«Εξωστρεφή, αυτόνομα και αξιολογούμενα πανεπιστήμια». Η νέα υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, μιλώντας στην «Καθηναμερινή», δίνει το πλαίσιο που η νέα κυβέρνηση θα θεσμοθετήσει στα ελληνικά πανεπιστήμια, τα οποία σήμερα στενάζουν υπό τις χρόνιες στρεβλώσεις και ιδεοληψίες, παρά το σημαντικό έργο που παράγουν οι Ελληνες πανεπιστημιακοί.
Διεύρυνση της δυνατότητας ξενόγλωσσων προπτυχιακών για προσέλκυση φοιτητών από χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης, απελευθέρωση των μεταπτυχιακών σπουδών, αναζήτηση νέων πηγών χρηματοδότησης για τα ΑΕΙ, όπως οι δωρεές και οι επώνυμες έδρες, είναι ορισμένοι από τους άξονες πάνω στους οποίους θα κινείται το σχέδιο της κυβέρνησης. «Θα αλλάξει ο τρόπος διοίκησης των ιδρυμάτων», επισημαίνει η κ. Κεραμέως, ενώ τονίζει ότι στόχος είναι να αντιμετωπιστούν με καίριο τρόπο προβλήματα όπως τα φαινόμενα παραβατικότητας στα ΑΕΙ. Για τον λόγο αυτό θα προωθηθεί άμεσα η κατάργηση του ασύλου.
– Γιατί κρίνετε ότι θα πρέπει να καταργηθεί το άσυλο;
– Διότι τα πανεπιστήμιά μας έχουν μετατραπεί σε ορμητήρια βίας και ανομίας. Χωρίς ασφάλεια, δεν υπάρχει ελεύθερη διακίνηση ιδεών και ακαδημαϊκή ελευθερία, ενώ υπονομεύεται και η εκπαιδευτική διαδικασία. Η πολιτεία οφείλει να διασφαλίζει το κατάλληλο ακαδημαϊκό περιβάλλον για την αναβάθμιση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου, σε συνθήκες αξιοπρέπειας και ελευθερίας. Για να επιτευχθεί αυτό, οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να είναι σε θέση να επεμβαίνουν στον χώρο του πανεπιστημίου για κάθε αξιόποινη πράξη. Οπως συμβαίνει, άλλωστε, και σε κάθε δημόσιο χώρο.
– Υπάρχει ένα ζήτημα για το οποίο καταγράφηκαν οξύτατες αντιδράσεις τόσο από τα ΑΕΙ και τους φορείς όσο και από τη Ν.Δ. προεκλογικά: αφορά τη δημιουργία νέων τμημάτων ΑΕΙ από τον τέως υπουργό Κώστα Γαβρόγλου, πολλά εκ των οποίων δεν έχουν καν πρόγραμμα σπουδών, καθώς και την «πανεπιστημιοποίηση» των ΤΕΙ. Θα αφήσετε τα νέα τμήματα ως έχουν;
– Εχει πράγματι προκληθεί οξύ πρόβλημα. Η τεχνολογική εκπαίδευση έπρεπε να ενισχυθεί ουσιαστικά. Η διαδικασία, όμως, που ακολουθήθηκε από την απερχόμενη κυβέρνηση δεν υπηρέτησε τον στόχο αυτό. Η αναδιάταξη του ακαδημαϊκού χάρτη έγινε χωρίς ακαδημαϊκά κριτήρια, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση των εν λόγω ιδρυμάτων, χωρίς μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας. Και, ακόμη, χωρίς καν μέριμνα για την κατοχύρωση επαγγελματικών δικαιωμάτων. Η απερχόμενη κυβέρνηση πολιτεύτηκε, ιδίως στην περίπτωση αυτή, με όρους επικοινωνιακούς και μικροπολιτικής σκοπιμότητας. Σε κάθε περίπτωση, η πρόθεσή μας είναι να ενισχύσουμε, εντός των νέων συγχωνευμένων ιδρυμάτων, τον τεχνολογικό χαρακτήρα των τμημάτων που προέρχονται από τα πρώην ΤΕΙ. Με στοχευμένες παρεμβάσεις στήριξης, όπως η ενίσχυση των εργαστηρίων.
