«Η ευγένεια χωρίς την αγάπη είναι κεντρί που πληγώνει»

Η επισήμανση αυτή του οσίου Θεοφάνη του εγκλείστου εντοπίζει κάτι που βιώνεται στις καθημερινές μας σχέσεις, παρατηρώντας, βέβαια, τους άλλους.

Πόσες φορές συναντούμε ανθρώπους που εξωτερικά η συμπεριφορά τους, όχι μόνο δεν έχει ψεγάδι αλλά φαίνεται ευγενική, τέλεια! Ξέρουμε όμως, από τη διαίσθηση που έχουμε ως κριτήριο, ότι κρύβει, εκούσια ή ακούσια, την υποκρισία. Δηλαδή δεν είναι αυτή που φαίνεται.

Γιατί όμως ο συνάνθρωπός μας έχει αυτή τη συμπεριφορά; Νομίζω ότι πίσω από κάθε συμπεριφορά υπάρχει ένας λόγος και μια δικαιολογία. Ο καθένας μας έχει το λόγο του που παρουσιάζει ένα άλλο εαυτό από τον πραγματικό. Το απλό και άμεσο που μπορούμε να πούμε είναι ότι υποκρίνεται, γιατί έχει κάποιο συμφέρον, όπως την καλή μας γνώμη. Όμως αυτή η απλούστευση στην κριτική μας δεν δείχνει γνώση της ανθρώπινης φύσης ούτε, ασφαλώς, και του εαυτού μας, μια και για να καταλάβουμε τους άλλους θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.

Ο άνθρωπος, ως εικόνα Θεού, έχει χαρίσματα ποικίλα και ομορφιά υπέροχη. Αυτό το βλέπουμε στους αγίους, που έχουν καθαρό το «κατ’ εικόνα», αλλά και στα παιδιά που ακόμα το διατηρούν. Σ’ όσους όμως, με τα ποικίλα πάθη και αμετανόητες αμαρτίες, το «κατ’ εικόνα» καλύφτηκε και η παρουσία του Θεού στην καρδιά φυγαδεύτηκε, αυτοί αναπόφευκτα αναζητούν άλλους τρόπους για να αγαπηθούν και να γίνουν αποδεκτοί, αφού η αποδοχή από το περιβάλλον είναι ουσιαστικής σημασίας για την εσωτερική ισορροπία.

Η ευγένεια στη συμπεριφορά μάς κάνει, όχι μόνο αποδεκτούς αλλά και συμπαθητικούς. Κατανοώντας το αυτό καταφεύγουμε ακόμα και στην τυπική και εξωτερική ευγένεια, ώστε να μην απορριφτούμε στη συνείδηση των γύρω μας. Όμως, επειδή το τυπικό γίνεται υποκριτικό χωρίς το βάθος, δηλαδή την αγάπη, αντί να γίνουμε αποδεκτοί γινόμαστε αποκρουστικοί. Αυτός είναι, πράγματι, λόγος που πληγώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις και δημιουργεί διάσταση, μοναξιά, πόνο.

Σ’ αυτή την ακαταστασία και τη σύγχυση, όπου θέλουμε τη σχέση και αποδοχή και από την άλλη ενεργούμε έτσι ώστε να ζούμε το αντίθετο, μόνη διέξοδος γίνεται η συνειδητοποίηση της αγάπης του Θεού και των χαρισμάτων Του που μας έδωσε. Πέρα από τους ανθρώπους, που η αγάπη τους μας χαροποιεί και μας δυναμώνει, υπάρχει Αυτός ο Ένας που μας αγαπά ό,τι και να είμαστε, όπως και να ζούμε. Μια αγάπη που δεν έχει όρια και ούτε καθορίζεται από τη δική μας συμπεριφορά και στάση γίνεται δύναμη και ασφάλεια, ζωοποιεί και ανορθώνει.

Τα ποικίλα αισθήματα μειονεκτικότητας και οι διάφορες ανασφάλειες και αναπηρίες εμποδίζουν, ασφαλώς, την ουσιαστική επικοινωνία, αναστατώνουν τις σχέσεις. Η αναγνώριση από μας τους ίδιους των χαρισμάτων μας, ως προερχομένων από την αγάπη του ουράνιου πατέρα μας, δεν αφήνουν περιθώρια σύγκρισης με τους αδελφούς μας. Τα δικά μας και τα δικά τους χαρίσματα ενωμένα αλληλοσυμπληρώνονται και μας ολοκληρώνουν. Τότε η ευγένεια στη συμπεριφορά γίνεται έκφραση αγάπης, δυνατότητα αναγνώρισης της αξίας των άλλων και ευκαιρία δικής μας ολοκλήρωσης, δηλαδή σωτηρίας «ἐν τῷ νῦν αἰῶνι καί ἐν τῷ μέλλοντι».
π. Ανδρέα Αγαθοκλέους