Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος Β΄ είναι ένας γαλήνιος και αεικίνητος ποιμένας. Βαθύνους και διά τούτο απλός στις διατυπώσεις του. Αναπόφευκτα, λόγω θέσης, παίζει σημαντικό πολιτικό ρόλο, αλλά δεν θα μπορούσες να τον αποκαλέσεις διπλωμάτη, επειδή δεν χρειάζεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον νου του για να «φορέσει» συμπεριφορά ανάλογα με την ισχύ του επισκέπτη ή του οικοδεσπότη του.
Είναι χαμογελαστός, φιλικός και ζεστός προς όλους. Είτε τους γνωρίζει μια ζωή είτε δέκα λεπτά της ώρας. Μπορεί να σηκώσει το τηλέφωνο και να μιλήσει χωρίς διαμεσολαβητές με τον ηγέτη της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Εχει συναντήσει τους επικεφαλής της Ε.Ε. (Μπαρόζο και Ρομπάι) και δηλώνει απερίφραστα ότι τον λύπησε η περιφρόνησή τους προς τους Ελληνες! Συμμετέχει στην απόπειρα επίλυσης χρονιζόντων προβλημάτων στη Μέση Ανατολή και κάνει στην Κύπρο τακτικές συναντήσεις με τις κορυφές της Ιεραρχίας της Εκκλησίας για να συντονίσουν τη δράση τους επ’ αυτών. Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος Β΄ είναι φλογερός πατριώτης. Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι, όταν διατέλεσε πατριαρχικός έξαρχος του Θρόνου στη Ρωσία (τα έτη 1985-1990), ίδρυσε το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό.
Οπως επιβάλλει η εκκλησιαστική τάξη της ορθοδόξου παραδόσεως, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας είναι δεύτερος στα πρεσβεία τιμής των Πατριαρχών μετά τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ο επίσημος τίτλος του είναι: Μακαριότατος Πάπας και Πατριάρχης της μεγάλης πόλεως Αλεξανδρείας, Λιβύης, Πενταπόλεως, Αιθιοπίας, πάσης γης Αιγύπτου και πάσης Αφρικής, Πατήρ Πατέρων, Ποιμήν Ποιμένων, Αρχιερεύς Αρχιερέων, τρίτος και δέκατος των Αποστόλων και Κριτής της Οικουμένης.
Αυτός ο σχεδόν ατελείωτος τίτλος ουδόλως έχει συμβάλει στο… ανασήκωμα του οφρύος του κατά κόσμον Νικολάου Χορευτάκη, που γεννήθηκε το 1954 στην Κρήτη. Δεν τον νοιάζουν οι τιμές. Τιμή θεωρεί το έργο του και την αλληλεγγύη στον συνάνθρωπο. Και ο τόπος του, η Αφρική, έχει πολλή ανάγκη από αλληλεγγύη. Οταν συνομιλήσαμε, από τις 55 χώρες της Αφρικής είχε πάει περίπου στις 45 και ετοιμαζόταν για μια δύσκολη περιοδεία σε Λιβερία, Σενεγάλη, Ακτή του Ελεφαντοστού και Πράσινο Ακρωτήρι. Η συνέντευξη έγινε στο πατριαρχείο, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και των Ελλήνων, όταν ακόμα δεν είχαν κοπάσει οι πανηγυρισμοί του λαού για την εκλογή του προέδρου Σίσι. Μια συζήτηση με έναν άνθρωπο αυτών των ποιοτήτων και των προσανατολισμών σε γεμίζει με αισιοδοξία για το μέλλον. Ακόμα κι όταν ξέρεις ότι θα είναι γεμάτο αντιξοότητες.
Γιατί η Αφρική βρίσκεται σε αυτό το σημείο; Γιατί οι άνθρωποι μιας πλούσιας ηπείρου έχουν πρόβλημα επιβίωσης;
Εχουμε μια μεγάλη ευθύνη κι εμείς που πήγαμε να τους εκπολιτίσουμε. Τους μάθαμε έναν τρόπο ζωής όπου ο καθένας δεν θα προσπαθεί για το σύνολο αλλά έκαστος για το άτομό του. Αυτό συμβαίνει εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Από τότε που άρχισαν να φτάνουν οι Βέλγοι, οι Ολλανδοί, οι Γερμανοί, οι Άγγλοι. Εδωσαν, ωστόσο, και καλά στοιχεία, υποδομές. Η Γαλλία τούς έδωσε περισσότερο κουλτούρα. Οι αγγλόφωνες χώρες τούς προσέφεραν σύστημα. Ομως κυριαρχεί ο ατομοκεντρισμός. Δεν υπάρχει ο θεσμός της πατρίδος, αλλά ο θεσμός της φυλής. Είτε είσαι πρόεδρος της χώρας είτε οτιδήποτε άλλο, πρέπει να κινηθείς γύρω από τη φυλή σου.
Πικραινόταν η καρδιά μου που έβλεπα να έρχονται από τις ευρωπαϊκές χώρες και να μην αφήνουν τίποτα! Εντάξει, να πάρεις την ξυλεία, να πάρεις τα μεταλλεύματα. Αλλά δώσε ένα κομμάτι. Κάτι να μείνει και σ’ αυτούς. Το ίδιο γίνεται και με την Ελλάδα. Πιο ήπια σε εμάς, αλλά η νοοτροπία είναι ίδια.Ομως καμιά φορά η συμπεριφορά των ανθρώπων εδώ μπορεί να σε πληγώσει. Δεν τους διδάξαμε καλή συμπεριφορά. Ο Αφρικανός μιμείται τον δυτικό κι εμείς τον μάθαμε στην κουτοπονηριά. Δεν ήταν έτσι αυτοί οι άνθρωποι. Ηταν πιο αγνοί. Καμιά φορά το φιλοσοφούσα το θέμα κι έλεγα μέσα μου: «Θεόδωρε, μήπως έπρεπε καλύτερα να τους είχαμε αφήσει στην ησυχία τους, στα δάση τους, να επιβιώνουν με δικά τους μέσα; Μήπως τους κάναμε πολύ χειρότερο παρά καλό πιστεύοντας ότι τους εκπολιτίζουμε;»
Τι είδους άνθρωποι είναι οι ντόπιοι;
Ο Αφρικανός είναι άνθρωπος που, μόλις βγει ο ήλιος, αρχίζει τη δουλίτσα του, να μαζέψει τα χόρτα του, τους καρπούς του και, μόλις δύσει ο ήλιος, θα αναπαυτεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει ο ρατσισμός των λευκών, αλλά ο χειρότερος ρατσισμός όλων είναι ανάμεσά τους, μεταξύ των φυλών! Αν δείτε πώς εκδικούνται, με τι τρόπους, τόσο φρικιαστικούς… Πώς τιμωρεί η μία φυλή την άλλη, όταν βγαίνει απόφαση από τους ίδιους, από υπαίθρια δικαστήρια. Ομως πιστεύω ότι τα μικρά παιδιά, αν μπορέσουν να εκπαιδευτούν, θα αλλάξουν αυτές τις νοοτροπίες. Αυτή τη στιγμή το πατριαρχείο μας έχει 2.000 σχολεία, 3.500 ιατρικά κέντρα – όχι βέβαια όπως τα ξέρουμε, αλλά σε κατάσταση υποτυπώδη. Το θετικό είναι ότι μπορούν να δώσουν κάνα φάρμακο. Οι Γιατροί του Κόσμου μάς βοηθούν πάρα πολύ. Εκεί όπου έχουμε κάνει καλό έργο τον τελευταίο χρόνο είναι στη Σιέρα Λεόνε. Φτιάξαμε υποδομές για τα παιδιά που έχουν χάσει τα πόδια τους από τις νάρκες. Εχουμε φτιάξει τέσσερα χωριά.