– Θα αλλάξετε τον τρόπο διοίκησης των ΑΕΙ; Σκέφτεστε να επαναφέρετε τα Συμβούλια Ιδρύματος;
– Ναι, θα αλλάξει ο τρόπος διοίκησης των ανώτατων ιδρυμάτων. Για να έχουμε ΑΕΙ πραγματικά αυτόνομα και αυτοδιοικούμενα, οφείλουμε να τα ενισχύσουμε με σύγχρονους και αποτελεσματικούς θεσμούς διοίκησης και με διακριτές και σαφώς καθορισμένες αρμοδιότητες. Στο πλαίσιο αυτό, μελετούμε και την επαναφορά των Συμβουλίων Ιδρύματος, στα οποία συμμετείχαν και διαπρεπείς Ελληνες του εξωτερικού, έχοντας όμως προβεί σε προηγούμενη αναμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας τους, καθώς και την επαναφορά του θεσμού του γενικού γραμματέα στα ΑΕΙ. Η επιλογή του θα γίνεται από το κάθε ίδρυμα, σύμφωνα με διεθνή πρότυπα, και ο ρόλος του θα είναι, εκτιμούμε, καθοριστικός για την εύρυθμη διοικητική του λειτουργία.
– Μιλάτε για προσέλκυση πόρων από τα ΑΕΙ και μεγαλύτερη διασύνδεσή τους με την αγορά εργασίας. Πώς;
– Στρατηγικός μας στόχος είναι ο ακαδημαϊκός χάρτης να περιλαμβάνει ιδρύματα πραγματικά αυτόνομα, αυτοδιοικούμενα, αξιολογούμενα, ανταγωνιστικά, εξωστρεφή και σε κοινό βηματισμό με την αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, πρόθεσή μας είναι να κινηθούμε, για τη διεύρυνση της δυνατότητας δημιουργίας ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων (από τα ίδια τα ιδρύματα ή σε συνεργασία με άλλα ελληνικά ή διεθνή πανεπιστήμια) και για προσέλκυση φοιτητών από χώρες εκτός Ε.Ε. Επίσης, στοχεύουμε να απελευθερώσουμε τα μεταπτυχιακά προγράμματα, να αναπτύξουμε προγράμματα εξ αποστάσεως σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, με επένδυση στις νέες τεχνολογίες, και να ενισχύσουμε τα θερινά / χειμερινά σχολεία σε τομείς που η χώρα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα (π.χ. πολιτισμός, ναυτιλία, τουρισμός, διατροφή, πρωτογενής παραγωγή).
Παράλληλα, θα αξιοποιηθεί η δυνατότητα για ΣΔΙΤ για την κάλυψη επιμέρους αναγκών, όπως π.χ. για κατασκευή φοιτητικών εστιών, θα δημιουργηθεί νέο θεσμικό πλαίσιο για δωρεές προς τα ΑΕΙ (π.χ. χρηματοδότηση επώνυμων εδρών, διαχείριση κληροδοτημάτων, δωρεές από τις ενώσεις αποφοίτων κ.λπ.) και τέλος ένα θεσμικό πλαίσιο για λήψη πρόσθετης χρηματοδότησης για την υλοποίηση πατεντών και επιστημονικών ιδεών και για αξιοποίηση από τα ιδρύματα των εσόδων από επιχειρήσεις έντασης γνώσης (spin-off) και κοινών ερευνητικών τους δραστηριοτήτων με ιδιωτικούς φορείς.
– Θα συνδέσετε τη χρηματοδότηση των ΑΕΙ με τα αποτελέσματα της αξιολόγησής τους;
– Το ερώτημά σας συνδέεται, εκτιμώ, με ένα ευρύτερο ζήτημα. Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα οικονομικά της εκπαίδευσης, στη μελέτη δηλαδή όλων των οικονομικών πτυχών της εκπαιδευτικής διαδικασίας, με έμφαση στο ανθρώπινο κεφάλαιο, ώστε να έχουμε τα κατάλληλα εργαλεία για να σχεδιάζουμε και να υλοποιούμε αποτελεσματικότερα, ως υπουργείο, εκπαιδευτικά προγράμματα και πολιτικές. Στο πλαίσιο αυτό, η κρατική χρηματοδότηση προς τα ανώτατα ιδρύματα θα βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια και δείκτες, όπως το κόστος σπουδών ανά φοιτητή, η διάρκεια των προγραμμάτων σπουδών, το γνωστικό αντικείμενο των σπουδών, το μέγεθος και η γεωγραφική διασπορά του ιδρύματος, τα οποία πρέπει να αποτιμώνται και να κοστολογούνται. Θα συνδέεται, σε κάποιο βαθμό, και με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης.
– Υπάρχει ανησυχία για την κατάργηση των «αιώνιων» φοιτητών.
– Εχουμε δεσμευθεί για την καθιέρωση ανώτατου χρονικού ορίου ολοκλήρωσης των προπτυχιακών σπουδών ν+2. Είναι, όμως, εύλογο να προβλεφθούν και εξαιρέσεις, τις οποίες θα διερευνήσουμε προσεκτικά, όπως και μεταβατικό στάδιο εφαρμογής.
Η Εκκλησία
– Η πρόσφατη συμφωνία της προηγούμενης κυβέρνησης με την Εκκλησία της Ελλάδος (για τη μισθοδοσία κλήρου, την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας κ.λπ.) έχει «παγώσει». Θα ανοίξετε τον διάλογο εκ νέου με την Εκκλησία επ’ αυτής;
– Επιτρέψτε μου δύο προκαταρκτικά σχόλια: πρώτον, δεν πρόκειται για κάποια συμφωνία, αλλά για μία πρόταση, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα τον Νοέμβριο του 2018 και τελικά απορρίφθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Αντίθεση εξέφρασε, επίσης, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης. Δεύτερον, ο πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, όταν συνάντησε τους εκπροσώπους των κληρικών, δήλωσε ότι διαφωνεί με την αποσύνδεση του μισθολογίου τους από το Δημόσιο. Κατά τα λοιπά, ασφαλώς και θα υπάρξει ειλικρινής και ουσιαστικός διάλογος με την Εκκλησία για τα θέματα που άπτονται των μεταξύ μας σχέσεων.
Οι μαθητές και οι οικογένειές τους δεν είναι πειραματόζωα
Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θα προχωρήσει, και θα έχει στόχο τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών και όχι την τιμωρία τους. Την ίδια στιγμή, με άξονα τη συνέχιση των ρυθμίσεων τις οποίες ψήφισε η κυβέρνηση –τυχόν αλλαγή τους θα δημιουργούσε αναστάτωση στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς– η νέα υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως δηλώνει ότι δεν θα προχωρήσει σε ανατροπές. Ετσι, θα γίνουν οι διορισμοί που εξαγγέλθηκαν για το 2020 στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Βεβαίως μένει να αξιολογηθεί από τη νέα κυβέρνηση ο αριθμός των διορισμών κατά τις επόμενες σχολικές χρονιές.
Από την άλλη, οι αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα γίνουν από το 2021, και όχι από το 2020, για να μην αιφνιδιαστούν οι μαθητές της επόμενης Γ΄ Λυκείου που ήδη έχουν ξεκινήσει την προετοιμασία τους.
– Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε εξαγγείλει 4.500 διορισμούς εκπαιδευτικών για την ειδική αγωγή κατά το επόμενο σχολικό έτος. Θα προχωρήσετε στο ίδιο πλαίσιο; Με ποια διαδικασία;
– Ναι, θα προχωρήσουμε με τον διορισμό των 4.500 εκπαιδευτικών της Ειδικής Αγωγής. Με τη διαδικασία της προκήρυξης που έχει ήδη δρομολογηθεί. Η ενίσχυση της Ειδικής Αγωγής ήταν και παραμένει προτεραιότητα στο κυβερνητικό μας πρόγραμμα για την Παιδεία. Οι διαδικασίες έχουν προχωρήσει και το σχετικό κονδύλι έχει δεσμευθεί στον κρατικό προϋπολογισμό του 2019. Ανεξάρτητα από τις επιφυλάξεις που είχαμε σε θέματα διαδικασίας και όρων της προκήρυξης, υπάρχουν σημαντικά κενά στον ευαίσθητο τομέα της Ειδικής Αγωγής, και αυτά πρέπει να καλυφθούν το συντομότερο δυνατόν προς όφελος των μαθητών.
– Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών –νηπιαγωγών, δασκάλων, καθηγητών– επί προηγούμενων κυβερνήσεων Ν.Δ. παρότι είχε εξαγγελθεί ουδέποτε έγινε. Μήπως θα έχουμε μια από τα ίδια υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους;
– Εχουμε εξαγγείλει ένα σύστημα αξιολόγησης σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών, με αποκλειστικό στόχο τη διαρκή βελτίωση και επιβράβευσή τους, αλλά και την αναβάθμιση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου εν γένει. Συνεπώς η αξιολόγηση θα συνδέεται με την αντιμετώπιση αδυναμιών σε επίπεδο σχολικής μονάδας και με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, που θα είναι εστιασμένη στις ανάγκες τους. Γιατί θέλουμε να επενδύσουμε στον εκπαιδευτικό, να του δείξουμε ακόμα μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και να του δώσουμε περισσότερη ελευθερία. Ο καθορισμός των κριτηρίων και η αποτίμηση των αποτελεσμάτων θα γίνεται από την Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, η οποία και θα ενισχυθεί ουσιαστικά. Θα αναδεικνύονται, έτσι, και θα διαδίδονται ακολούθως βέλτιστες πρακτικές. Προσδοκούμε στη συνεργασία των εκπαιδευτικών για να ξεπεραστούν καχυποψίες του παρελθόντος.
– Με ποια διαδικασία θα δημιουργηθεί ένα δημόσιο πρότυπο σχολείο σε κάθε περιφέρεια;
– Πιστεύουμε στον θεσμό των προτύπων και πειραματικών σχολείων ως νησίδων αριστείας και καινοτομίας. Γι’ αυτό και έχουμε θέσει ως βασική προτεραιότητα την ενίσχυσή του. Θα αποκαταστήσουμε τη μεγάλη ζημιά που προκάλεσε, από ιδεοληψία εκτιμώ, η προηγούμενη κυβέρνηση. Και θα πάμε ακόμη παραπέρα. Ξεκινώντας από τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
– Θα δημιουργήσετε νέα σχολικές δομές μέσα στο υπάρχον σχολικό δίκτυο;
– Οχι, δεν θα δημιουργήσουμε νέες δομές, αλλά θα μετατρέψουμε υπάρχουσες σχολικές μονάδες σε πρότυπα και πειραματικά σχολεία, θωρακίζοντας το θεσμικό πλαίσιο της λειτουργίας τους.
– Πώς θα εισάγονται τα παιδιά στα πρότυπα σχολεία;
– Η εισαγωγή στα πρότυπα σχολεία θα γίνεται με ένα αντικειμενικό σύστημα εξετάσεων, και όχι με κλήρωση.
– Η προηγούμενη κυβέρνηση ψήφισε ένα νέο εξεταστικό σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ, το οποίο θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τον Οκτώβριο του 2019. Θα το διατηρήσετε ως έχει ή θα κάνετε αλλαγές επ’ αυτού και ποιες;
– Δεν θα επαναλάβουμε τα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ. Οι μαθητές και οι οικογένειές τους δεν είναι πειραματόζωα. Κάθε αλλαγή πρέπει να υλοποιείται προσεκτικά και κατόπιν ενδελεχούς μελέτης, καθώς επηρεάζει χιλιάδες οικογένειες σε όλη τη χώρα. Εχουμε διαμηνύσει σε όλους τους τόνους ότι δεν θα αιφνιδιάσουμε κανέναν, ειδικά τα παιδιά που μπαίνουν τώρα στην Γ’ Λυκείου και έχουν κάνει ήδη τον σχεδιασμό τους. Σκοπεύουμε, ωστόσο, να προβούμε σε επιμέρους βελτιωτικές κινήσεις, για να καταστήσουμε πιο λειτουργικό το ισχύον σύστημα που χαρακτηρίζεται από πλήθος στρεβλώσεων, όπως η εξεταστέα ύλη. Ουσιαστικότερες αλλαγές στο εξεταστικό σύστημα θα γίνουν σε βάθος χρόνου, χωρίς αιφνιδιασμό και προχειρότητα.
– Το νέο σύστημα εισαγωγής προβλέπει την αντικατάσταση των Λατινικών από την Κοινωνιολογία για τους υποψηφίους των ανθρωπιστικών σπουδών. Θα το διατηρήσετε;
– Η αλήθεια είναι πως οι μαθητές δεν χρωστούν κάτι, επειδή αλλάζουν οι κυβερνήσεις. Υπό την αρχή ότι δεν θέλουμε να αιφνιδιάσουμε τους υποψηφίους, οι μαθητές που θα δώσουν Πανελλαδικές Εξετάσεις το 2020 θα εξεταστούν στην Κοινωνιολογία, σύμφωνα με το ισχύον σύστημα. Είχαμε καταψηφίσει την αλλαγή αυτή, όπως θα θυμάστε, διαφωνώντας κάθετα με την απαλοιφή των Λατινικών από τα υποχρεωτικώς εξεταζόμενα μαθήματα. Δεν γίνεται, ωστόσο, να ανατραπεί στη δεδομένη χρονική συγκυρία ο προγραμματισμός των μαθητών και των οικογενειών τους για την προσεχή χρονιά.
– Ωστόσο μιλήσατε για αλλαγές, βελτιωτικές όπως τις χαρακτηρίσατε, του συστήματος που ψηφίστηκε προ τριμήνου.
– Θα κάνουμε άμεσα κινήσεις που στόχο θα έχουν να διορθώσουν στρεβλώσεις που θεωρούμε ότι υπάρχουν στο σύστημα. Ειδικά, θα προχωρήσουμε σε έναν εξορθολογισμό της ύλης, η κάλυψη της οποίας δεν είναι εφικτή αυτή τη στιγμή.
