Ρωσικοί εκκλησιαστικοί ύμνοι και ψαλμοί. Μια υπέροχη ορθόδοξη μουσική παράδοση αρμονίας και ψυχικής ανάτασης. Πρόκειται για τους σολίστ της εκκλησιαστικής χορωδίας, «Ντόρος», του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Βασιλείου στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, που «ψέλνουν ακόμη και στον ύπνο τους»!
Η ιστορία μιας όμορφης εκκλησιαστικής μουσικής παράδοσης που διατηρείται αναλλοίωτη στο χρόνο. Οι σολίστ της χορωδίας του Ναού του Αγίου Βασιλείου στη Μόσχα εξυψώνουν το πνεύμα με τις θαυμάσιες μελωδίες τους, που ακολουθούν τις αρχαίες παραδόσεις της ρωσικής χορωδιακής ψαλμωδίας.
Το χορωδιακό σύνολο «Ντόρος» («Doros»), το οποίο μεταφραζόμενο από τα ελληνικά σημαίνει «Δώρο – πνευματικό χάρισμα», εκτελεί καθημερινά αποσπάσματα έργων και συνθέσεων από τη ρωσική εκκλησιαστική υμνογραφία στο πιο διάσημο ρωσικό Ναό: Τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βασιλείου στη Μόσχα (Καθεδρικός Ναός της Αγίας Σκέπης της Υπεραγίας Θεοτόκου επί της τάφρου, ή απλά Ναός «Ποκρόφσκι», όπως είναι η επίσημη ονομασία του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Βασιλείου του Ευλογημένου, της εκκλησίας σύμβολο της Μόσχας στην Κόκκινη Πλατεία).
Η συντάκτρια της RBTH Μαρίνα Σταροντούμπτσεβα μεταφέρει την εμπειρία της από τα επιβλητικά μουσικά ακούσματα και τη συζήτηση που είχε με τους χορωδούς. Οι καλλιτέχνες εξηγούν πώς καταφέρνουν να διατηρήσουν τις αρχαίες παραδόσεις των ορθοδόξων χορωδιακών ύμνων και ψαλμών και πώς αντιδρούν στη ρωσική εκκλησιαστική μουσική οι ξένοι που επισκέπτονται το Ναό.
Κάτω από τους τρούλους του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Βασιλείου στην Κόκκινη Πλατεία, σε μια θέση στον κυρίως ναό, βρίσκεται αφημένο ένα παιδικό παιχνίδι. Ήταν μια χειμωνιάτικη ημέρα, όταν ο τετράχρονος Πέτια ήρθε εδώ με τη μητέρα του και άκουσε τα ρωσικά εκκλησιαστικά άσματα. Η χορωδία έψελνε το «Πάτερ ημών». Η μουσικότητα της ψαλμωδίας τον γοήτευσε τόσο πολύ που ακόμα και όταν τελείωσε, παρά τις παρακλήσεις της μητέρας του να συνεχίσουν τη βόλτα τους στην πόλη, ο μικρός Πέτια δεν ήθελε με τίποτα να αφήσει το χώρο του ναού. Άκουγε προσεκτικά, καθόταν ήσυχα. Και στο τέλος του κονσέρτου, παρέδωσε στους σολίστ το παιχνίδι του, ευχαριστώντας τους με τον τρόπο αυτό για την υπέροχη μουσική που τον είχε συνεπάρει.
Το χορωδιακό σύνολο «Ντόρος» κάνει καθημερινά συναυλίες στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βασιλείου, που διακόπτονται για λίγα λεπτά στην εναλλαγή των συνθέσεων. Στα διαλλείματα αυτά, καταφέραμε να μιλήσουμε με τους χορωδούς. «Είμαστε πραγματικοί ρώσοι και δεν παραπονιόμαστε για την κούραση στο σώμα και στη φωνή. Όταν κάνεις αυτή την εργασία, θα πρέπει να έχεις και τις κατάλληλες πνευματικές και σωματικές αντοχές», λέει ο ένας από τους σολίστ. Κάθε ένας από τα μέλη της χορωδίας έχει να διηγηθεί τη δική του ιστορία για το πώς τον τράβηξε κοντά του η μαγεία της μουσικής. Μια ιστορία που συνήθως ξεκινάει από την παιδική ηλικία.
