«Τών παθών τού Κυρίου τάς απαρχάς η παρούσα ημέρα λαμπροφορεί. Δεύτε ούν, φιλέορτοι, υπαντήσωμεν άσμασιν…»
(κάθισμα Μ. Δευτέρας)
Φθάσαμε, αγαπητοί μου, στά σωτήρια πάθη τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, στή Μεγάλη Εβδομάδα. Η εβδομάδα αυτή λέγεται Μεγάλη, διότι μέσα στίς 168 ώρες της, από σήμερα μέχρι τή νύχτα τής Αναστάσεως, τιμώνται μεγάλα γεγονότα, μοναδικά καί κοσμοϊστορικά, πού συγκλόνισαν τά επίγεια καί τά ουράνια καί τά καταχθόνια. Γι᾿ αυτό η εβδομάδα αυτή ονομάζεται Μεγάλη• αλλά καί γι᾽ αυτό δέν θά πρέπη νά περάση όπως οι άλλες.
Καί θέτω τό ερώτημα• ποιά είνε τά καθήκοντα ενός Χριστιανού τή Μεγάλη Εβδομάδα; Δέν απευθύνομαι σέ απίστους, αθέους ή σέ χιλιαστάς• απευθύνομαι σέ πιστούς, πού θέλουν νά εορτάσουν σωστά. Ποιά είνε λοιπόν τά καθήκοντα πού έχουμε τήν εβδομάδα αυτή;
Τό πρώτο καθήκον, αδελφοί μου, είνε νά ευχαριστήσουμε απ᾽ τήν καρδιά μας τόν Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν. Όλη βέβαια η ζωή μας πρέπει νά ᾽νε ένα ευχαριστώ, ένα «Δόξα σοι, Κύριε», γιά τίς μικρές καί μεγάλες ευεργεσίες του, τίς φανερές καί αφανείς, γιά όλα τά καλά, υλικά καί πνευματικά, πού επιδαψιλεύει η χάρις του• τόν ήλιο, τόν αέρα, τό νερό, τά λουλούδια, τά ακρογιάλια, όλη τήν πλάσι. Νά τόν ευχαριστούμε ακόμη γιά τούς γονείς καί τά αδέρφια, τή γυναίκα καί τά παιδιά, γιά τό χρόνο καί τίς εποχές, γιά ό,τι ευλογημένο καί αναγκαίο.
Άνθρωπος αγνώμων είνε χειρότερος από ζώο. Ένα σκύλο έχεις, ένα κομμάτι ψωμί τού πετάς, καί κουνάει τήν ουρά του καί σού λέει ευχαριστώ. Κι ο άνθρωπος λοιπόν πρέπει νά ᾽νε ευγνώμων στό Θεό. Νά τόν ευχαριστούμε γιά όλα, αλλά πρό παντός γιά τή θυσία τού Υιού του,γιά τά σεπτά του πάθη. Ακόμη νά τόν ευχαριστήσουμε καί γιά κάτι άλλο• γιά τή μακροθυμία του στά τόσα εγκλήματά μας καί μάλιστα στίς βλασφημίες, γιά τίς οποίες θά ᾽πρεπε ν᾽ ανοίξη η γή νά μάς καταπιή κ᾽ η θάλασσα νά φουσκώση νά μάς πνίξη, καί όμως μάς ανέχεται. Γι᾿αυτό τή Μεγάλη Παρασκευή η Εκκλησία λέει «Δόξα τή μακροθυμία σου, Κύριε, δόξα σοι».
Τό ένα καθήκον μας λοιπόν είνε νά ευχαριστούμε τό Θεό. Τό άλλο είνε νά παρακολουθήσουμε τίς ιερές ακολουθίες. Οι ακολουθίες τής Μεγάλης Εβδομάδος δέν είνε όπως οι άλλες• διαφέρουν πολύ. Οι ύμνοι της, πού είνε γλυκύτεροι απ᾽ τό μέλι, τά εμπνευσμένα αυτά ποιήματα όπως π.χ. ο επιτάφιος θρήνος, δέν υπάρχουν σέ καμμιά θρησκεία στόν κόσμο. Καί μόνο τά τροπάρια αυτά, πού δέν τά ᾽χουν ούτε φράγκοι ούτε προτεστάντες ούτε κανείς άλλος, φτάνουν ν᾽ αποδείξουν ότι η Εκκλησία μας δέν είνε από τή γή• είνε από τόν ουρανό, είνε θεόπνευστη.
