Εισηγήσεις εις τήν ημερίδα τής Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας καί Ναούσης μέ θέμα: «ΑΣΚΗΣΙΣ ΚΑΙ ΘΕΩΣΙΣ. Η ζωή καί η διδασκαλία τού Αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά», 22 Μαρτίου 1997.
Η Εκκλησία καί ο Μοναχισμός οφείλουν πολλά στούς πρώτους αλλά καί στούς μεταγενεστέρους μοναχούς, κοινοβιάρχας καί νομοθέτας τού κοινοβίου.
Τόν Μ. Αντώνιο, τόν άγιο Παχώμιο, τόν Μ.Βασίλειο, τόν άγιο Θεόδωρο τόν Στουδίτη καί άλλους.
Εξ ίσου όμως πολλά οφείλουμε καί στόν άγιο Γρηγόριο τόν Παλαμά, πού μέ τούς σθεναρούς αγώνες του κατά τού Βαρλαάμ έσωσε τήν Εκκλησία καί τόν Ορθόδοξο μοναχισμό από τόν Δυτικό ουμανισμό, τόν ορθολογισμό καί τήν αίρεσι.
Εάν σήμερα η Ορθδόξος Εκκλησία ευαγγελίζεται τήν θέωσι καί οδηγεί στήν θέωσι τά μέλη της, αυτό οφείλεται κυρίως στούς αγώνες καί τήν διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου.
Εάν σήμερα ο αγιορείτικος καί απανταχού Ορθόδοξος μοναχισμός δατηρή τόν ησυχαστικό του χαρακτήρα καί σκοπεύη όχι στήν κατάκτησι τού κόσμου μέ τήν δράσι, αλλά στήν μεταμόρωσί του διά τής εν ησυχία προσευχής καί λατρείας τού Θεού, αυτό τό οφείλουμε κυρίως στόν άγιο Γρηγόριο.
Στόν αγώνα του κατά τού Βαρλαάμ ο άγιος Γρηγόριος είχε ένα δυνατό όπλο. Τόν Αγιορείτικο Τόμο. Μία ευσύνοπτο ομολογία πίστεως ( στήν Φιλοκαλία καταλαμβάνει 6 σελίδες), πού ο ίδιος συνέγραψε καί υπέργραψαν οι σημαντικότερες προσωπικότητες τού Αγίου Όρους.
Τόν Οκτώμβριο τού 1340 ο Βαρλαάμ μετέβη στήν Κωνσταντινούπολι, γιά νά καταγγείλη τόν άγιο Γρηγόριο. Τόν Νοέμβριο τού ιδίου έτους, κατά πάσαν πιθάνοττα, ο άγιος Γρηγόριος ήλθε στό Άγιον Όρος από τήν Θεσσαλονίκη, γιά νά ζητήση τήν βοήθεια τών Αγιορειτών στόν αγώνα του. Δέν χρειάσθηκε νά μείνη πολύ στό Όρος, γιατί οι Πατέρες σύντομα ενέκριναν καί υπέργραψαν τόν Τόμο.
Ο Τόμος επηρέασε τίς μετέπειτα εξελίξεις υπέρ τών ησυχαστών λόγω τού κύρους πού είχε τό Άγιο Όρος στόν Ορθόδοξο κόσμο.
Βέβαια ο πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας, πού δέν συμπαθούσε τόν άγιο Γρηγόριο ούτε τούς αγώνες του γιά τήν Ορθοδοξία, τόν κατηγορούσε ότι «ο Παλαμάς παρασυναγωγάς εν τώ Όρει τώ Αγίω ποιεί καν τή Θεσσαλονίκη παρά τούς θείους καί ιερούς κανόνας»1 καί γ’ αυτό τόν κάλεσε στήν Κωντσταντινούπολι πρός απολογίαν.
Στόν Αγιορείτικο Τόμον αναιρούνται δι’ ολίγων οι κύριες θέσεις τού Βαρλαάμ καί τών ομοφρόνων του καί διατυπώνονται οι θέσεις τών ησυχαστών. Ο Τόμος αποτελεί μία περίληψι τής Ησυχαστικής καί Παλαμικής θεολογίας.
Στήν παρούσα εισήγησι θά ιδούμε τίς θέσεις τού Τόμου, πού έχουν όχι μόνο θεολογική αλλά καί πρακτική σημασία. Στόν Τόμο αυτό ομιλεί ο άγιος Γρηγόριος, τό Άγιον Όρος, η Εκκλησία. Δέν θά τόν ιδούμε μέ πνεύμα περιεργείας ή κοσμικής φιλομαθείας, αλλά μέ πνεύμα μετανοίας. Ως ταπεινοί υποτακτικοί άς ερωτήσουμε τόν πάντοτε ζώντα μεγάλο καί απλανή Γέροντά μας άγιο Γρηγόριο, ποιός είναι ο Ορθόδοξος μοναχισμός πού πρέπει νά ασκούμε, καί πού εμείς υστερούμε, ώστε μέ τήν ευχή του νά βάλουμε πάλιν αρχή μετανοίας.
Ο πλήρης τίτλος τού Τόμου είναι: «Αγιορειτικός Τόμος υπέρ ιερώς ησυχαζόντων». Άλλο ησυχία καί άλλο ιερα ησυχία. Η πρώτη έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Η δευτέρα Χριστοκεντρικό. Ο ιερώς ησυχάζων ησυχάζει όχι γιά νά βρή κάποια σωματική ή ψυχολογική ανάπαυσι ή ψυχοσωματική χαλάρωσι ή ισορροπία, αλλά γιά νά συνατήση τόν Χριστό. Επιποθεί καί εκλείπει η ψυχή του εις τάς αυλάς τού Κυρίου, διά νά συναντήση τόν Ζώντα Θεόν καί νά ενωθή μαζί Του (Ψαλμ. 83). Ησυχάζει από ανησυχία μήπως περιπλανώμενος ή προσκολλώμενος μέ τόν νού του στά κτίσματα χάση τόν Κτίστη καί Πλάστη του. Η ιερά ησυχία λοιπόν δέν είναι ψυχολογική αλλά οντολογική κατάστασις.
__________________________________________________________________________
1.Ακινδύνου, Λόγος πρός Καλέκαν, υπό Π. Χρήστου, εν Γρηγορίου Παλαμά έργα, Ε.Π.Ε., Θεσ/νίκη, 1983,τ.3, σελ.7.
2. Γρηγ. Παλαμά Αγιορείτικος Τόμος…. εν Φιλοκαλία, έκδ. ΑΣΤΗΡ, Α.Ε. Παπαδημητρίου, Αθήναι, 1976, σελ. 188, στίχ.4.
Εκδόσεις Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου
Άγιον Όρος
2000
σελ. 89-104
-120x86.jpg)
