Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Ο Ιερός Χρυσόστομος, με τα λόγια του, μας καλεί σε μια πνευματική ανάβαση που μας οδηγεί στην κορυφή της αρετής. Η πορεία αυτή, όπως την περιγράφει, δεν είναι εύκολη.
Πρόκειται για μια σειρά από “σκαλοπάτια”, τα οποία ανεβαίνουμε σταδιακά, με κάθε βήμα να απαιτεί αυτοκυριαρχία, ταπεινότητα και αγάπη. Ας δούμε όμως αναλυτικά τα εννέα αυτά σκαλοπάτια και τη βαθύτερη σημασία τους.
1. Να μην κάνεις εσύ αρχή της αδικίας
Το πρώτο βήμα είναι η αυτοσυγκράτηση. Η απόφαση να μην είσαι εσύ αυτός που θα προκαλέσει αδικία είναι θεμελιώδης. Αφορά την αποφυγή του κακού και τη συνειδητή επιλογή της ηθικής στάσης. Ο άνθρωπος καλείται να εξετάζει τις πράξεις του και να τις κατευθύνει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Το πρώτο σκαλοπάτι είναι η βάση, το σημείο όπου αρνείσαι να γίνεις φορέας του κακού.
2. Να μην ανταποδώσεις τα ίσα
Το δεύτερο σκαλοπάτι είναι η άρνηση της εκδίκησης. Είναι δύσκολο να συγκρατηθεί κανείς από την παρόρμηση να ανταποδώσει το κακό που υπέστη. Ο Χρυσόστομος, όμως, μας καλεί να ξεπεράσουμε αυτή την ανθρώπινη αδυναμία. Η εκδίκηση δεν φέρνει τη δικαιοσύνη, αλλά διαιωνίζει την αδικία. Το να μην ανταποδώσεις τα ίσα είναι μια πράξη αυτοκυριαρχίας που προάγει την ειρήνη.
3. Να μην προξενήσεις τα όσα έπαθες, αλλά να ησυχάζεις
Αυτό το βήμα απαιτεί εσωτερική ηρεμία και πνευματική ωριμότητα. Η “ησυχία” εδώ σημαίνει να μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να παρασυρθεί από τα πάθη. Είναι η διατήρηση της εσωτερικής γαλήνης, παρά τις προκλήσεις. Ο άνθρωπος που μπορεί να “ησυχάζει” μπροστά στην αδικία δείχνει τη δύναμή του να ξεπερνά τα ανθρώπινα ένστικτα.
4. Με υπομονή να υποφέρεις την αδικία
Η υπομονή είναι το κλειδί αυτού του σκαλοπατιού. Ο Χρυσόστομος δεν μας καλεί μόνο να δεχτούμε την αδικία, αλλά να την υποφέρουμε με υπομονή. Αυτή η στάση δείχνει την ανωτερότητα του ανθρώπου που εμπιστεύεται τη δικαιοσύνη του Θεού. Η υπομονή δεν είναι παθητική αποδοχή, αλλά ενεργός επιλογή να μην επιτρέψεις στο κακό να σε κυριεύσει.
5. Να περιμένεις αγόγγυστα ακόμα περισσότερες αδικίες
Το πέμπτο σκαλοπάτι φαίνεται ακόμα πιο απαιτητικό. Μας καλεί να είμαστε προετοιμασμένοι να δεχτούμε ακόμα περισσότερες αδικίες, χωρίς παράπονο. Αυτό δείχνει την ολοκληρωτική εμπιστοσύνη στον Θεό, ο οποίος επιτρέπει δοκιμασίες για τη δική μας πνευματική ωφέλεια. Το “αγόγγυστα” είναι η λέξη-κλειδί: να μην διαμαρτυρηθείς, αλλά να αποδεχτείς τις δυσκολίες με πίστη.
6. Να μην μισήσεις αυτόν που σε έβλαψε
Η αποφυγή του μίσους είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Το μίσος είναι φυσική αντίδραση απέναντι στην αδικία, αλλά ο Χρυσόστομος μας καλεί να το ξεπεράσουμε. Η άρνηση του μίσους δείχνει την πνευματική ανωτερότητα και την ικανότητα να βλέπει κανείς τον άλλο μέσα από την αγάπη του Θεού.
7. Να αγαπήσεις αυτόν που σε έβλαψε
Η αγάπη προς τον εχθρό είναι ο πυρήνας της χριστιανικής διδασκαλίας. Ο Χριστός μάς δίδαξε να αγαπάμε όχι μόνο τους φίλους μας, αλλά και αυτούς που μας εχθρεύονται. Το να αγαπήσεις αυτόν που σε έβλαψε είναι μια υπέρβαση των ανθρώπινων δυνατοτήτων και μια πράξη που απαιτεί τη χάρη του Θεού.
8. Να προσπαθήσεις να του κάνεις καλό
Η αγάπη δεν είναι μόνο συναίσθημα, αλλά και πράξη. Το όγδοο σκαλοπάτι μας καλεί να ενεργοποιήσουμε την αγάπη μας, κάνοντας καλό ακόμα και σε εκείνους που μας έβλαψαν. Αυτό δεν είναι μόνο πράξη αρετής, αλλά και τρόπος να βοηθήσουμε τον άλλο να δει το φως της αλήθειας.
9. Να προσεύχεσαι στον Θεό γι’ αυτόν
Το τελευταίο σκαλοπάτι είναι η κορύφωση της πνευματικής μας προσπάθειας. Η προσευχή για τον εχθρό μας φέρνει σε άμεση επαφή με τη θεία χάρη. Όταν προσευχόμαστε για αυτούς που μας έβλαψαν, όχι μόνο καθαρίζουμε την καρδιά μας από κάθε πικρία, αλλά συμβάλλουμε και στη δική τους σωτηρία.
10. Η ανάβαση προς την αρετή
Ο Ιερός Χρυσόστομος μας διδάσκει ότι η αρετή δεν είναι ένας εύκολος δρόμος, αλλά μια σταδιακή ανάβαση. Κάθε σκαλοπάτι απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον Θεό. Ωστόσο, η ανταμοιβή είναι ανεκτίμητη: η απόκτηση της θείας ομοίωσης, η ειρήνη της ψυχής και η ουσιαστική σχέση με τον Θεό.
Αυτή η διδασκαλία δεν είναι μόνο θεωρητική, αλλά πρακτική και διαχρονική. Εφαρμόζεται σε κάθε πτυχή της ζωής μας, από τις καθημερινές σχέσεις μέχρι τις μεγαλύτερες δοκιμασίες. Ο δρόμος της αρετής είναι δύσκολος, αλλά οδηγεί στη θέωση, την πλήρη ένωση με τον Θεό.
