό ταλέντο. Ήταν δηλαδή τα διάμεσα της αρχαιότητας.
Ο Allan Kardec, ο μεγάλος αυτός για τον κύκλο του θεωρητικός και υποστηρικτής του πνευματισμού, δεν δίστασε να ομολογήσει ότι «ο δαίμονας προσλαμβάνει όλα τα προσωπεία, για να αποπλανήσει καλύτερα» («Ο Πνευματισμός», όπου ανωτέρω) τους αφελείς ή ρέποντες προς το κακό ή αδιαφορούντες για το Θεό και την Εκκλησία συνανθρώπους μας.
Επειδή πολλοί θεωρούν ανύπαρκτο τον κόσμο των πνευμάτων και απορρίπτουν μια τέτοια εξήγηση του πνευματισμού (χωρίς να σημαίνει αυτό πως δεν υπάρχουν και οι κομπογιαννίτες του είδους, που κλέβουν απλά την ελπίδα του κοσμάκη και την αγωνία του μπροστά στο θάνατο, θησαυρίζοντας σε βάρος του), ενδεικτικά αναφέρουμε το θαύμα της θεραπείας του δαιμονισμένου των Γαδαρηνών από τον Χριστό και του δαιμονισμένου της Καπερναούμ. Και στις δυο περιπτώσεις μεσολάβησε συνομιλία του Ιησού με τα δαιμόνια, ενώ στην πρώτη περίπτωση διετάχθησαν τα δαιμόνια να μεταπηδήσουν και «καταλάβουν» τα σώματα ένός κοπαδιού χοίρων, που έβοσκαν εκεί κοντά. ( Λουκ. 8,27 και 4,41).
Ας μην ξεχνάμε ότι ο Χριστός έγινε άνθρωπος για να σώσει με το σταυρικό του θάνατο και την ανάστασή του τους ανθρώπους από την καταδυνάστευση του διαβόλου, υποδούλωση η οποία φαίνεται ξεκάθαρα στις θεραπείες και τα θαύματα των αγίων της Εκκλησίας εναντίον του «αρχεκάκου όφεως» και υπέρ των θυμάτων του, που μόνο ο Θεός ελευθερώνει.
Η διαφορά δαιμονισμένων και ψυχοπαθών φαίνεται ακόμη σε εκείνους τους δυστυχείς που, συντροφευμένοι από τους πλησιέστερους συγγενείς τους, σπεύδουν να ελευθερωθούν στον “Αγιο Γεράσιμο στην Κεφαλονιά, άγιο του οποίου το λείψανο, με τη Χάρη του Θεού, σώζεται ανέπαφο από το χρόνο, και τα χαρακτηριστικά του σώζονται ολοκάθαρα, χωρίς σημαντική φθορά και στον άγιο Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα. Τη στιγμή της απελευθέρωσης των ανθρώπων από το διάβολο, μέσω της χάριτος που ακτινοβολούν τα άγια λείψανα, τα κακά πνεύματα διακηρύσσουν έκδηλα την υποστατικότητά τους και εξέρχονται από τα θύματά τους με κρότους, φωνές και άλλα φαινόμενα («Η αθανασία της ψυχής και τα ψυχικά φαινόμενα», όπου ανωτέρω).
Ο μοναδικός τρόπος-δρόμος, ή μάλλον υγιής προϋπόθεση, ώστε να νικήσει ο πιστός χριστιανός τον Σατανά, που ένεκα της Ενανθρώπησης του Ιησού Χριστού, του Λόγου του Θεού, και κυρίως της Σταυρικής του θυσίας και Ανάστασης νικήθηκε ήδη και έχασε την δύναμή του, είναι η ταπείνωση, η νηστεία και η προσευχή: «Όταν δε ο Ιησούς είδε ότι μαζεύεται κόσμος, επέπληξε το πνεύμα το ακάθαρτο και του είπε:
Άλαλο και κουφό πνεύμα, εγώ σε διατάζω, έβγα απ” αυτόν και να μην μπεις ποτέ πλέον μέσα του». Αυτό, αφού εφώναξε και τον σπάραξε δυνατά, βγήκε… Και όταν ο Ιησούς μπήκε στο σπίτι, τον ρώτησαν οι μαθητές του ιδιαιτέρως: «Γιατί εμείς δεν μπορέσαμε να το βγάλουμε;». Και αυτός τους είπε: Το γένος αυτό δεν είναι δυνατόν να βγει με κανένα άλλο μέσο, παρά με την προσευχή και τη νηστεία» (Μαρκ.9,14-29).
Στις περισσότερες περιπτώσεις ο σατανάς δρα μέσω της φαντασίας. Αυτή ανοίγει τον δρόμο στην υποδούλωση των παθών, την ανηθικότητα και τη στέρηση της Χάριτος και παραμένει κύριος δρόμος εισόδου του αντιχρίστου στις ψυχές μας. Αν θωρακιστούμε λοιπόν με την προσευχή και τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, αν εξασκήσουμε την αγάπη και φιλανθρωπία, αν κλείσουμε την θύρα της κακιάς φαντασίας, τότε ο Κύριος, που είναι πιστός και αληθινός, θα βρίσκεται πάντα στα δεξιά μας, για να μη σαλευτούμε και πειραστούμε, αλλά για να βαδίζουμε το δρόμο της Χάριτος και της λύτρωσης, που οδηγεί στη πνευματική βασιλεία του Τριαδικού Θεού.
