Του Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλου
Δεν είναι, φίλοι, μόνο η γιορτή του «Αγίου Βαλεντίνου». Είναι και μια άλλη, να αυτή της Πρωταπριλιάς! Της Παγκοσμιοποίησης και της «Νέας Εποχής» κι αυτή! Που είναι ξενόφερτη βέβαια κι αυτή, αλλά κάποιοι θέλουν να καθιερωθεί και να γίνει όχι μόνον Ελληνική, αλλά και παγκόσμια! Αξίζει να την δούμε, γιατί όλοι μας, λίγο ως πολλοί, συμμετέχουμε με τις πλάκες μας σ αυτή και να είμαστε πληροφορημένοι σ όλα αυτά τα «παγκόσμια γλέντια». Κι ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους…
Το γεγονός!
Δυστυχώς, έχει καθιερωθεί πια, την 1η Απριλίου να γιορτάζει το ψέμα και να περιπαίζεται η αλήθεια! Με βάση το ψέμα, να γίνονται ένα σωρό πράγματα (από απλές φάρσες και ζαβολιές μέχρι χοντρά και κακόγουστα αστεία) σε βάρος των… απονήρευτων! Το σύνθημα μοιάζει να είναι του τύπου «Πέστε ένα ψέμα και… δεν χάλασε ο κόσμος»! Ας είναι και το πιο μικρό, φθάνει να είναι… πετυχημένο! Φθάνει να γίνει πιστευτό και να… παραπλανήσει! Φθάνει να εκθέσει τους «αφελείς», τα θύματα αυτά της αλήθειας! Άφησέ το να απλωθεί, σαν παραμύθι, και μη φοβάσαι για… τη μύτη σου! Το σηκώνει, βλέπετε, η ημέρα. Εξάλλου εσύ στα… ψέματα λες, αυτό που λες, δεν έγινε και τίποτα! Το «έθιμο» αυτό πέρασε και στα ΜΜΕ τα οποία, υπό τύπον αστείου, μεταδίδουν διάφορες ειδήσεις και σχόλια καταλήγοντας στο τέλος «και του χρόνου, είναι Πρωταπριλιά»! Με τον τρόπο αυτό, αλλά και με την διεθνή τους εμβέλεια, δεν κάνουν τίποτ' άλλο, από το να καθιερώνουν την Πρωταπριλιά ως παγκόσμιο γιορτή κατά της αλήθειας!
Πως προήλθε;
Λέγεται πως στη Γαλλία κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η πρώτη ημέρα του χρόνου ήταν η 1η Απριλίου. Η περίοδος της Πρωτοχρονιάς άρχιζε στις 25 Μαρτίου, διαρκούσε 8 ημέρες, και τελείωνε τότε, την 1η Απριλίου. Κατά την περίοδο αυτή γιόρταζαν πανηγυρικά όχι μόνο τον ερχομό του νέου χρόνου, αλλά και της άνοιξης! Το 1562 μ.Χ. ο Πάπας Γρηγόριος με το γνωστό του ημερολόγιο καθιέρωσε η πρωτοχρονιά να εορτάζεται την 1η Ιανουαρίου. Το 1564 ο Κάρολος Θ΄ υιοθέτησε το Γρηγοριανό ημερολόγιο, οπότε και μετέθεσε την αρχή της χρονιάς στην 1η Ιανουαρίου, για να συμβαδίζει έτσι και με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή η αλλαγή δυσαρέστησε πολλούς, οι οποίοι συνέχισαν να γιορτάζουν στις προηγούμενες ημερομηνίες την πρωτοχρονιά, εμμένοντας στην παράδοση. Αυτό όμως έδωσε την ευκαιρία στους νεωτεριστές να τους περιγελούν, στέλνοντάς τους είτε δώρα κωμικά, είτε ψευτοευχές, είτε προσκλήσεις σε γλέντια ανύπαρκτα, περιγελώντας έτσι τις παλαιομοδίτικες αντιλήψεις τους! Επιπλέον μετέδιδαν και ψευδείς ειδήσεις!
Τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο;
Ωστόσο, λέγεται πως το έθιμο αυτό της Πρωταπριλιάς, συναντάται σε πολλούς λαούς και πολιτισμούς, που γίνεται με διαφορετικό τρόπο και πάντοτε προσαρμοσμένο στις τοπικές παραδόσεις. Στην Αγγλία η Πρωταπριλιά εμφανίστηκε τον 18ο αιώνα και στη συνέχεια πέρασε στην Αμερική από τους Άγγλους, τους Σκωτσέζους και τους Γάλλους. Στην Πορτογαλία γιορτάζεται την Κυριακή και τη Δευτέρα πριν από τη Σαρακοστή (δηλαδή εορτάζεται δύο ημέρες εκεί!), όπου παραδοσιακά οι δρόμοι γεμίζουν με αλεύρι, το οποίο οι άνθρωποι πετούν στους φίλους τους! Στην Ινδία υπάρχει ανάλογο έθιμο ονομαζόμενο «η γιορτή του Χούλι», το οποίο εορτάζεται τον Μάρτιο. Η τελευταία δε ημέρα του «Χούλι» είναι η 31η Μαρτίου.
Η Πρωταπριλιά εορτάζεται και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής (Περού, Κολομβία, Μεξικό κ.λπ.), αλλά σε διαφορετική ημερομηνία (την 28η Δεκεμβρίου) και για διαφορετικούς λόγους. Η εγκυκλοπαίδεια «ΠΑΠΥΡΟΣ -ΛΑΡΟΥΣ» αναφέρει πως, αν και διαδόθηκε ευρύτατα στην Ελλάδα, είναι ξένο έθιμο για τη Χώρα μας.
Η παγανιστική προέλευση της Πρωταπριλιάς!
Αν προσέξουμε, όμως, καλά τα πράγματα και θελήσουμε να τα δούμε πέραν από την όποια εύθυμη πλευρά τους, τότε θα διαπιστώσουμε τα εξής:
1. Οι περισσότεροι το έχουν για γούρι να ξεγελάσουν ή να παραπλανήσουν κάποιον μ' ένα πρωταπριλιάτικο ψέμα! Αυτή η αντίληψη έχει καθαρά παγανιστικές (δηλ. ειδωλολατρικές) ρίζες, κατά τις οποίες, όταν ξεγελάμε κατ αυτό τον τρόπο κάποιον, στην ουσία ξεγελάμε τον επίφοβο δαίμονα η εχθρό, γι αυτό κι εκείνος ,που θα αναδειχθεί νικητής στην ψευδολογία, θα τύχει μεγάλης ευτυχίας! Λέγεται πως σε πολλές περιοχές της Ανατ. Θράκης τα πρωταπριλιάτικα ψέματα, που γίνονται πιστευτά, κάνουν τα δένδρα να καρποφορούν, στη δε Κομοτηνή την εποχή που έτρεφαν μεταξοσκώληκες έλεγαν πως βοηθούσαν να γίνουν τα… κουκούλια τους!
2. Γράφει πολύ χαρακτηριστικά το περιοδικό «NEMECIS»: «Απρίλης: Η άνοιξη αποχαιρετά τον "παλουκοκαύτη" Μάρτη και υποδέχεται απ άκρη σ άκρη την αναγέννηση της φύσης. Τα λουλούδια ανθίζουν, τα δημητριακά μεγαλώνουν και τα δέντρα είναι γεμάτα καρποφόρους ανθούς. Η γενική ευφορία και η εύθραυστη ευτυχία που επίκειται να φέρει, καλλιέργησαν ανέκαθεν στον άνθρωπο έναν παγανιστικό φόβο. Εύλογα, λοιπόν, την κρίσιμη ώρα της διάβασης από τη νάρκη στην αφύπνιση της φύσης, ο άνθρωπος εν στικτωδώς επιχειρούσε να παραπλα νήσει τις ελλοχεύουσες δυνάμεις του σκότους. Δυνάμεις υπερφυσικές που επηρεάζουν όχι μόνον την έκβαση της σοδειάς, αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις.
Έτσι την Πρωταπριλιά είθισται η ψευδολογία σαν προφυλακτικό ή και αλεξίκακο αντίδοτο. Τα ψέματα αυτής της ημέρας είναι ένα είδος υπερφυσικής, μαγικής πάλης για την επικράτηση του καλού, με νικητές πότε τον αρχιψεύταρο που έγινε πιστευτός και πότε τον ρεαλιστή που δεν ξεγελάστηκε…».
3. Παίρνοντας ακόμη και την εύθυμη πλευρά των πραγμάτων, δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε αυτό που αναφέρεται ότι συνέβαινε στις αρχαίες (και ειδωλολατρικές) κοινωνίες, στις οποίες οι μάγοι προσπαθούσαν να διώξουν τους δαίμονες και τα κακά πνεύματα, τις αιτίες των ασθενειών, με αστεία, χορούς και διασκεδάσεις!
4. Στο πρώιμο Ρωμαϊκό ημερολόγιο, η 1η Απριλίου ήταν η πρώτη ημέρα της άνοιξης. Πολλοί πολιτισμοί θεωρούσαν αυτήν την ημέρα, ως ημέρα αναγέννησης της γης και της ζωής. Για τον λόγο αυτό, γίνονταν πολλές γιορτές, θυσίες και προσφορές στους (ειδωλολατρικούς) θεούς. Με την επικράτηση, όμως, του Χριστιανισμού και μάλιστα επί της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το Πάσχα αντικατέστησε αυτές τις τελετουργίες για την άνοιξη. Οι παλιές γιορτές, μάλιστα, γελοιοποιήθηκαν και διακωμωδήθηκαν. Σήμερα δεν πιστεύουμε ότι γίνεται αναβίωση αυτής της γελοιοποίησης, όσο αναβίωση αυτού που καταργήθηκε!
Οπότε…
Συμμετέχοντας κανείς σ' αυτή τη διαδικασία, άθελά του, συμμετέχει στα κατάλοιπα ή και σ' αυτή ακόμη την προσπάθεια αναβίωσης παγανιστικών εθίμων. Πέραν αυτού, όσοι το θεωρούν τούτο υπερβολικό, ας σκεφθούν τουλάχιστον τα εξής:
1. Η ουσία είναι ότι κατά την ημέρα αυτή, όλα τα πράγματα της ζωής μας, πρέπει να αναζητηθούν, να διατυπωθούν και να γίνουν κατά αντίθετο τρόπο! Το «μήνυμα», ας το πούμε έτσι, της ημέρας είναι να καταλάβουμε τι μπορεί να σκαρώσει η φαντασία μας, αν αφεθεί ελεύθερη και αχαλίνωτη, προκειμένου να φέρει τα πάνω – κάτω!
2. Μέσα από τέτοια έθιμα και διαδικασίες, το ψέμα γίνεται…αθώο, οι δε αθώοι γίνονται (η θεωρούνται) αφελείς! Στο τέλος δε είναι και τα θύματα γιατί, απλούστατα, δεν σκέπτονται καχύποπτα η αντίθετα! Ενώ οι έξυπνοι επικρατούν, γιατί χρησιμοποιούντό ψέμα! Κι αυτό δεν παύει να είναι το άλλο μήνυμα της… παγκόσμιας αυτής εορτής!
Έτσι δεν είναι τυχαίο, που στα Αγγλικά η Πρωταπριλιά λέγεται «Fools Day», δηλαδή «η ημέρα των ανοήτων»! Στη Σκωτία αυτός, που την παθαίνει αποκαλείται «πρωταπριλιάτικος κούκος»! Στις δε χώρες της Λατινικής Αμερικής ονομάζεται «Die de Los Inocentes», που σημαίνει «ημέρα των αθώων»! Μόνο που την επομένη ακριβώς (29η Δεκεμβρίου) η Εκκλησία εορτάζει τη σφαγή των 14.000 αθώων παιδιών από τον Ηρώδη!
3. Οπότε δεν γίνεται κι εγώ κι εσύ να μη πούμε ένα ψέμα τη μέρα αυτή! Να και το τρίτο μήνυμα της ημέρας! Έτσι το ψέμα γιορτάζει, καθιερώνεται, επικρατεί και μάλιστα κατά πομπόδη τρόπο! Δηλαδή γίνεται κάτι, ακόμη και υπό τύπον φάρσας η αστείου, που δεν γίνεται για την Αλήθεια. Ο Αμερικανός συγγραφέας Mark Twain έγραψε: «Η 1η Απριλίου είναι η μέρα, που θυμόμαστε τι είμαστε τις υπόλοιπες 364 του χρόνου». Σωστά! Κι όπως του «Αγίου Βαλεντίνου» δεν γίνεται να μη είσαι ερωτευμένος και να μη συμπεριφέρεσαι ως ερωτευμένος, όπως τα Χριστούγεννα δεν γίνεται να μη ζεις και να μη σκέπτεσαι εντελώς κοσμικά με τα πάρτυ, τα ρεβεγιόν, τα χαρτιά κ.λπ. χάνοντας έτσι πλήρως το νόημά τους, έτσι και την Πρωταπριλιά δεν γίνεται να μη πεις κι εσύ ένα ψέμα(τακι)!
«Η 1η Απριλίου έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως η μέρα του ψέματος και της ζαβολιάς» θα μας πούν και θα μας γράψουν φαρδιά – πλατιά τα «καλά» μας ΜΜΕ., θυμίζοντάς μας και το «έτσι κάνουν όλοι», τώρα δε και στον… πλανήτη, για να θυμόμαστε και την παγκοσμιοποίηση των ημερών μας! Κι επειδή δεν μπορούν με συγκεκριμένα στοιχεία να αποδείξουν ότι αυτό συμβαίνει πραγματικά σε όλες τις χώρες του κόσμου, το αποκαλούν «άναρχο έθιμο του κόσμου» για το οποίο «ελάχιστα πράγματα έχουν επίσημα καταγραφεί», όπως και οι ίδιοι αναγκάζονται να ομολογήσουν, μη κρύβοντας την επιθυμία τους για την παγκόσμια επικράτησή του!
Συμπέρασμα
Όπως και να το κάνουμε η Πρωταπριλιά βρίσκεται πάντοτε στην περίοδο του Πάσχα. Τότε που όλοι υποκλινόμαστε σ Εκείνον, που είναι η Αλήθεια, που σταυρώθηκε για την Αλήθεια και για να μας οδηγήσει στην Αληθινή ζωή. Λοιπόν, παιδιά, Εκείνος μας είπε πως ο διάβολος από την αρχή της δημιουργίας του ανθρώπου ήταν ανθρωποκτόνος και με το ψεύδος του τον παρέσυρε στην αμαρτία και τον θάνατο. Και ακόμη πως «δεν στέκεται στην αλήθεια, γιατί δεν υπάρχει αλήθεια σ αυτόν. Όταν λαλεί το ψεύδος, το βγάζει από μέσα του και το λέει, γιατί είναι ψεύτης και πατέρας του ψεύδους, ο πρώτος επινοητής και ο υποβολέας του». (Ιω. η΄ 44). Τώρα που καθιέρωσε και την ημέρα του ψεύδους, θα σπεύσουμε να τη γιορτάσουμε, παραβλέποντας πως είμαστε παιδιά και πιστοί μαθητές Εκείνου;
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφμηρίδα "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ" της 24ης Μαρτίου 2010
