Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ
Η περίοδος της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατεξοχήν περίοδος προσευχής και νηστείας, δίνει την ευκαιρία στους ευσεβείς Χριστιανούς μας ν΄ απολαύσουν το λειτουργικό και λατρευτικό πλούτο της Εκκλησίας μας, να προσεγγίσουν το Θεό, ν΄ αλλάξουν τρόπο ζωής, αλλά και να επικοινωνήσουν διά της προσευχής με το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Η Ακολουθία των Χαιρετισμών είναι μία λαοφιλής Ακολουθία, που συγκεντρώνει την ευλάβεια και τον ιερό ενθουσιασμό των Χριστιανών μας. Κατά τα αρχαία τυπικά εψάλλετο μόνο κατά το Σάββατο της Πέμπτης Εβδομάδος των Νηστειών, ως η γνωστή Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου. Όμως έχει καθιερωθεί πλέον να ψάλλεται κάθε Παρασκευή βράδυ της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, μαζί με την Ακολουθία του Μικρού Αποδείπνου, και ο κανόνας του Αγίου Ιωσήφ του υμνογράφου κι ένα τμήμα της Ακολουθίας των Χαιρετισμών.
Αυτή η Ακολουθία μας δίνει την ευκαιρία:
να πλησιάσουμε το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου,
να πάρουμε χαρά από το δοχείο της χαράς,
να αντλήσουμε δύναμη κι υπομονή στον αγώνα της ζωής,
αλλά και να ζητήσουμε τη μητρική της πρεσβεία στο Θρόνο της Θείας Μεγαλωσύνης. Γι΄ αυτό και ψάλλουμε: «Πρεσβεία θερμή και τείχος απροσμάχητον, ελέους πηγή του κόσμου καταφύγιον»1.
Ένας από τους χαρακτηρισμούς που οι Πατέρες της Εκκλησίας δίνουν στο πανάγιο πρόσωπό της είναι και αυτός του «ΘΡΟΝΟΥ».
«Χαίρε θρόνε πύρινε του Παντοκράτορος».
Η εικόνα αυτή προέρχεται από το όραμα του Προφήτου Ησαΐου «είδον τον Κύριον καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμένου»2. Αυτήν την εικόνα χρησιμοποιούν κι οι ιεροί υμνογράφοι της Εκκλησίας για να παρουσιάσουν τη διακονία και την προσφορά τής Θεοτόκου στο μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.
Θρόνος η Παναγία. Θρόνος δεδοξασμένος, κατά την έκφραση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού: «Χαίρε, θρόνε Θεού, δεδοξασμένη αγνή· χαίρε, παλάτιον ευρύχωρον»3.
Είναι ο «θρόνος ο πύρινος του παντοκράτορος», όπως ψάλλει ο Άγιος Ιωσήφ ο υμνογράφος.
Είναι ο «θρόνος έμψυχος του Θεού»4.
Είναι ο θρόνος ο χερουβικός, όπως ψάλλουμε στην περίφημη Ενάτη Ωδή των Χριστουγέννων: «Μυστήριον ξένον ορώ και παράδοξον … θρόνον χερουβικόν την Παρθένον … εν ώ ανεκλίθη ο αχώρητος»5.
Σ΄ αὐτόν το θρόνο, ο οποίος είναι φλογισμένος από την ενέργεια της χάριτος του Θεού κι ο οποίος δορυφορείται από τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ, αναπαύθηκε καταδεκτικά ο ποιητής του Αδάμ και απόγονός του κατά την ανθρώπινη φύση, ο Χριστός.
Δεν ζήτησε ο Θεός να κατοικήσει σε χειροποίητους Ναούς, ούτε να θεραπεύεται, κατά τη ρήση του Αποστόλου των Εθνών Παύλου, από ανθρώπινα χέρια, αλλά από την άχραντη γαστέρα της Υπεραγίας Θεοτόκου, προκειμένου να αναπλάσσει και να ανακαινίσει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος.
Πόσο μας συγκινεί το Μεγαλυνάριο προς την Παναγία που ψάλλεται τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή στη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου: «Την γαρ σην μήτραν θρόνον εποίησεν και την σην γαστέρα πλατυτέραν ουρανόν απειργάσατο»!
