του αρχιμ.Ιακώβου Κανάκη
Το τέταρτο βιβλίο της Αγίας Γραφής ονομάζεται «Αριθμοί» γιατί αναφέρεται στην αρίθμηση-απογραφή των Ισραηλιτών στο Σινά. Το βασικό θέμα στο βιβλίο αφορά «στην καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης και θρησκευτικής παιδείας του αρχαίου Ισραήλ». Στα τριάντα έξι κεφάλαιά του περιλαμβάνει την πορεία των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο και εάν θέλουμε να το δούμε σε συνάφεια με τα άλλα βιβλία της Βίβλου θα λέγαμε ότι αποτελεί την συνέχεια της «Εξόδου» και του «Λευϊτικού» ενώ το βιβλίο «Δευτερονόμιο» είναι η συνέχειά του.
Συνοπτικά θα λέγαμε ότι αναφέρεται στην καθοδήγηση του Ισραηλιτικού λαού στην έρημο και κυρίως εστιάζει στους γογγυσμούς του για τις δοκιμασίες του εκεί. Επίσης μιλά για την εκλογή των εβδομήντα συνεργατών του Μωϋσή και τα παράπονα προς αυτόν των αδελφών του, Μαριάμ και Ααρών. Ακόμα διαβάζουμε για «την σκευωρία του Βαλάκ, βασιλιά της Μωάβ, εναντίον των Ισραηλιτών και την ανεπιτυχή προσπάθειά του να χρησιμοποιήσει τον μάντη Βαλαάμ για τους ανίερους σκοπούς του.»
Όμως πριν προχωρήσουμε στα επιμέρους θέματα της διδασκαλίας των «Αριθμών» είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ότι κάποιες περικοπές του βιβλίου έχει λάβει υπόψη της η Καινή Διαθήκη. Έτσι έχουμε παραλληλισμό αντίθεσης μεταξύ της πορείας του Χριστού στην έρημο για να δοκιμαστεί παραμένοντας όμως πιστός στο θέλημα του Θεού Πατρός, από την μια μεριά, και από την άλλη την απιστία των Ισραηλιτών.
Στην έρημο έχουμε και άλλο ζήτημα. Εκεί ο Χριστός τρέφει και ανακουφίζει τα πλήθη αλλά αντί του μάννα των Ισραηλιτών τους προσφέρει «τον άρτον της ζωής». Το ίδιο και με το νερό που χρειάσθηκε ο διψασμένος λαός, παρατηρούμε ότι ο Χριστός προσφέρει «τό ὕδωρ τό ζῶν». Ως κατακλείδα στο θέμα αυτό της χρήσης των «Αριθμών» στην Καινή Διαθήκη καταγράφουμε την σύγκριση του χάλκινου όφεως με την ύψωση του Εσταυρωμένου Ιησού.
Έτσι λοιπόν, όπως ο Μωϋσής στην πρώτη περίπτωση ύψωσε το χάλκινο φίδι και βλέποντάς το οι Ιουδαίοι σώζονταν από τα θανατηφόρα δήγματα, κατά παράλληλο τρόπο, και οι πιστοί σώζονται και θα σώζονται από τα ισχυρά τραύματα των παθών βλέποντας και ζώντας το Χριστό επί του Σταυρού. Τέλος εκτός από την χρήση των «Αριθμών» στην Καινή Διαθήκη έχουμε και χρήση τους στα λειτουργικά κείμενα της Εκκλησίας ενώ και οι Πατέρες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς ασχολήθηκαν με το ιερό αυτό βιβλίο και είναι οι: Κύριλλος Αλεξανδρείας, Θεοδώρητος Κύρου, Προκόπιος Γαζαίος, Θεόδωρος Πρόδρομος και ο Ωριγένης.
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Ως προς την διδασκαλία του βιβλίου θα εστιάσουμε σε μερικά βασικά σημεία. Πρώτο θέμα αποτελεί η παρουσία του Θεού ανάμεσα στον Ισραηλιτικό λαό και γενικότερα την πρόνοιά Του γι᾽αυτόν. Είναι πασιφανές ότι ο Θεός βρίσκεται παρών και μάλιστα η παρουσία Του είναι «ορατή και απτή». Αυτό γίνεται ορατό από τους ανθρώπους μέσω της Κιβωτού της Διαθήκης, που ήταν ένα σύμβολο της παρουσίας του Θεού, αλλά και μέσω της Σκηνής του Μαρτυρίου στην οποία εμφανιζόταν ο Θεός για να κάνει γνωστό το θέλημά Του. Έτσι θα λέγαμε ότι κυρίως, ο Γιαχβέ, είναι παρών προπάντων στην λατρεία.
