Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Ο μήνας που μας πέρασε, ο Ιανουάριος, είναι ο μήνας των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας. Εορτάσαμε τους Άγιους Τρεις Ιεράρχες, δηλαδή τον Μέγα Βασίλειο, Επίσκοπο Καισαρείας και τους Αρχιεπισκόπους Κωνσταντινουπόλεως, Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο και Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Επίσης, τους Πατριάρχες Αλεξανδρείας Μέγα Αθανάσιο και Άγιο Κύριλλο. Τον αδελφό του Μεγάλου Βασιλείου, Άγιο Γρηγόριο, Επίσκοπο Νύσσης, τον Άγιο Εφραίμ τον Σύρο και τον λίγο μεταγενέστερο Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή.
Βέβαια δεν υποτιμούμε τους κορυφαίους ασκητές, Μέγα Αντώνιο και Ευθύμιο, αλλά θεολογικά Πατέρες της Ανατολικής Εκκλησίας ονομάζουμε κυρίως αυτούς του 4ου και 5ου αιώνα που μέσα από τα πολλά συγγράμματα τους, ανέλαβαν την διαμόρφωση και προστασία του Ορθοδόξου δόγματος.
Πραγματικά με κάθε μέσο και δυσκολία προστάτεψαν την Ορθοδοξία από τις αιρέσεις. Αν δεν υπήρχε για παράδειγμα ο Μέγας Αθανάσιος να φυλάξει την Ορθοδοξία από τον Άρειο, που θεωρούσε τον Χριστό κτίσμα, ή ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας να προστατέψει το ορθό δόγμα από τον Νεστόριο, που θεωρούσε την Παναγία Χριστοτόκο και όχι Θεοτόκο ή ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής να φυλάξει την πίστη από αυτούς που πίστευαν ότι ο Χριστός έχει ένα μόνο θέλημα, το θεϊκό και όχι το ανθρώπινο, δεν θα μπορούσαμε σήμερα να μιλάμε για την διαχρονική συνέχεια και την ορθότητα της Μίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Σ΄ αυτό συνίσταται και η πρώτη σημασία της διαχρονικότητας των Πατέρων.
Σήμερα ζούμε σε μια εποχή που κάποιοι, ανήκοντες στο χώρο της Θεολογίας, χωρίς να έχουν αρνητικά κίνητρα, ωστόσο μέσα στο σύγχρονο πνεύμα της νεωτερικότητας και του εκμοντερνισμού, θεωρούν ότι πρέπει να βλέπουμε κριτικά τους Πατέρες και ότι πρέπει να επανερμηνεύσουμε την εμπιστοσύνη που δείχνουμε στη πατερική παράδοση. Και αυτό γιατί, κατά την άποψη τους, οι Πατέρες μίλησαν σε μια άλλη εποχή που είχε διαφορετικά προβλήματα και προκλήσεις από την σημερινή.
Τι πρέπει επομένως να κάνουμε; Να ξεπεράσουμε τους Πατέρες; Η εποχή που ζούμε όχι απλώς δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο, αλλά πρέπει να βασιστούμε σ’ αυτούς. Ποιό είναι το βασικό πρόβλημα της κοινωνίας μας; Η έλλειψη της αρετής, η απουσία εναρέτων ανθρώπων. Αυτή είναι η αιτία όλων των άλλων προβλημάτων της κοινωνίας μας και της σημερινής κρίσης.
Θεωρούμε πολλές φορές τους εαυτούς μας ενάρετους. Αλλά αγνοούμε ότι αυτό ενέχει έναν φαρισαϊκό ηθικισμό. Από τη μια επιδιώκουμε το δίκαιο, αλλά από την άλλη δεν διστάζουμε να παραπλανήσουμε τον διπλανό μας, δίνοντας πολλές φορές άλλοθι στον εαυτό μας, λέγοντας αφού το Κράτος κλέβει, γιατί να μην το κάνω και εγώ… Θεωρούμε ενάρετο τον καθωσπρέπει άνθρωπο και αναγνωρίζουμε ως σπουδαίο το πρότυπο του επιτυχημένου ανθρώπου, αυτού δηλαδή που έχει αποκτήσει πολλά υλικά αγαθά στη ζωή του. Τον αληθινά ενάρετο, τον ανεξίκακο, τον πράο, τον τίμιο, τον θεωρούμε αδύναμο, δειλό και ασθενή. Τον ταπεινό τον θεωρούμε δουλοπρεπή. Θεωρούμε την αρετή αδυναμία.
Οι Πατέρες ενδιαφέρθηκαν για τον πραγματικά ενάρετο άνθρωπο και η εποχή τους είχε πολλά κοινά με τη δική μας, γι’ αυτό πρέπει να τους αφουγκραστούμε σήμερα και να διαβάσουμε τα κείμενα τους. Έχουμε πολλά να διδαχθούμε απ’ αυτούς σήμερα. Οι Πατέρες βέβαια ενδιαφέρθηκαν πρώτα για τις ψυχές των ανθρώπων και έπειτα για την δικαιοσύνη της κοινωνίας τους. Ωστόσο δεν δίστασαν να κατακρίνουν με κάθε μέσο όσους έπρατταν την αδικία και την ανηθικότητα. Καταδίκασαν την ματαιοδοξία και τον άκρατο πλουτισμό. Πάνω απ’ όλα μας δίδαξαν και μας θυμίζουν ότι ο ενάρετος χριστιανός δεν είναι ένας βολεμένος άνθρωπος, αλλά ένας άνθρωπος που «επαναστατεί» όταν βλέπει την αδικία και την καταπάτηση των αξιών του.
Μια τέτοια ηθική «επανάσταση» χρειαζόμαστε στις μέρες μας. Μια ηθική που δεν έχει σχέση με τον στείρο ηθικισμό και τον ψεύτικο ευσεβισμό. Αλλά μια αληθινή χριστιανική ηθική, που θα βασίζεται στην αγάπη και την επιστροφή στο Ευαγγέλιο και την πατερική παράδοση.
Όταν αποφασίσουμε να προσπαθούμε καθημερινά να αποκτούμε λίγη περισσότερη αρετή, θα ζήσουμε σε μια καλύτερη κοινωνία. Οι Πατέρες αγωνίστηκαν για μια κοινωνία που δεν θα έχει στο κέντρο της το χρήμα, αλλά την αληθινή αρετή και τις αξίες.
Του συνεργάτη του agioritikovima.gr Χρήστου Πιτσίλκα