“Η φωτοδόχος λαμπάδα”

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ

Ο θεοφόρος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο αστείρευτος Νείλος της Δαμασκού όπως τον ονομάζουν, ψάλλοντας ύμνους και ωδές πνευματικές προς «την Θεοτόκον και μητέρα του φωτός», την Υπεραγία Θεοτόκο, την αποκαλεί «φωτοδόχον λαμπάδα»: «Φωτοδόχε λαμπάς, την ταπεινήν μου ψυχήν, εσκοτισμένην πλημμελήμασιν, ως αγαθή τω φωτί σου νυν καταλάμπρυνον· ωδήν χαριστήριον όπως βοήσω σοι»1.

Ακριβώς την ίδια προσφώνηση ακούμε και στην Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου από τον άγνωστο αλλά συγχρόνως πνευματέμφορο ποιητή αυτού του ιερού κοντακίου:

«Φωτοδόχον λαμπάδα τοις εν σκότει φανείσαν ορώμεν την αγίαν Παρθένον».

Α. «Φωτοδόχος λαμπάς».

Το φως είναι η εξόχως προσφιλής στην ορθόδοξη θεολογία παράσταση των ενεργειών του Θεού.

«Εγώ ειμι το φως του κόσμου»2.

«Φως ο Πατήρ, φως ο Λόγος, φως και το Άγιον Πνεύμα»3.

«Φως αναλοίωτον Λόγε, φωτός Πατρός αγεννήτου, εν τω φανέντι φωτί σου, σήμερον εν Θαβωρίω. Φως είδομεν τον Πατέρα, φως και το Πνεύμα, φωταγωγούν πάσαν κτίσιν»4.

Αν οι Άγιοι της Εκκλησίας μας έγιναν όλοι φως, κατά την έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά «φως όλοι γεγονότες θείον»5, πόσο η Θεοτόκος έγινε ολόκληρη φως, αφού γέννησε την πηγή του φωτός που είναι ο Χριστός! Αυτό το φως άστραψε μέσα στην πανάχραντη γαστέρα της και φώτισε ολόκληρη την οικουμένη.

Β. «Φωτοδόχος λαμπάς».

Η Θεοτόκος είναι η φαεινή λυχνία, όπως αναφέρεται στον Προφήτη Ζαχαρία: «εώρακα και ιδού λυχνία χρυσή όλη, και το λαμπάδιον επάνω αυτής, και επτά λύχνοι επάνω αυτής»6. Προτυπώνεται, στα προφητικά αυτά λόγια, η διακονία της, διότι εβάστασε το Φως του κόσμου, τον Χριστό. Αυτό το Φως διαχέεται σε κάθε άνθρωπο που επιθυμεί να έχει σχέση μαζί Του. Και όπως ο ίδιος ο Χριστός είπε «ουδέ καίουσι λύχνον και τιθέασιν αυτόν υπό τον μόδιον, αλλ΄ επί την λυχνίαν, και λάμπει πάσι τοις εν τη οικία»7, έτσι χωρίς αυτήν τη λυχνία, χωρίς αυτήν τη λαμπάδα, είναι αδύνατη η ευεργετική ακτινοβολία του θεϊκού φωτός.

Με την εικόνα του φωτός παρουσιάζεται ακόμη και το απολυτρωτικό έργο του Χριστού. Και όπως το φως έχει τρείς βασικές ιδιότητες, να φωτίζει, να ζεσταίνει και να απολυμαίνει, έτσι και η παρουσία του Χριστού:

-Φώτισε τον άνθρωπο και τον κόσμο ολόκληρο διώχνοντας το σκότος της ειδωλομανίας καταργώντας το θάνατο και καταπατώντας τον πολυμήχανο διάβολο.

-Ζέστανε τον κάθε άνθρωπο. Του είπε πως είναι πλάσμα δικό Του και εικόνα «εμή». Κατέστησε φωτεινό κι εύκολο το δρόμο της ζωής προς τη Βασιλεία των Ουρανών με το φως των εντολών Του.

-Απολύμανε, συγχρόνως, την πνευματική δυσοσμία από την παρουσία της αμαρτίας και των ειδώλων.

Από τότε αυτό το φως έγινε ο στόχος και ο σκοπός του κάθε Χριστιανού. Γι΄ αυτό το φως παρακαλούσε ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς («Φώτισόν μου το σκότος…»), καθώς και όλη η χορεία των Αγίων της Εκκλησίας μας.

Η Θεοτόκος είναι αυτή που μας οδηγεί με τη διακονία της σ΄ αυτό το απρόσιτο φως. Δεν είδε απλώς το Θεό και Τον ψηλάφησε, αλλά Τον κράτησε στη ζεστή αγκαλιά της. Γι΄ αυτό και έγινε η «φωτοδόχος λαμπάς». Και όσοι επικοινωνούν μαζί της,

όσοι την προβάλλουν ως πρέσβειρα στο Θρόνο της Θείας Μεγαλωσύνης,

όσοι χρησιμοποιούν τό όνομά της και την ομολογούν ως «αληθή Θεοτόκον», ως «γεννήσασαν Θεόν σεσαρκωμένον»,

αυτοί και αξιώνονται της επουρανίου Βασιλείας και της μετοχής στο απρόσιτον φως του εξ αυτής σαρκωθέντος Σωτήρος Χριστού.

Γράφει ο μεγάλος θεόπτης της Εκκλησίας Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς:
«Πάντα γαρ ισχύεις ως πάντων υπερέχουσα των κτισμάτων και ουδέν σοι αδύνατον εάν θελήσης μόνον. Μη ουν παρίδης μου τα δάκρυα, μη βδελύξη μου τον στεναγμόν,
μη απώση μου τον εκ καρδίας πόνον
μη καταισχύνης μου την εις σε προσδοκίαν»8.

Σ΄ αυτήν καταφεύγουμε κι εμείς απόψε, όπως και πάντοτε. Σ΄ αυτήν αναθέτουμε την ελπίδα μας και την προσδοκία μας και με τον χαριτώνυμο Επίσκοπο των Ευχαΐτων Ιωάννη την παρακαλούμε:

«Φάνηθί μοι νυν εν κινδύνοις προστασία, εν συμφοραίς ανάψυξις, εν περιστάσεσι βοήθεια, εν νόσοις παντοδαπαίς ιαματόβρυτος πηγή, και θεραπεία παθών, πάσαν διώκουσα βλάβην εξ εμού Θεοτόκε, ίνα σε δοξάζω εις πάντας τους αιώνας»9.

1 Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Θεοτοκάριον, τροπάριον ωδής α΄, κανόνος ήχου πλ.α΄, ημέρας Παρασκευής.

2 Ιω. 8,12.

3 Εξαποστειλάριον Πεντηκοστής.

4 Εξαποστειλάριον Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

5 Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Ομιλία ΛΔ΄, Εις την σεπτήν Μεταμόρφωσιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, ΕΠΕ 10,370, κεφ. 11.

6 Ζαχ. 4,2.

7 Ματθ. 5,15.

8 Ανδρέου Σιμωνώφ, Μέγα Προσευχητάριον, εκδ. Ρηγόπουλου Θεσσ/κη 2001, σελ. 451.

9 Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Θεοτοκάριον, τροπάριον ωδής η΄, κανόνος ήχου βαρέως, ημέρας Πέμπτης.