Περισσότερα από 12 χρόνια πριν, οι ψάλτες, χορωδοί, τραγουδιστές, όλοι οι καλλιτέχνες που συγκροτούν σήμερα τη χορωδία, συναντήθηκαν στη Μόσχα και άρχισαν να συνεργάζονται. Αρχικά, έψελναν στο Μοναστήρι «Νοβοντέβιτσι», στη συνέχεια μετακόμισαν στη νέα τους έδρα: Τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βασιλείου στο κέντρο της ρωσικής πρωτεύουσας. «Ο καθένας μας είχε τη δική του πορεία στη χορωδιακή δημιουργία, υπήρξαν στιγμές που μπορούσαμε να σταματήσουμε να ασχολιόμαστε με τη μουσική, να αλλάξουμε είδος δραστηριότητας. Ωστόσο, συναντηθήκαμε εδώ», λέει ο σολίστ Βρούϊρ Ανανικιάν.
Η σύνθεση της χορωδίας είναι πολυεθνική. Ο Βρούϊρ Ανανικιάν, είναι Αρμένιος που ήρθε από τη Γεωργία. Ο Γιεγκόρ Τσερνέγκοφ-Νόμεροφ που κατάγεται από τα Ουράλια, γεννήθηκε στο Μινσκ της Λευκορωσίας. Αλλά οι ίδιοι οι σολίστ, θεωρούν τους εαυτούς τους ρώσους, ισχυριζόμενοι ότι «είναι ρώσοι, όχι εξ αίματος, αλλά λόγω του τρόπου ζωής και σκέψης».
«Αρκεί να πας στο εξωτερικό, και αμέσως νιώθεις ότι είσαι ρώσος. Η Δυτική εκκλησιαστική μουσική είναι στοχαστική, η ρωσική μουσική είναι πραγματική. Εγώ, έτσι το καταλαβαίνω. Η τέλεση της ορθόδοξης Θείας Λειτουργίας αγγίξει σε όλο το τελετουργικό της το μέγιστο: Στη λαμπρότητα της ιερατικής ένδυσης, στην αρχιτεκτονική κομψότητα της εκκλησίας, στην εορταστική και θετική ατμόσφαιρα που κυριαρχεί εντός του ναού», λέει με θαυμασμό ο Τσερνέγκοφ-Νόμεροφ.
Μουσική για την ψυχή
Ο εκκλησιαστικός πολιτισμός στη Ρωσία άρχισε να αναπτύσσεται από το 10ο αιώνα, και μαζί με αυτόν και η νέα μουσική κατεύθυνση, η εκκλησιαστική μουσική. Ο Τσάρος Ιβάν IV (γνωστότερος και ως «Ιβάν ο Τρομερός») που βασίλεψε τον 16ο αιώνα, ήταν λάτρης της εκκλησιαστικής μουσικής, και είχε ο ίδιος δημιουργήσει αρκετά έργα. Στη διάρκεια της βασιλείας του, ιδρύθηκε ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Βασιλείου. «Όσο υπάρχουν ορθόδοξες εκκλησίες, θα ζει και η ρωσική εκκλησιαστική μουσική. Ακόμα και όταν οι κρατικές υπηρεσίες προσπάθησαν να καταστρέψουν τα πάντα στη θρησκεία, οι πιστοί, συνέχισαν να ψέλνουν εκκλησιαστικά έργα διαβάζοντας κοσμικά κείμενα», λέει ο τενόρος Αλεξάντρ Γκορμπάτοφ.
Ο απλός άνθρωπος που έρχεται στο ναό, συχνά δεν παρατηρεί πόσο όμορφοι είναι οι εκκλησιαστικοί ψαλμοί. Είναι τόσο απορροφημένος στην προσευχή, που δεν αντιλαμβάνεται τη χορωδιακή ψαλμωδία σαν μια συναυλία. Για τη χορωδία «Ντόρος», η προσευχή είναι μια ιδιαίτερα συναισθηματική ανθρώπινη έκφραση. Οι καλλιτέχνες προσπαθούν να βιώσουν τον κάθε ψαλμό, τον κάθε ύμνο που εκτελούν. Ο Βρούϊρ Ανανικιάν, μοιράζεται μαζί μας τις εμπειρίες του: «Υπάρχουν κάποιες μαγικές στιγμές που αισθάνεσαι μια απέραντη συγκίνηση. Εάν μπορείς να τραγουδήσεις τόσο πνευματικά, που ο πιστός ο οποίος ήρθε στο ναό να συγκινηθεί σε τέτοιο βαθμό από τους ήχους και τα λόγια του ψαλμού ώστε να κλάψει, και να βιώσεις μαζί του τη στιγμή, είναι κάτι το μοναδικό. Είναι το καλύτερο που μπορεί να ζήσει ένας καλλιτέχνης».
Αισθήματα δέους
Μετά τις παραστάσεις, το εντυπωσιασμένο κοινό πλησιάζει τους καλλιτέχνες και συζητάει μαζί τους:
-«Ελάτε να τραγουδήσετε σε εμάς», τους ζητάει μια Αγγλίδα.
-«Και στη Ρωσία περνάμε καλά», απαντάνε οι μουσικοί.
Μια Γερμανίδα, αφού άκουσε μερικά τραγούδια που ερμήνευσε η ανδρική χορωδία, είπε: «Οι Γερμανοί αγαπούν αυτό το είδος της μουσικής, αλλά μόνο οι Ρώσοι μπορεί να την καταλάβουν πραγματικά».
Οι επισκέπτες που έρχονται στον καθεδρικό ναό, κουβαλάνε μαζί τους διαφορετικές απόψεις και αξίες για τη ζωή, αλλά η ψαλμωδία τους γοητεύει όλους. «Κάποτε, παρακολουθούσε τη συναυλία ένας οδηγός φορτηγού, τα χέρια του ήταν γεμάτα γράσα, μόλις είχε τελειώσει τη βάρδια και ήταν κουρασμένος. Όταν αρχίσαμε να ψέλνουμε ύμνους και τροπάρια της ακολουθίας του Εσπερινού, τα μάτια του «άναψαν», εντυπωσιασμένος καθώς ήταν απ’ αυτό που άκουγε. Τον είχε συνεπάρει η αυθεντικότητα και η βυζαντινή ατμοσφαιρικότητα που απόπνεε η εκτέλεση των ψαλμών. Στάθηκε όρθιος και παρακολουθούσε σαν παιδί, μη μπορώντας ούτε καν να ψελλίσει κάτι», λέει ένας από τους σολίστ.
Στο Ναό του Αγίου Βασιλείου, έχει έρθει και ο αμερικανός ηθοποιός David Duchovny, που πρόσφατα πρωταγωνίστησε σε μια ρωσική διαφήμιση. Κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα άκουσε εκκλησιαστικούς ύμνους από τους καλλιτέχνες, εντυπωσιάστηκε από τα τραγούδια και φωτογραφήθηκε αναμνηστικά μαζί τους.
Τέχνη ή επάγγελμα;
Πριν από καιρό, στα μέλη του χορωδιακού συγκροτήματος τέθηκε η επιλογή: Ερασιτεχνική ενασχόληση με την αγαπημένη τους μουσική ή συμμετοχή σε «επαγγελματική» βάση; Βλέπετε, στη Ρωσία δεν γίνεται συχνά αντιληπτό ότι το τραγούδι είναι κυρίως μια επαγγελματική δραστηριότητα. «Με τη χορωδία, βγάζουμε τα προς το ζην. Το τραγούδι, η μουσική, είναι κατά κύριο λόγο επαγγέλματα. Αν αυτός που θεωρεί τον εαυτό του καλλιτέχνη, μπορέσει για κάποιο χρονικό διάστημα να μην ασχοληθεί με τη τέχνη του, σημαίνει ότι δεν είναι καλλιτέχνης», λέει οΤσερνέγκοφ-Νόμεροφ.
Οι χορωδοί του «Ντόρος» παραδέχονται ότι τραγουδούν ακόμη και στον ύπνο τους: «Μερικοί άνθρωποι πετούν, εμείς στα όνειρα μας ψέλνουμε. Οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι γεμάτοι με καλοσύνη και ευγενικά αισθήματα. Όταν ήμουν σε περιοδεία στην Γαλλία, ξύπνησα από τη «συναυλία» δύο συναδέλφων μου ενόσω κοιμόντουσαν! Ακόμα και στον ύπνο τους, ο ένας συνόδευε στο τραγούδι τον άλλον…», θυμάται ο Αλεξάντρ Γκορμπάτοφ.
Οι καλλιτέχνες διαμαρτύρονται ότι στη Ρωσία διατίθενται πολλοί πόροι για τη χρηματοδότηση παράλογων έργων που τα αποκαλούν «τέχνη», ενώ δεν δίνουν καμία προσοχή στην εκκλησιαστική μουσική. Παρ’ όλα αυτά, οι μουσικοί νιώθουν ότι στέκονται γερά στη θέση τους και δεν σκοπεύουν να φύγουν απ’ τη χώρα. Και οι επισκέπτες στον Καθεδρικό Ναό «Ποκρόφσκι», συνεχίζουν να θαυμάζουν όχι μόνο τη μοναδική ομορφιά του κτηρίου, αλλά και τις καταπληκτικά μελωδικές φωνές των καλλιτεχνών της χορωδίας του.
){kind=link}