Ποιός τά έκανε αυτά; πού γράφτηκαν, μέσα σέ σχολειά καί πανεπιστήμια; Τά έφτειαξαν μέσα σέ σπηλιές άγιοι ασκηταί, πούτό δάκρυ τους έπεφτε στή γή καί τήν έκανε νά λουλουδίζη. Δέν τά ᾽γραψαν απλώς μέ τό μυαλό καί τά γράμματα πού ήξεραν• αυτά είνε τό αίμα τής καρδιάς τους, συναίσθημα υγιές, έκφρασι ζωής, βιώματα άγια, αλήθειες, πού μόνο όσοι αγάπησαν γνησίως τό Χριστό μπορούσαν νά έχουν. Πρέπει νά ᾽νε αναίσθητος κανείς γιά νά μήν τόν συγκινούν. Άς τά παρακολουθήσουμε λοιπόν στήν εκκλησία κρατώντας μιά Συνόψι.
Τό τρίτο καθήκον μας. Η εβδομάδα αυτή είνε εβδομάδα νηστείας, αυστηρής νηστείας. Μήν ακούτε τούς υλιστάς καί ασεβείς• εμείς από τήν παράδοσι αποστόλων καί πατέρων τής Ορθοδοξίας τηρούμε τίς νηστείες τής αγίας μας Εκκλησίας καί κατ᾿ εξοχήν τή νηστεία αυτή. Όταν λέμε νηστεία, δέν εννοούμε νά νηστέψη απλώς τό στομάχι γιά νά θυμηθή τό όξος τού σταυρού• εννοούμε μαζί μέ τό στομάχι νά νηστέψη καί τό στόμα από κακολογία, η γλώσσα από αισχρολογία, τά μάτια από αισχρά θεάματα. Τέτοιες μέρες στό Βυζάντιο οι αυτοκράτορες υπέγραφαν διαταγή• Μεγάλη Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο καί Κυριακή κλειστά τά ιπποδρόμια καί όλα τά θέατρα. Πενθεί η Εκκλησία. Άν ήμασταν χριστιανικό κράτος, θά ᾽πρεπε από αύριο νά είνε κλεισμένα τά καταγώγια καί τά κέντρα διαφθοράς, καί νά επικρατή πένθος γι᾿ Αυτόν πού υψώθηκε γιά μάς επάνω στό σταυρό.
Αλλά έχουμε κ᾽ ένα άλλο καθήκον. Είνε τό καθήκον τής εξομολογήσεως καί τής θείας μεταλήψεως. Επ᾽ αυτού δέν θά επεκταθώ. Τούτο μόνο θά πώ. Τίς άγιες αυτές ημέρες καί ιδίως τή νύχτα τής Αναστάσεως καλούμεθα νά μείνουμε στό ναό μέχρι τέλους μέ τήν αναστάσιμη λαμπάδα. Όποιος ακούει τό «Χριστός ανέστη» καί μετά φεύγει, προτιμότερο θά ήταν νά μείνη στό σπίτι του. Αυτό πού γίνεται, νά αδειάζουν οι εκκλησίες μετά τό «Χριστός ανέστη», είνε βεβήλωσις, περιφρόνησι στό Χριστό. Νά μείνουμε λοιπόν μέχρι τέλους καί νά ετοιμαστούμε γιά τή θεία μετάληψι. Η εβδομάδα αυτή είνε κατ᾽ εξοχήν εβδομάδα θείας μεταλήψεως.
Τί είνε η θεία μετάληψις; Τό σώμα καί τό αίμα τού Χριστού μας, η φωτιά τού ουρανού. Τί είσαι, σέ ρωτώ, άχυρο; μήν πλησιάσης τά άγια, θά καής. Είσαι χρυσάφι; Άν είσαι χρυσάφι, τό χρυσάφι δέν απειλείται από τή φωτιά• όσο πλησιάζει τή φωτιά, τόσο καθαρίζεται. Έτσι κ᾽ εσύ ο Χριστιανός• άν είσαι αμετανόητος, θά σέ κάψη η φωτιά, όπως έκαψε τόν Ιούδα πού κοινώνησε αναξίως• άν όμως πέρασες από τό καμίνι τής ιεράς εξομολογήσεως, τότε πλησίασε• η θεία κοινωνία θά είνε φάρμακο αθανασίας.
Τή Μεγάλη Εβδομάδα έχουμε επίσης ιερό καθήκον απέναντι τών αδελφών μας πού πάσχουν καί υποφέρουν. Είνε εβδομάδα αγάπης καί ελεημοσύνης. Ένα εκλεκτό φαγητό σέ κάποιον πού πεινάει, ένα καινούργιο ρούχο —όχι παλιό— σ᾿ έναν πού δέν έχει, μιά βοήθεια στή χήρα καί τά ορφανά, ένα φάρμακο αναγκαίο, μιά επίσκεψι στόν ασθενή, ένας λόγος παρηγορητικός στόν θλιμμένο, ό,τι τέλος πάντων μπορεί νά σκεφτή μιά καρδιά πού αγαπά.