Πόσους ορθόδοξους χριστιανούς έχει η Αφρική;
Ορθοδόξους υπολογίζω περί τα 4.000.000. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε ανθρώπους να βοηθήσουν. Κι εγώ, επειδή απογοητεύτηκα πάρα πολύ, έχω αρχίσει να δουλεύω τώρα με τα ίδια τα παιδιά της Αφρικής. Ετσι, αισθάνομαι πανευτυχής που εδώ στην Αλεξάνδρεια έπειτα από 460 χρόνια αναβίωσα το σχολείο, που ονομάζεται Άγιος Αθανάσιος, για τα παιδιά της Αφρικής. Μαθαίνουν ιατρικά επαγγέλματα, κομπιούτερ, αγγλικά, ελληνικά, αραβικά και αγροτική οικονομία.
Η φουρνιά των μαθητών που θα βγει φέτος είναι η τέταρτη. Αυτά τα παιδιά, Θεού θέλοντος, θα τα βρίσκω αργότερα στις ζούγκλες ως ενηλίκους και θα μεταφράζουν το κήρυγμά μου. Τώρα ήδη έχουν αποφοιτήσει 60 παιδιά. Οφείλω πάντως μεγάλη ευγνωμοσύνη στην κυβέρνηση της Αιγύπτου, που δίχως δεύτερη κουβέντα μού έδωσε την άδεια να ανοίξω το σχολείο, παρά το γεγονός πως βρισκόμαστε σε μια μουσουλμανική χώρα. Ας αναλογιστούμε και την υπόθεση με τη Χάλκη και τις δυσκολίες της, για να κάνουμε τις συγκρίσεις μας με την εξαιρετική στάση της Αιγύπτου. Ηταν ευτύχημα για όλους που επί Μουμπάρακ δόθηκε η άδεια σε χρόνο μηδέν να λειτουργήσουμε το σχολείο.
Πόσοι Ελληνες έχουν απομείνει στην Αλεξάνδρεια;
Είναι περί τους 1.000 έως 1.500. Ηταν δύσκολες οι συνθήκες εδώ. Ομως η ανάληψη των καθηκόντων από τον πρόεδρο Σίσι μάς γεμίζει όλους με ελπίδες. Είναι μια πολύ ισχυρή και φωτισμένη προσωπικότητα. Ηδη με προσεκτικά βήματα και σιγά σιγά έχουν αρχίσει εδώ να έρχονται επιχειρήσεις από την Ελλάδα! Οπως γνωρίζετε, εδώ είναι πολύ φτηνή η εργασία. Ούτε στο 10% των ελληνικών δεν ανέρχονται οι αιγυπτιακοί μισθοί. Η παλιννόστηση των Αλεξανδρινών Ελλήνων είναι κάτι που επιθυμώ πολύ. Ενα μεγάλο ευχαριστώ θέλω να πω στην ελληνική Πολιτεία διότι πριν από λίγο καιρό πήραμε το ιστορικό κτίριο του Αβερωφείου της Αλεξάνδρειας. Το όνειρό μου είναι εκεί να κάνουμε μια ανώτατη σχολή σε πανεπιστημιακό επίπεδο και να εκπαιδεύουμε τα παιδιά της Αφρικής αλλά και όποια παιδιά από την Ελλάδα θέλουν να κάνουν ένα μεταπτυχιακό. Ο στόχος είναι τα παιδιά να μη φεύγουν από τον χώρο τους. Οσα Ελληνόπουλα φεύγουν από την Αφρική δεν γυρίζουν εύκολα πίσω.
