Στον προτελευταίο στίχο της Αποκάλυψης ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος λέγει: « Αμήν, έρχου Κύριε Ιησού ». Ερμηνεύοντας αυτό τον στίχο, ο Άγιος Βέδας λέγει πως έχουμε προσταχθεί να ζητούμε την Δευτέρα Παρουσία και να ευχόμαστε να έρθει. Και πράγματι. Όχι μόνο στην Αποκάλυψη αλλά και στην Κυριακή προσευχή με το « ελθέτω η βασιλεία σου » προσευχόμαστε και για την έλευση της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου. Γράφει ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης: « Καί “ ελθέτω η βασιλεία σου ”, η τελευταία ημέρα, ότι πάντων βασιλεύσεις, και των εχθρών, και η βασιλεία σου έσται αιώνιος ».
Αυτή η προτροπή να προσευχόμαστε για την έλευση της βασιλείας του Χριστού είναι, βέβαια, ταυτόχρονα, όπως επισημαίνει ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, και προτροπή για να κάνουμε έργα δικαιοσύνης, αφού κανείς δεν θα προσευχόταν να έρθει η Κρίση, αν δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτήν. Πάντως, είναι, γενικά, γνωστό πως η ευχή να επιστρέψει ο Κύριος κατά την Β΄ Παρουσία Του είναι συνεχής στην Εκκλησία ήδη απ’ τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά « Μαράν Αθά » ( ο Κύριος έρχεται ) στο Α΄ Κορ. 16,22 και στα διάφορα λειτουργικά κείμενα. Αξίζει να σημειωθεί και πως το ευαγγελικό ανάγνωσμα της Λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου του αδελφοθέου αποτελείται από μέρος του εσχατολογικού λόγου του Κυρίου, συγκεκριμένα, τα Λκ. 21,20-28. Το κείμενο καταλήγει με τον λόγο « Αρχομένων δε τούτων γίνεσθαι ανακύψατε και επάρατε τας κεφαλάς υμών, διότι εγγίζει η απολύτρωσις υμών ». Η προσδοκία της Β΄ Παρουσίας του Κυρίου είναι εντονότατη στην Ορθόδοξη λατρεία αλλά και, γενικότερα, στην Πατερική Παράδοση. Χαρακτηριστική είναι και η φράση που αναφέρεται στη Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων:
« Ελθέτω χάρις και παρελθέτω ο κόσμος ούτος ». Ο Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας σημειώνει: « Αυτοί που αγαπούν τον Θεό έχουν διαταχθεί να αγαλλιώνται και να χαίρονται για το τέλος του κόσμου. Σύντομα θα βρουν Αυτόν που αγαπούν, ενώ αυτό που δεν έχουν αγαπήσει θα πεθαίνει. Δεν θα έπρεπε οι καρδιές όλων των πιστών, που ποθούν να δουν τον Θεό, να θρηνούν για τα δεινά ενός κόσμου, ενώ γνωρίζουν πως και αυτά τα δεινά πρόκειται να τελειώσουν… Ο θρήνος για την καταστροφή του κόσμου ταιριάζει σ’ αυτούς, των οποίων οι καρδιές έχουν ριζωθεί στην αγάπη του, σ’ αυτούς που δεν αναζητούν τη μέλλουσα ζωή, που δεν αντιλαμβάνονται πως υπάρχει. Αλλά εμείς, που αναγνωρίζουμε τις αιώνιες χαρές της Ουράνιας Πατρίδας μας, θα έπρεπε να σπεύδουμε προς αυτήν με τη μεγαλύτερη ταχύτητα… Τι είναι ο θνητός βίος παρά ένας δρόμος; Εξετάστε προσεκτικά, φίλοι μου, τι είδους πράγμα είναι το να κουράζεται κάποιος απ’ τους μόχθους του δρόμου, και, ωστόσο, να είναι απρόθυμος να τελειώσει ο δρόμος! ».