Θρόνος η Παναγία. Ερμηνεύοντας ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς το λόγο του Προφήτου Δαβίδ «Παρέστη η βασίλισσα εκ δεξιών σου, εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη»6 ρωτά: Πού βρίσκεται η Θεοτόκος; Και απαντά ο ίδιος: «Στέκεται όχι μόνο πλησίον του Θεού, αλλά και πολύ εύλογα στα δεξιά Του· γιατί όπου κάθησε ο Χριστός στον ουρανό, δηλαδή στα δεξιά της μεγαλωσύνης, εκεί στέκεται και αυτή τώρα που ανέβηκε από τη γη στον ουρανό· … όχι μόνο επειδή ποθεί και ποθείται περισσότερο από όλους, … αλλά και επειδή είναι αληθινά θρόνος αυτού· και όπου κάθεται ο βασιλιάς, εκεί βρίσκεται και ο θρόνος του»7.
Αυτόν το θρόνο τον πυρίμορφο πλησιάζουμε κι εμείς κάθε φορά, προκειμένου να μας οδηγήσει στον Υιό και Θεό της. Ο Άγιος Θεοφάνης Επίσκοπος Νικαίας αναφέρει τα εξής χαρακτηριστικά: Ο Χριστός είναι η κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας, από την οποία κεφαλή πηγάζει “παν δώρημα τέλειον”. Η Θεοτόκος είναι ο τράχηλος του σώματος της Εκκλησίας. Από αυτόν τον τράχηλο φθάνει η άνωθεν δωρεά στους πιστούς, τα μέλη του σώματος της Εκκλησίας. Είναι η μόνη οδός πού ανεβάζει τους πιστούς και τους συνδέει με την “κεφαλήν πάσης αρχής και εξουσίας και της καθ΄ ημάς εκκλησίας”8.
Γι΄ αυτό και ο Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, ακολουθώντας και βιώνοντας όλη αυτή τη θεοτοκοφιλία των Αγίων της Εκκλησίας μας, συμβούλευε: πιαστείτε από το χέρι της Παναγίας για να σας μεταφέρει με ασφάλεια στο θρόνο του Υιού και Θεού της!
Ας γίνει για τον καθένα μας η ελπίς και η σκέπη και το κραταιόν καταφύγιον στα δύσεκτα αυτά χρόνια στα οποία ζούμε, και με τις πρεσβείες της ας μας οδηγήσει στον παντελεήμονα Υιό της.
«Μετάδωσε, ω Δέσποινα, πλούσια στο λαό σου, … το έλεός σου και τα χαρίσματά σου. Δώσε λύση στα δεινά που μας κατέχουν.Βλέπεις από πόσα και ποια δεινά κατατρυχόμαστε. Αντιπαράβαλε στα παθήματά μας τη δική σου βοήθεια και θεραπεία, παρέχοντας και στις ψυχές και στα σώματα πλούσια τη χάρη σου … κι αν δεν τη χωρούμε, κάνε μας ευρυχωρωτέρους και χάρισέ τη σε μάς έτσι, ώστε με τη χάρη σου σωζώμενοι και δυναμωμένοι, να δοξάζουμε τον προαιώνιο Λόγο που σαρκώθηκε από σένα για χάρη μας, μαζί με τον άναρχο Πατέρα Του καί το Ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους ατελείωτος αιώνες»9.
1 Κάθισμα του Μικρού Παρακλητικού Κανόνος προς την Υπεραγία Θεοτόκο.
2 Ησ. 6,1.
3 Θεοτοκάριον Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, τροπάριον α΄ ωδής του Κανόνος ήχου πλ.α΄ ημέρας Παρασκευῆς.
4 Αυτόθι, τροπάριον θ΄ ωδής.
5 Ειρμός Θ΄ Ωδής του Κανόνος της εορτής των Χριστούγεννων.
6 Ψαλμ. 44,9.
7 Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία ΛΖ΄, Εις την πάνσεπτον Κοίμησιν της πανυπεράγνου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, ΕΠΕ 10,455.
8 Ιερομονάχου Γρηγορίου, Η Θεία Λειτουργία, σχόλια, εκδ. Δόμος, Αθήνα 1985, σελ. 98.
9 Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ό.π. 463.