Η ζωή σας εδώ πώς είναι;
Από τους 12 μήνες του χρόνου το ένα τρίτο το περνώ στην Αλεξάνδρεια. Τον υπόλοιπο καιρό βρίσκομαι σε διαρκή περιοδεία. Δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Καμιά φορά σταματά το τζιπάκι και πρέπει να βαδίσεις τέσσερις και πέντε ώρες. Οι πολύωρες πορείες σε αυτές είναι εξαντλητικές… Πηγαίνω να δω σε τι κατάσταση βρίσκονται τα σχολεία μας, τα κτίρια, όλα. Υπ’ όψιν ότι έχουμε κάνει ένα εξαιρετικό πρόγραμμα που προβλέπει τη διάνοιξη πηγαδιού όπου υπάρχει σχολείο. Εξω από τα αστικά κέντρα δεν υπάρχουν ηλεκτρισμός, νερό, τέτοιου είδους δίκτυα. Οπότε εμείς έχουμε επικεντρώσει τις προσπάθειές μας και σε αυτόν τον τομέα: να βρίσκουμε νερό. Στα έξι, στα δέκα μέτρα.
Πριν από την κρίση, μας βοηθούσε πολύ η μάνα μας η Ελλάδα. Μετά την κρίση δεν μπορεί. Ομως αυτή η δοκιμασία που περνά η χώρα μάς έκανε ένα καλό. Προσπαθούμε να αυτοσυντηρηθούμε. Θέλουμε οι ιεραποστολές μας να έχουν τις δικές τους δυνάμεις. Είναι περιοχές που έχουν επικεντρωθεί στις φάρμες. Ο Μελέτιος (σ.σ.: επίσκοπος Κατάνγκα στο Κονγκό) με τις φάρμες παράγει χιλιάδες τόνους καλαμπόκι. Αλλοι επίσκοποι έχουν κάνει κάτι σαν μικρά ΚΤΕΛ που μεταφέρουν τους χωρικούς στα χωριά. Ο μητροπολίτης Γρηγόριος στο Καμερούν κάνει σάντουιτς για τα σχολεία. Αλλοι έχουν ιδρύσει μικρά ξενοδοχεία και προσφέρουν καταλύματα. Αναγκαστικά, λόγω της ύφεσης στην Ελλάδα, οι επίσκοποι έγιναν και λίγο επιχειρηματίες για να ζήσει η Εκκλησία στην Αφρική.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση πώς νομίζετε ότι μας αντιμετωπίζει;
Εχω πάει αρκετές φορές στην Ευρώπη και έχω συναντηθεί με τους ηγέτες της. Και με τον Ρομπάι και με τον Μπαρόζο. Ηθελα να μεταφέρω την ανθρωπιστική βοήθεια της Ευρώπης προς την Αφρική. Διέκρινα μια μικρή περιφρόνηση· ότι εμείς οι Ελληνες είμαστε μπαταξήδες, μικροαπατεώνες. Κατάλαβα ότι δεν μας έχουν την εκτίμηση που θα έπρεπε. Εγώ πήγα ως Πατριάρχης της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, αλλά παρά ταύτα… Στενοχωριέμαι που ακόμα και Αφρικανοί ηγέτες μιλούν περιφρονητικά για την Ελλάδα! Ενώ θαυμάζουν την Ιστορία μας, μερικοί από αυτούς επί ώρες ολόκληρες συνομιλούν μαζί μου στα ελληνικά, μερικοί έχουν σπουδάσει στην Κύπρο, έχουν διαβάσει την Ιστορία μας, παρά ταύτα εκφράζονται έτσι για την τωρινή κατάσταση.
Εσείς πώς αντιδράτε σε αυτές τις προκλήσεις;
Με τον τρόπο μου προσπαθώ να περάσω την αληθινή εικόνα της χώρας, που είναι η καλή, εκείνη που μας αξίζει. Πιστεύω στους Ελληνες, στην Ελλάδα. Μην ξεχνάτε ότι έχω ζήσει δέκα χρόνια στη Ρωσία, μιλώ τη ρωσική σαν μητρική μου γλώσσα και έχω ιδρύσει και το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας. Με τον πρόεδρο Πούτιν μπορώ να συνομιλώ κατευθείαν και πέρυσι τον Ιούλιο, όταν βρέθηκα στο Κρεμλίνο, αλλά και πάντοτε, η συμπεριφορά του ήταν και είναι πάντα εγκάρδια.
«Ο Πούτιν δεν ξέχασε το θέμα του αγωγού»!
