ΛΙΒΥΗ: Η Λιβύη επιστρέφει με δυναμισμό στο επίκεντρο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, καθώς νέα δεδομένα απειλούν να ανατρέψουν τις ισορροπίες που επιχείρησε να διαμορφώσει η Αθήνα τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπανικολάου
Οι τελευταίες επαφές της Ανατολικής Λιβύης με την Τουρκία και η διαφαινόμενη πιθανότητα επίσημης αναγνώρισης του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου έχουν σημάνει συναγερμό στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών.
Πρωταγωνιστής στην κρίσιμη συγκυρία είναι ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, ο οποίος σχεδιάζει επίσκεψη τόσο στη Δυτική Λιβύη, όσο και στο Τομπρούκ, την «έδρα» της Ανατολικής πτέρυγας της χώρας, όπου παραδοσιακά η Ελλάδα είχε ισχυρούς διαύλους.
Επαναπροσέγγιση με φόντο την τουρκική διείσδυση
Η παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη ενισχύεται διαρκώς. Όπως έχει δηλώσει ο Τούρκος Υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, «η Λιβύη αποτελεί βασικό πυλώνα του ενεργειακού μας σχεδιασμού». Παράλληλα, η Άγκυρα έχει ανοίξει προξενείο στη Βεγγάζη, έχει δεχθεί επισκέψεις του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ και του προέδρου της Βουλής Ακίλα Σάλεχ, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί στρατιωτικές συνομιλίες υψηλού επιπέδου, με στόχο την εμβάθυνση των διμερών σχέσεων.
Η Αθήνα, από την πλευρά της, παρακολουθεί με έντονη ανησυχία τις εξελίξεις, ιδιαίτερα μετά την απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης να συγκροτήσει επιτροπή επανεξέτασης του τουρκολιβυκού μνημονίου, μια κίνηση που ενδέχεται να οδηγήσει σε de facto αναγνώρισή του.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που επικαλείται το Υπουργείο Εξωτερικών, πρόκειται για κίνηση στρατηγικού χαρακτήρα που απαιτεί άμεσες και πολυεπίπεδες διπλωματικές ενέργειες.
Το παρελθόν και οι εστίες έντασης
Η ελληνολιβυκή σχέση γνώρισε ρήξη το 2019, μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου από την τότε κυβέρνηση Σαράτζ. Η κρίση κορυφώθηκε το 2022 όταν ο Νίκος Δένδιας αρνήθηκε να αποβιβαστεί από το αεροπλάνο στην Τρίπολη, λόγω παρουσίας της ΥΠΕΞ που είχε υπογράψει νέο μνημόνιο με την Τουρκία για υδρογονάνθρακες.
Έκτοτε, οι σχέσεις παρέμειναν ουσιαστικά «παγωμένες», ενώ η Ανατολική Λιβύη είχε διατηρήσει σαφείς αποστάσεις από την Τουρκία. Αυτό όμως αλλάζει ταχύτατα. Όπως τονίζουν στο vimaorthodoxias.gr, οι ελληνικές αρχές θεωρούν καίριας σημασίας την επανενεργοποίηση των επαφών με τον Χαφτάρ και τον Ακίλα Σάλεχ, ώστε να ανακοπεί η τουρκική επιρροή.
Η επίσκεψη Γεραπετρίτη και οι στόχοι
Σύμφωνα με πληροφορίες, η επίσκεψη Γεραπετρίτη αναμένεται να πραγματοποιηθεί εντός Ιουλίου και περιλαμβάνει σταθμούς τόσο στην Τρίπολη όσο και στο Τομπρούκ. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών σκοπεύει να επαναφέρει τη θέση της Ελλάδας ότι:
- το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν έχει νομική ισχύ έναντι τρίτων χωρών,
- παραβιάζει το Δίκαιο της Θάλασσας, καθώς οι δύο χώρες δεν έχουν αντικείμενες ακτές,
- και επικαλύπτει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα νότια της Κρήτης.
Στην ατζέντα της επίσκεψης αναμένεται επίσης να βρεθεί το μεταναστευτικό, καθώς η Λιβύη αποτελεί κεντρικό κόμβο για τις ροές προς την Ευρώπη. Όπως αναφέρεται στην επίσημη σελίδα της Frontex, παρατηρείται ήδη σημαντική αύξηση στις μεταναστευτικές πιέσεις από τον νότιο διάδρομο μέσω Λιβύης προς την Κρήτη και τη νότια Πελοπόννησο.
Γεωπολιτικά παιχνίδια και ενεργειακή διπλωματία
Το νέο στοιχείο που ανησυχεί την Αθήνα είναι η ενεργειακή διάσταση της τουρκολιβυκής συνεργασίας. Αν και τα οικόπεδα που προκήρυξε πρόσφατα η Λιβύη ευθυγραμμίζονται με τη μέση γραμμή που υποστηρίζει η Ελλάδα, παραμένει ασαφές αν η Τουρκία θα επιχειρήσει γεωτρήσεις σε περιοχές δυτικά της Κρήτης επικαλούμενη το μνημόνιο.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Συνόρων εκπόνησε ήδη εναλλακτικούς χάρτες για να υποστηρίξει τις ελληνικές θέσεις σε διεθνή φόρα, εστιάζοντας στη νομιμότητα των θαλάσσιων ορίων βάσει UNCLOS.
Η παρουσία του γιου Χαφτάρ στην Αθήνα
Αίσθηση προκάλεσε και η πρόσφατη ιδιωτική επίσκεψη του Αλ Σαντίκ Χαφτάρ, γιου του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, στην Αθήνα. Αν και δεν υπήρξε επίσημη συνάντηση με κυβερνητικούς παράγοντες, διπλωματικοί κύκλοι σημειώνουν ότι τέτοιες κινήσεις υποδηλώνουν πρόθεση διατήρησης διαύλων επικοινωνίας, ειδικά σε μια τόσο ευαίσθητη χρονική στιγμή.
Όπως ανέφερε το vimaorthodoxias.gr, η παρουσία Χαφτάρ στην Αθήνα «στέλνει μήνυμα ουδετερότητας και ανοίγει διαπραγματευτικά παράθυρα», έστω κι αν σε αυτή τη φάση περιορίζεται σε παρασκηνιακό επίπεδο.
Συμπεράσματα και διπλωματική επαγρύπνηση
Η ρευστότητα στη Λιβύη και η τουρκική κινητικότητα δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Η Αθήνα καλείται να κινηθεί με γρήγορα αλλά προσεκτικά βήματα, εναρμονίζοντας τη διπλωματική της στρατηγική με τα δεδομένα στο πεδίο.
Το ενεργειακό παιχνίδι, η ασφάλεια στη Μεσόγειο, οι θαλάσσιες ζώνες και οι μεταναστευτικές ροές συνθέτουν μια πολυεπίπεδη κρίση με υψηλό διπλωματικό κόστος. Η χώρα μας, όπως τονίζουν στο vimaorthodoxias.gr, οφείλει να παραμείνει παρούσα και ενεργή στη Βόρεια Αφρική, γιατί αλλιώς οι αποφάσεις θα ληφθούν ερήμην της.
-120x86.jpg)
