Η Νηστεία των Χριστουγέννων

του Σεβ. Μητρ. Νέας Σμύρνης κ. Συμεών

Δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας μετά τη Μεγάλη Τεσσα­ρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων,γνωστή στη γλωσ­σα του ορθοδόξου λαού μας και ως σαραντά(η)μερο.

Περιλαμ­βα­νει και αυτή σαράντα ημέρες, όμως δεν έχει την αυστηρότητα της νη­στείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Αρχίζει την15η Νοεμβρί­ου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου.
   

Η εορτή της κατά σάρκα Γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστούαποτελεί τη δεύτερη μεγάλη Δεσποτική εορτή του χρι­στιανικούεορτολογίου. Μέχρι τα μέσα του Δ΄ αιώνα η Εκκλησία της Ανατολής συνεόρταζε τη γέννηση και τη βάπτιση του Χρι­στού υπό το όνομα τα Επιφάνεια την ίδια ημέρα, στις 6 Ιανουα­ρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή εορτή, εορταζομένη στις 25 Δεκεμβρίου εισήχθη στην Ανατολή από τη Δύση περί τα τέλη του Δ΄ αιώνα. Οάγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που πρώτος ομιλεί για την εορτή των Χριστουγέννων, την ονομάζει «μητρόπολιν πασών των εορτών» (PG 48, 752) και μας πληροφορεί περί το 386 ότι «ούπω δε­κατόν εστιν έτος, εξ ου δήλη και γνώριμος ημίν αύτη ηημέρα (της εορτής) γε­γένηται» (PG 49, 351). Με τη διαίρεση της άλλοτε ενιαίας εορτής και την καθιέρωση των τριών ξεχωριστών εορτών, της Γεννήσεως την 25η Δεκεμ­βρίου, της Περιτομής την 1η και της Βαπτίσεως την 6η Ιανουα­ρι­ου, διαμορφώθηκε και το λεγόμενο Δωδεκαήμερον, δηλαδή το εόρ­τιο χρονικό διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου ως τις 6 Ιανουα­ρίου.

Έτσι διασώθηκε κατά κάποιο τρόποηαρχαία ενότητα των δύο μεγά­λων εορτών της Γεννήσεως και της Βαπτίσεως του Κυρίου. Η μεγάλη σημασία που απέκτησε με την πάροδο του χρο­νου στη συνείδηση της Εκκλησίας η νέα εορτή των Χριστουγέν­νων και η ευλάβεια των πιστών και ιδιαίτερα των μοναχών, απο­τ­έλεσαν τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και της προ των Χρι­στουγέννων νηστείας. Σ’ αυτό ασφαλώς επέδρασε και η δια­μορ­φωμένη ήδη τεσσαρα κονθήμερη νηστεία της Μεγάλης Τεσσα­ρα­κοστής που προηγείτο του Πάσχα.

Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες, που έχουμε για τη νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για την Ανατολή στον ΣΤ΄ αιώνα. Από τους ανατολικούς συγγραφείς σ΄αυτήν αναφέρονται ο Αναστάσιος Σιναίτης, ο πατριάρχης Κων­σταντινουπόλεως Νικηφόρος ο Ομολογητής, ο άγιος Θεό­δω­ρος ο Στουδίτης, καθώς επίσης και ο πατριάρχης Αντιοχείας Θεό­δωρος Βαλσαμών.
   Η νηστεία στην αρχή, καθώς φαίνεται, ήταν μικρής διάρ­κειας. Ο Θεόδωρος Βαλσαμών, που γράφει περί τον ΙΒ΄ αιώνα –και κατά συνέπεια μας πληροφορεί για τα όσα ίσχυαν στην επο­χη του–, σαφώς την ονομάζει επταήμερον».
Όμως υπό την επί­δρα­ση της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής επεξετάθη και αυτή σε σαράντα ημέρες, χωρίς εν τούτοις να προσλάβει την αυστηρό­τητα της πρώτης.

Πως θα πρέπει να τη νηστεύουμε;
Καθ’ όλη τη διάρκεια του σα­ρανταημέρου δεν καταλύουμε κρέας, γαλακτερά και αυγά. Αντί­θε­τα, επιτρέπεται να καταλύουμε ψάρι όλες τις ήμερες –πλην, φυσι­κα, της Τετάρτης και της Παρασκευής– από την αρχή μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου. Ψάρι καταλύουμε επίσης και κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει. Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορ­της, επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο –εκτός, βέβαια, των ημερών Τετάρτης και Παρασκευής που θα παρεμ­βληθούν και κατά τις οποίες τηρούμε ανέλαιη νηστεία. Επίσης με ξηροφαγία θα πρέπει να νηστεύουμε την πρώτη ημέρα της νη­στείας, 15ηΝοεμβρίου,καθώς και την παραμονή της εορτής, εκτός βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο ή Κυριακή.

ΝΗΣΤΕΙΑ: ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΠΑΣΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ
 «Επίσης οφείλουμε να μην τηρούμε μόνο την τάξη της νη­στείας που αφοράτίς τροφές, αλλά να απέχουμε και από κα­θε αμαρτία, έτσι ώστε, όπως νηστεύουμε ως προς την κοι­λιά, να νηστεύουμε και ως προς τη γλώσσα, αποφεύγοντας την κατα­λαλιά, το ψέμα, την αργολογία, τη λοιδορία, την οργή και γενικά κάθε αμαρτία που διαπράττουμε μέσω της γλώσσας. Επίσης χρειάζεται να νηστεύουμε ως προς τα μάτια. Να μη βλέπουμε μάταια πράγματα. Να μην αποκτούμε παρρη­σία διά μέσου των ματιών. Να μην περιεργαζόμαστε κάποιον με αναίδεια. Ακόμη θα πρέπει να εμποδίζουμε τα χέρια και τα πόδια από κάθε πονηρό πράγμα. Με αυτό τον τρόπο νηστεύοντας μια νηστεία ευπρόσδε­κτη στον Θεό και αποφεύγοντας κάθε είδους κακία που ενερ­γεί­ται διά μέσου της καθεμιάς από τις αισθήσεις μας, θα πλη­σιά­ζουμε, όπως είπαμε, την αγία ημέρα της Χριστουγέννων αναγεν­νημένοι, καθαροί και άξιοι της μεταλήψεως των αγίων μυστη­ρίων».

ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΓΑΖΗΣ