Δυο καλοδιατηρημένοι κλίβανοι της βυζαντινής περιόδου εντοπίστηκαν στην περιοχή Γρατσάνη του Ανθότοπου Κοζάνης, κατά τη διάρκεια εργασιών κατασκευής υποσταθμού του Αιολικού Πάρκου στο Ανατολικό και Δυτικό Άσκιο.
Οι αρχαιολόγοι που έκαναν την ανασκαφή εκτιμούν ότι οι κλίβανοι με τους συμπληρωματικούς αποθηκευτικούς χώρους που εντοπίστηκαν, ανήκουν σε κάποιο εργαστηριακό συγκρότημα κεραμοποιίας της εποχής του Βυζαντίου.
Σύμφωνα με την Αρετή Χονδρογιάννη, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης, «ο ένας εκ των δύο κλιβάνων βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση, έχει εμβαδόν 10 τετραγωνικά μέτρα, στη σχάρα του φέρει σχεδόν 200 οπές, και στηρίζεται σε 10 αψιδωτές κολώνες». Οι αρχαιολόγοι παρατήρησαν ότι όλες οι οπές του κλιβάνου είχαν κλειστεί με προσεκτικό τρόπο από κεραμίδες και πέτρες, ενώ οι δύο είσοδοί του είχαν σφραγιστεί. Εκτιμούν ότι οι ιδιοκτήτες του κεραμοποιείου για κάποιο λόγω σφράγισαν προσωρινά το εργαστήριο με την προοπτική να το χρησιμοποιήσουν εκ νέου σε μελλοντικό χρόνο. Το εργαστήριο φαίνεται ότι ανήκει σε κάποιο οικισμό που βρίσκεται πλησίον του ευρήματος για τον οποίο προς το παρόν δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες.
Η αρχαιολόγος Σοφία Ελευθεριάδου, που επέβλεψε την ανασκαφή, τόνισε στο ΑΠΕ -ΜΠΕ ότι «οι δύο κλίβανοι είναι οι πρώτοι που ανασκάπτονται στον νομό Κοζάνης κι αποτελούν σημαντικό εύρημα όχι μόνο για τη χρονολόγησή τους, αλλά γιατί φέρουν ατόφια τη σχάρα ψησίματος, που σπανίως διατηρείται στο χρόνο».
Η Αρετή Χονδρογιάννη πρόσθεσε ότι για την προστασία του ανασκαφικού ευρήματος, η Εφορεία βρίσκεται σε στενή συνεργασία με την εταιρεία που έχει αναλάβει το έργο του Αιολικού πάρκου «ώστε με δαπάνη της να κατασκευαστεί κλειστό στέγαστρο, προκειμένου όχι μόνο να προστατευτεί, αλλά να είναι και επισκέψιμο στο κοινό».
Λίγα χιλιόμετρα μακριά, στην κοινότητα Ποντοκώμης, οι εργασίες για την όδευση των καλωδίων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας του Αιολικού πάρκου, αποκάλυψαν οίκημα 30 τ.μ. περίπου, που ανήκει στην ύστερη εποχή του χαλκού (1600-1100 π.Χ.). Το κτίσμα φαίνεται ότι μοιάζει ως προς τα υλικά δημιουργίας του με άλλες κατασκευές της ίδιας περιόδου που έχουν έρθει στο φως, τόσο στη λεκάνη όπου σήμερα λειτουργούν τα ορυχεία της ΔΕΗ, όσο και σε άλλες ανασκαφές στη Φλώρινα και την Καστοριά. Δίπλα από το κτίσμα εντοπίστηκε κι ένας τάφος, που από τις δύο χάλκινες οκτώσχημες πόρπες του, οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν ότι ανήκει σε γυναίκα της εποχής.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα ήρθαν στο φως στο πλαίσιο σωστικών ανασκαφών, που ξεκίνησαν οι αρχαιολόγοι το 2018, κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου «Αιολικό Πάρκο Ανατολικό και Δυτικό Άσκιο».