Απ’ την άλλη, βλέπουμε πως οι Πατέρες της Εκκλησίας σε ορισμένα κείμενα αναφέρονται στην εποχή των εσχάτων και την έλευση του Αντιχρίστου με αποτροπιασμό. Κατά τον Άγιο Ιππόλυτο, θα πρέπει να προσευχόμαστε να μη ζούμε σ’ εκείνους τους καιρούς, μήπως και ατονήσουμε λόγω της μεγάλης θλίψεως και στερηθούμε την αιώνια ζωή. Ενώ θεωρεί την ανυπομονησία για την ταχεία έλευση της Β΄ Παρουσίας και της κρίσης σαν εκζήτηση του κινδύνου, σαν κάτι το αρνητικό. Γράφει χαρακτηριστικά: « Αλλά πάντως ζητείς περίεργος ων πόσα έτη περιλείπεται τω θηρίω, ίνα μεταρθή, μη νοών, ότι ταύτα ζητών εαυτώ τον κίνδυνον επιζητείς και τάχιον την κρίσιν ιδείν επιθυμείς. Ουαί, γαρ, φησίν, οι επιθυμούντες την ημέραν Κυρίου… ».
Οι Άγιοι Γρηγόριος Παλαμάς και Εφραίμ επαναλαμβάνουν την προτροπή του Χριστού: « Αγρυπνείτε ούν εν παντί καιρώ δεόμενοι, ίνα καταξιωθήτε εκφυγείν πάντα τα μέλλοντα γίνεσθαι, και σταθήναι έμπροσθεν του Υιού του ανθρώπου ». Κατά τον Άγιο Εφραίμ, πρέπει να δεόμαστε με δάκρυα και προσευχές, πέφτοντας γονατιστοί μπροστά στο Θεό νύχτα και ημέρα, για να σωθούμε από την θλίψη του Αντιχρίστου που έρχεται. Αν είναι δυνατόν, να μη δούμε το « θηρίον » ούτε να ακούσουμε τα φοβερά πράγματα που θα γίνουν. Και σε άλλο σημείο ο Άγιος Εφραίμ λέγει πως αισθάνθηκε το φυσιολογικό συναίσθημα του φόβου απέναντι στην τρομερή απειλή του Αντιχρίστου: « Εγώ δε εφοβήθην και εξ αυτής της μνήμης του δράκοντος », γράφει χαρακτηριστικά. Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων κήρυττε: « Καί λεγέσθω μεν ταύτα, μη γένοιτο δε ίνα εφ’ ημών πληρωθή ».
Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία συναντώνται οι ίδιες θέσεις. Ο Ανδρέας Καισαρείας λέγει πως οι Χριστιανοί, έχοντας διδαχθεί απ’ τον Σωτήρα Χριστό να ευχόμαστε να μην εισέλθουμε σε πειρασμό – « κα? μ? ε?σενέγκης ?μ?ς ε?ς πειρασμόν » – θα πρέπει, έχοντας επίγνωση της ασθενείας μας, να κάνουμε εκτενή προσευχή να σωθούμε απ’ την πείρα των δεινών που έχουν προφητευθεί, και ούτε τήν έλευση του Αντιχρίστου να δούμε, ούτε την κίνηση των φιλοπόλεμων εθνών, ούτε τον θανατηφόρο κίνδυνο που θα επιχειρεί με τη βία να μας απομακρύνει απ’ τη σωτήρια πίστη. Αλλά, φυλάττοντας, όσο είναι δυνατόν, καθαρή τη μαρτυρία της συνειδήσεως και δείχνοντας διάπυρη αγάπη προς τον Χριστό με αγαθά έργα, να ελπίζουμε στην απόλαυση των αιωνίων αγαθών.
Τελικά, είναι ο χρονικός συνδυασμός των δύο αυτών γεγονότων ( έλευσης του Αντιχρίστου και Β΄ Παρουσίας του Κυρίου ) που μπερδεύει τα πράγματα. Όλοι – τουλάχιστον οι δίκαιοι – θέλουν να έρθει ο Χριστός και να εγκαταστήσει τη Βασιλεία Του. Αντίθετα, κανείς – δίκαιος πάλι – δεν θέλει να έρθει ο Αντίχριστος. Όμως, ο πρώτος δεν θα έρθει, αν δεν προηγηθεί ο δεύτερος. Για να έρθει ο Χριστός, πρέπει, πρώτα, να έρθει ο Αντίχριστος. Και είναι ευκταία η έλευση του Χριστού, απευκταία, όμως, η έλευση του Αντίχριστου· και ας γειτνιάζουν χρονικά· και ας προϋποθέτει η πρώτη την δεύτερη.