Άλλο θέμα που απαντά στους «Αριθμούς» είναι «ο πειρασμός του Θεού από τους γογγυσμούς του ανθρώπου» ή πιο απλά «Η απιστία και η ανυπακοή του Ισραήλ προς τον Γιαχβέ». Τί σημαίνουν αυτά;
Ο «πειρασμός του Θεού» στην Παλαιά Διαθήκη ως θρησκευτική εμπειρία του ανθρώπου εκδηλώνεται με την απιστία και την ανυπακοή. Πρόκειται ουσιαστικά για πειρασμό περί του Θεού εκ μέρους των ανθρώπων. Η απιστία υφίσταται ως άρνηση και αυτής της ύπαρξης του Θεού, ως αμφισβήτησής Του. Η απιστία και η αμφισβήτηση όμως οδηγεί στην ανυπακοή προς τον Θεό.
Γι᾽ αυτούς που ακολουθούν αυτόν τον δρόμο έχει γραφεί το «οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τόν Θεόν σου». Υπάρχουν πολλοί χαρακτηρισμοί που χαρακτηρίζουν την συμπεριφορά αυτήν των Ισραηλιτών. Για παράδειγμα αναφέρονται ως «αποστάτες», «πειράζοντες», «γογγύζοντες» ή και «συναγωγή πονηρά». Ο Θεός όμως παρά την συμπεριφορά τους δείχνει και πάλι το ενδιαφέρον Του και την πρόνοια Του προς αυτούς.
Θα τους θυμίζει δια των θρησκευτικών τους ταγών, προκειμένου να τους στηρίξει, την γη της επαγγελίας, την γη πού ρέει «μέλι και γάλα». Στους «Αριθμούς» σχετικά με το θέμα της πρόνοιας του Θεού αναφέρεται το περιστατικό του μάντη Βαλαάμ από την Βαβυλώνα. Εκεί γίνεται αναφορά στην πρόσκληση του μάντη αυτού από τον μωαβίτη Βαλάκ προκειμένου να καταρασθεί τους Ισραηλίτες. Ο Θεός όμως έδειξε την υπεροχή Του, την δύναμή Του και την μέριμνά Του και πάλι για τους «ασταθείς» Ισραηλίτες. Ο Βαλαάμ αναγνωρίζει αυτήν την δύναμη και αυτό μας παραδίδει το σπουδαίο μάθημα της παγκοσμιότητας του Θεού.
Το τελευταίο ζήτημα που θα καταγράψουμε αφορά την «αντίληψη περί της συλλογικής ευθύνης». Πρόκειται για ένα θεμελιώδες θέμα, το οποίο απαντά και στην «Έξοδο», και στο «Λευϊτικό», και στο «Δευτερονόμιο» κ.ά. Στα βιβλία αυτά, όπως και στους «Αριθμούς», γίνεται λόγος για την συλλογική ευθύνη και την κληρονομική ενοχή του Ισραήλ. Δηλαδή μ᾽αυτήν την ιδέα μια οικογένεια, μια φυλή, η ολόκληρος ο Ισραήλ έχουν συλλογική ευθύνη για τις πράξεις των μελών τους. Μια κακή ή καλή πράξη έχει επίπτωση στο σύνολο. Τα πρόσωπα λοιπόν κάθε φυλής έβλεπαν τους εαυτούς τους ως μέλη του συνόλου και αυτό χαράχτηκε στη νοοτροπία τους. Ωστόσο η μετάβαση της αμαρτίας δεν χαρακτηρίζει τον Θεό.
Οι προφήτες αργότερα θα πουν ξεκάθαρα ότι κάθε άνθρωπος έχει την ευθύνη των επιλογών του και των πράξεών του. Ο Θεός δεν τιμωρεί τα παιδιά εξαιτίας των γονιών τους. Αυτό θα γίνει μόνο αν τα παιδιά μιμούνται τα λάθη των γονέων τους. Και όταν λέμε τιμωρία εννοούμε αυτοτιμωρία διότι ο Θεός πάντα είναι και παραμένει αγάπη!