Αλλά δέν είπα τίποτα• υπάρχει κάτι ακόμη, κι αυτό είνε τό δυσκολώτερο. Όλα όσα είπα- με τά κάνεις• αλλ᾽ εάν τό τελευταίο αυτό δέν τό κάνης, Χριστιανός δέν είσαι. Ποιό είν᾽ αυτό; Ξέρω Χριστιανούς πού είνε άνθρωποι προσευχής, πού έχουν τ᾽ αυτί τους τεντωμένο στά ιερά λόγια, πού νηστεύουν αυστηρά, πού εξομολογούνται, πού κοινωνούν• αλλά λίγους Χριστιανούς γνώρισα πού έχουν – ποιό; τό «Συγχωρήσωμεν πάντα τή Αναστάσει» (δοξ. αίν. Πάσχ.). Η Μεγάλη Εβδομάδα είνε εβδομάδα συγχωρήσεως.
Ποιός, αδελφοί μου, στή ζωή αυτή δέν έχει αντιπάθειες, ψυχρότητες, αντιθέσεις, ποιός δέν έχει κάποιον εχθρό; Τίς άγιες αυτές ημέρες άς υψώσουμε τό βλέμμα στόν Εσταυρωμένο. Κανείς δέν αδικήθηκε καί δέν πόνεσε όπως ο Χριστός μας. Ενώ έσχιζαν τίς σάρκες του τά καρφιά καί τήν καρδιά του οι κατάρες καί τ᾽ αναθέματα τών φαρισαίων, εκείνος πάνω απ᾽ τό σταυρό προσευχήθηκε• «Πάτερ, άφες αυτοίς• ου γάρ οίδασι τί ποιούσι» (Λουκ. 23,34). Κ᾽ εμείς λοιπόν τίς άγιες αυτές ημέρες άς αλληλοσυγχωρηθούμε• νύφες καί πεθερές, αδελφοί μέ αδελφούς, φίλοι μέ φίλους,παιδιά μέ γονείς, όλοι ανεξαιρέτως. Άς πλατύνουμε τίς καρδιές, άς αισθανθούμε μέσα μας τήν αγάπη τού Χριστού μας. Χωρίς τήν αγάπη πώς μπορούμε νά γιορτάσουμε;
Αδελφοί μου! Μεγάλη Εβδομάδα ίσον• χέρι ανοιχτό γιά έλεος, μάτια δακρυσμένα από μετάνοια, πόδια πού τρέχουν στό ναό, καρδιά συμφιλιωμένη, γεμάτη λατρεία στόν Εσταυρωμένο. Εκτελούμε τά καθήκοντα αυτά;
Ξέρετε πώς μοιάζουμε; Σά νά είνε ένας ζητιάνος καί όλες τίς μέρες τού πετάνε πενταροδεκάρες, κ᾽ έρχεται μιά ώρα πού περνάει κάποιος βασιλιάς καί τού λέει «Άνοιξε τίς φούχτες σου» κι αρχίζει καί τού μετράει 1, 2, 3, …5,…10, …100, …168 λίρες καί θαμπώνουν τά μάτια του. Κι αυτός, αντί νά πάρη αυτό τό θησαυρό νά τόν αξιοποιήση, πάει στό ποτάμι κι αρχίζει νά πετάη τίς λίρες στό νερό. Δέν είν᾽ αυτό παραφροσύνη; Κι αυτές οι ώρες λοιπόν ―έτσι λέει η Εκκλησία, «ώρες» τίς ονομάζει―, είνε θησαυρός. Κάθε ώρα, κάθε καμπάνα, κάθε χτύπος, κάθε λεπτό, είνε σπουδαία ώρα.
Άς εκμεταλλευθούμε τίς άγιες αυτές ημέρες. Μήν αφήσουμε νά διαρρεύσουν όπως η υπόλοιπη ζωή μας. Ξέρουμε άν θά ζήσουμε νά γιορτάσουμε άλλη Μεγάλη Εβδομάδα; Μήπως η Μεγάλη Εβδομάδα αυτή είνε η τελευταία τής ζωής μας; Πέρυσι πόσοι ήταν μαζί μας; καί πού είνε τώρα; Φεύγουμε, σφυρίζει τό τραίνο, μιά φορά περνάμε πάνω απ᾽ τή φλούδα αυτή.
Εύχομαι, αυτή η Μεγάλη Εβδομάδα νά είνε σημαντικός σταθμός στή ζωή μας. Νά δώση ο Κύριος νά είνε εβδομάδα αγίων σκέψεων, ιερών συναισθημάτων, ηρωικών αποφάσεων, αγιασμός ψυχής. Είθε νά σφραγίσουμε τή Μεγάλη Εβδομάδα μέ τά λόγια «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τή βασιλεία σου» (Λουκ. 23,42).
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, πού έγινε στόν ι. ναό Μεταμορφώσεως Σωτήρος Μοσχάτου – Αθηνών τήν 10-4-1960 τό βράδυ.