Ο πρόεδρος Πούτιν δεν σας έχει συμπεριφερθεί ποτέ με το στιλ των Ευρωπαίων;
Ποτέ μα ποτέ! Ο πρόεδρος Πούτιν αγαπά την Ελλάδα και το λαό μας. Μόνο που δεν έχει ξεχάσει το θέμα με τον αγωγό, που δεν έγινε. Αυτό πάντα τού προκαλεί αγανάκτηση. Τον έχει πειράξει πάρα πολύ και είπε συγκεκριμένα: «Και η υπομονή έχει όρια». Είναι πανέξυπνος ηγέτης. Και μόνο από το βλέμμα του καταλαβαίνεις την ευφυΐα του.
Τι σχεδιάζετε για το μέλλον;
Οι δρόμοι μου είναι τρεις. Ο ένας είναι η Ιστορία, το παρελθόν. Είναι τα σχολεία μας που προσπαθούμε να κρατήσουμε. Είναι οι εκκλησίες μας. Θα δείτε τα μουσεία μας με τη βιβλιοθήκη που έχει 50.000 χειρόγραφα, οι ρωμαϊκές στέρνες κάτω, πάμπολλα κειμήλια της παρουσίας μας εδώ. Ενας ευεργέτης από την Αθήνα, ο Θανάσης Μαρτίνος, μας ανακαινίζει τον Αγιο Γεώργιο, που είναι η μοναδική ροτόντα της Ανατολής. Ο άλλος δρόμος είναι η Αφρική. Η ήπειρος του μέλλοντος.
Ο τρίτος δρόμος είναι η Μέση Ανατολή. Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, ο Πατριάρχης Αντιοχείας και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου συναντιόμαστε τρεις φορές τον χρόνο στη Λευκωσία με αντικείμενο τη Μέση Ανατολή. Συζητάμε για να βρούμε τρόπους να βοηθήσουμε.
«Να δούμε τι πήγε τόσο στραβά»
Το μήνυμά σας στους Ελληνες;
Πρώτα απ’ όλα, με την κρίση να μη φτάσουμε να χάσουμε το θάρρος μας. Να είμαστε αγαπημένοι και να καθίσουμε όλοι μαζί να δούμε τι πήγε τόσο στραβά. Ασφαλώς, για το μεγαλύτερο κομμάτι του κακού δεν ευθυνόμαστε εμείς. Δεν φταίει ο λαός για τη διασπορά της πλάνης της εύκολης ζωής. Αγαπώ πολύ την πατρίδα μου, το αίμα μου το ελληνικό. Οπου κι αν βρεθώ, σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του κόσμου, στους αρχηγούς, στους απλούς ανθρώπους μιλώ γι’ αυτή την όμορφη πατρίδα, το δώρο που μας έδωσε ο Θεός, που λέγεται Ελλάδα. Οπως είπα και προηγουμένως, θέλω να πω σε όλους κουράγιο, δύναμη και να βάλουμε επιτέλους ένα σύστημα στη ζωή μας, που δεν είναι τόσο εύκολη όσο μας την παρουσίασαν. Και μια έκκληση από την εφημερίδα σας. Αν καμιά φορά αποφασίσουν Ελληνες να έρθουν, να ξέρουν ότι έχουμε πάρα πολλές δυνατότητες. Οχι μόνο στην Αίγυπτο, αλλά και σε όλες τις χώρες της Αφρικής. Αυτή τη στιγμή ξαναγυρίζουν εκατοντάδες στο Κονγκό, στην Κένυα, στο Καμερούν, σε πολλά σημεία. Με τα παιδιά και τα εγγόνια τους! Από Ρόδο, Δωδεκάνησα, από πάμπολλα μέρη της Ελλάδας. Στον Πούτιν, όταν με είχε ρωτήσει ποια χώρα θεωρώ ότι αναπτύσσεται, απάντησα η Τανζανία. Και η Ζάμπια, η Ζιμπάμπουε έχουν ευκαιρίες.