Απόσπασμα – χωρίς τις υποσημειώσεις – από το βιβλίο του Βασιλείου Ταμιωλάκη Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ
___
Στη σύγχρονη βιβλιογραφία ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχόλιο του Umberto Eco για την ελπίδα και τον φόβο που, ταυτόχρονα, γεννά η ανάγνωση της Αποκάλυψης. Κατά τον Eco, οι Χριστιανοί « …συγκλονίζονται από μιαν ελπίδα κι έναν τρόμο: Ελπίδα, επειδή η Αποκάλυψη υπόσχεται μια τελική σωτηρία. Και τρόμο, επειδή ο δρόμος που οδηγεί στην οριστική κατάληξη της ιστορίας είναι γεμάτος απερίγραπτες φρικαλεότητες ( ο Ιωάννης δε διστάζει να τις περιγράψει όλες, χωρίς έλεος )… πριν την τελική λύση ένα τραγικό πρόβλημα… Έτσι, απ’ τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, η Αποκάλυψη γεννάει άγχος κι ελπίδα. Άγχος επειδή τα χρονικά περιθώρια είναι στενά κι ελπίδα επειδή μας έχει δοθεί η υπόσχεση της σωτηρίας. Κατά παράδοξο τρόπο το όραμα της Πάτμου είναι το βιβλίο της σιγουριάς και ταυτόχρονα της αβεβαιότητας. Η ιστορία έχει τελικό σκοπό το θρίαμβο των δικαίων. Ο δρόμος που καταλήγει σ’ αυτό το σκοπό είναι γεμάτος τρομακτικά και καταστροφικά γεγονότα ».
Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και άλλη μια αιτία αυτής της αμφιθυμίας σχετικά με την έλευση της συντελείας. Στους Χριστιανούς υπάρχουν δύο συναισθήματα, φαινομενικά, αντίθετα μεταξύ τους. Υπάρχουν απ’ τη μια η επιθυμία για συμμετοχή στη Βασιλεία του Θεού, η γνώση της ανωτερότητας αυτής της νέας πραγματικότητας σε σχέση με τον εγκόσμιο βίο, η πίστη στο έλεος του Θεού, η δίψα και ο έρως για τον Ηγαπημένον Ιησούν. Απ’ την άλλη υπάρχουν και η συναίσθηση της αναξιότητας απέναντι στο μεγαλείο του Θεού, το αίσθημα της ταπείνωσης, της συντριβής και της αυτομεμψίας, ο κατά Θεόν « φόβος Κυρίου ». Αυτά τα δύο συναισθήματα υπάρχουν συμπληρωματικά το ένα προς το άλλο. Το πρώτο δεν αποκλείει το δεύτερο. Γι’ αυτό και στα πατερικά κείμενα συναντούμε αναφορές που δείχνουν πότε το ένα και πότε το άλλο συναίσθημα.
Πάντως, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει η σκέψη της έλευσης του Αντιχρίστου να δημιουργεί αισθήματα φόβου στον Χριστιανό. Άλλωστε, η βασιλεία του θηρίου θα είναι εξαιρετικά βραχύχρονη, μια μικρή παρένθεση. Η δύναμη του Χριστού είναι αφάνταστα μεγαλύτερη. Και, σε τελική ανάλυση, η έλευση του Αντιχρίστου δεν θα βλάψει αλλά μάλλον θα ωφελήσει τους δίκαιους, αφού, κατά τον ιερό Χρυσόστομο,
« ο μεν γαρ γενναίως ήδη πεπηγώς καν μυρία τα κύματα καν μυρίοι οι χειμώνες επιώσιν, ου μόνον ουδέν παραβλάπτεται, αλλά και ισχυρότερος γίνεται ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχόλιο του Οικουμενίου που γράφει: « Τοίς μεν νήφουσι και την ελπίδα έχουσιν επί τω Θεώ ου μόνον προς βλάβης – ο διάβολος – ου γεγένηται, αλλά και προς ωφελείας, διαγυμνάζων αυτούς ώσπερ παιδοτρίβης και τοις πειρασμοίς δοκιμωτέρους εργαζόμενος και στομών ίσα σιδήρω ».
(Απόσπασμα – χωρίς τις υποσημειώσεις – από το βιβλίο του Βασιλείου Ταμιωλάκη Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ )
