Ελον Μασκ: Με δυο ηχηρές παραιτήσεις και μια επιστολή που συνυπέγραψαν 3.500 επιστήμονες, μέλη της ιστορικής Royal Society του Ηνωμένου Βασιλείου ζητούν την αποπομπή του μεγιστάνα-
Τι λένε στο ΒΗΜΑ τρεις καθηγητές: ΗΒασιλική Εταιρεία (Royal Society) του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η παλαιότερη επιστημονική ακαδημία στον κόσμο. Η έδρα της στο Ουέστμινστερ αποπνέει τη μεγαλοπρέπεια και την ησυχία που συναντά κανείς στην καρδιά του Λονδίνου. Αυτή η ησυχία όμως δεν αντανακλά στο εσωτερικό της. Για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν 250 χρόνια, η The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge, όπως είναι η επίσημη ονομασία της, καλείται να εξετάσει το ενδεχόμενο να αποβάλει ένα μέλος της από τις τάξεις της.
Το μέλος της Ακαδημίας που προκαλεί τις έντονες διαμαρτυρίες είναι ο Ιλον Μασκ. Δυο εξέχοντα μέλη, η καθηγήτρια Ντόροθι Μπίσοπ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και ο καθηγητής Αντριου Μίλαρ του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, έχουν ήδη υποβάλει τις παραιτήσεις τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ενώ περισσότεροι από 3.500 επιστήμονες έχουν υπογράψει επιστολή με την οποία εκφράζουν τη «βαθιά ανησυχία» τους για το γεγονός ότι ο Μασκ διατηρεί την ιδιότητά του ενώ συγχρόνως προωθεί αντιεπιστημονικές απόψεις και χρησιμοποιεί την πλατφόρμα Χ για να τις προπαγανδίσει.
«Πολιτική προπαγάνδα»
«O Μασκ εξελέγη ως μέλος της Βασιλικής Εταιρείας το 2018 βάσει των τεχνολογικών του επιτευγμάτων, κυρίως στον τομέα των διαστημικών ταξιδιών και της ανάπτυξης ηλεκτρικών οχημάτων. Δυστυχώς, από τότε, τα ενδιαφέροντά του έχουν επεκταθεί στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για πολιτική προπαγάνδα, ενώ παράλληλα μάχεται αυτό που αντιλαμβάνεται ως «ιό αφύπνισης» και επιθέσεις στην ελευθερία του λόγου. Ενώ προηγουμένως φαινόταν να συμφωνεί με την κυρίαρχη επιστημονική άποψη σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η ιατρική, τα τελευταία ένα-δυο χρόνια έχει αρχίσει να προωθεί εναλλακτικές ιδέες» εξηγούσε η Μπίσοπ στην επιστολή με την οποία υπέβαλε την παραίτησή της τον περασμένο Νοέμβριο.
Δεν συμφωνούν όλοι μαζί της. Ενα αντίπαλο «στρατόπεδο» υποστηρίζει πως η αποβολή του Μασκ από τη Βασιλική Εταιρεία θα δημιουργούσε επικίνδυνο προηγούμενο και θα μπορούσε να εκληφθεί ως πολιτικά υποκινούμενη πράξη. Τονίζει ακόμη τη συμβολή του Μασκ στην τεχνολογική πρόοδο, ιδιαίτερα στον τομέα της διαστημικής έρευνας και της ηλεκτροκίνησης, επισημαίνοντας πως οι επιστημονικοί φορείς θα πρέπει να είναι προσεκτικοί πριν λάβουν αποφάσεις που ενδέχεται να περιορίσουν τον πλουραλισμό απόψεων.
Ο τελευταίος επιστήμονας που εκδιώχθηκε από τη Βασιλική Εταιρεία ήταν το 1775, ο Γερμανός Ρούντολφ Εριχ Ράσπε, κατηγορούμενος για κλοπή και απάτη. Η σημερινή υπόθεση, ωστόσο, είναι διαφορετική, καθώς αφορά ζητήματα δεοντολογίας και επιστημονικής ηθικής.
«Παραβίαση των αρχών»
Τέτοια ζητήματα υποστηρίζουν ότι έχουν προκύψει οι υπέρμαχοι της διαγραφής, επικαλούμενοι τον Κώδικα Δεοντολογίας της Βασιλικής Εταιρείας. «Ο κώδικας είναι σαφής» επισημαίνεται στο «Βήμα». «Οι πράξεις του Μασκ συνιστούν παραβίαση των καταστατικών μας αρχών». Ειδικότερα, τα μέλη που ζητούν τη διαγραφή του Μασκ επικαλούνται τρία άρθρα στα οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «οι υπότροφοι και τα ξένα μέλη πρέπει να διεξάγουν την επιστημονική τους έρευνα με βάση τη δήλωση της Εταιρείας για την ακεραιότητα της έρευνας και σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα». Ακόμη, πως «πρέπει να αντιμετωπίζουν όλους τους εμπλεκομένους στην επιστημονική δραστηριότητα με συναδελφικότητα και ευγένεια», αλλά και πως «δεν πρέπει να εμπλέκονται σε οποιαδήποτε μορφή διακρίσεων, παρενόχλησης ή εκφοβισμού».
Απόφαση προς το παρόν δεν έχει ληφθεί. Δεν αποκλείεται, όμως, η ανακοίνωση που εξέδωσε η Βασιλική Εταιρεία να συνιστά έναν προπομπό, όπως μπορεί να υποθέσει κανείς από το περιεχόμενο: «Σε μια συνάντηση, οι υπότροφοι συμφώνησαν στην ανάγκη να υπερασπιστούμε την επιστήμη και τους επιστήμονες σε όλο τον κόσμο εν όψει των αυξανόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η επιστήμη. Εκφράστηκε ανησυχία, ειδικότερα, για την τύχη των συναδέλφων στις ΗΠΑ που φέρεται να αντιμετωπίζουν την προοπτική να χάσουν τη δουλειά τους εν μέσω απειλών για ριζικές περικοπές στη χρηματοδότηση της έρευνας.
Τα μέλη, περισσότερα από 150 από τα οποία συμμετείχαν στη συνάντηση, ήταν ενωμένα στην ανάγκη η Εταιρεία να εντείνει τις προσπάθειές της για να υποστηρίξει την επιστήμη και τους επιστήμονες σε μια εποχή που αυτοί απειλούνται όσο ποτέ πριν και ταυτόχρονα δεν ήταν ποτέ πιο απαραίτητοι για την ανθρωπότητα γενικότερα. Η Εταιρεία συμφώνησε να εξετάσει πιθανές περαιτέρω ενέργειες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην υποστήριξη της επιστήμης και της επιστημονικής έρευνας και στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και των επιθέσεων με ιδεολογικά κίνητρα τόσο στην επιστήμη όσο και στους επιστήμονες».
Ντόροθι Μπίσοπ: «Αποτελεί άμεση επίθεση στην επιστημονική έρευνα»
Η ομότιμη καθηγήτρια Αναπτυξιακής Νευροψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης εξηγεί γιατί παραιτήθηκε διαμαρτυρόμενη από τη Βασιλική Εταιρεία και τονίζει ότι «ο Μασκ είναι το αντίθετο από αυτό που πρέπει να είναι ένας κορυφαίος επιστήμονας»
Ποιο ήταν το καθοριστικό σημείο που σας οδήγησε στην παραίτηση;
«Το γεγονός ότι ο Μασκ χρησιμοποίησε τη μεγάλη πλατφόρμα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να υποκινήσει φυλετικές αναταραχές στο Ηνωμένο Βασίλειο το καλοκαίρι του 2024».
Πώς περιμένατε να αντιδράσει η Βασιλική Εταιρεία;
«Πίστευα ότι θα θεωρούσαν τη συμπεριφορά του ως παραβίαση του Κώδικα Δεοντολογίας και είτε θα του έδιναν προειδοποίηση είτε θα τον απέβαλλαν».
Εχετε λάβει κάποια απάντηση από τη Βασιλική Εταιρεία μετά την παραίτησή σας;
«Είχα μια συζήτηση με τον πρόεδρο και τον γενικό διευθυντή αφού έστειλα την επιστολή παραίτησής μου, κατά την οποία μού εξήγησαν ότι είχαν λάβει νομικές συμβουλές και ότι δεν θεωρούσαν πως o Μασκ είχε παραβιάσει τον Κώδικα Δεοντολογίας. Εκτοτε, τους έστειλα επιπλέον αποδείξεις για παραβιάσεις. Μου απάντησαν ότι μπορούσαν να εξετάσουν αυτό το πρόσθετο υλικό, αλλά έπρεπε να ακολουθήσουν μια μακρά διαδικασία που περιλάμβανε νομικές συμβουλές, εξέταση της υπόθεσης από την Επιτροπή Δεοντολογίας, επικοινωνία με τον Μασκ και, ενδεχομένως, ψηφοφορία των μελών όπου θα απαιτούνταν πλειοψηφία δύο τρίτων. Δεν είχα εμπιστοσύνη στη διαδικασία, η οποία έμοιαζε σχεδιασμένη ώστε να μην αποβάλλεται κανείς ποτέ, οπότε δήλωσα ότι επιθυμούσα να παραιτηθώ. Εξέφρασαν τη λύπη τους».
Ποιες συγκεκριμένες ενέργειες ή δηλώσεις του Μασκ θεωρείτε πιο επιζήμιες για την επιστήμη;
«Το βασικό πρόβλημα είναι ότι αναμένεται από κάποιον που τιμάται ως κορυφαίος επιστήμονας να είναι ειλικρινής, να ενδιαφέρεται για τα αποδεικτικά στοιχεία, να είναι προσεκτικός στα συμπεράσματά του και να γνωρίζει τις πιθανές επιπτώσεις των δηλώσεών του στην κοινωνία. Διαδίδοντας θεωρίες συνωμοσίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που θέτουν εξέχουσες προσωπικότητες σε κίνδυνο (με τον Αντονι Φάουτσι να είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα), ο Μασκ είναι το αντίθετο από αυτό που πρέπει να είναι ένας κορυφαίος επιστήμονας.
Από τα μέσα Ιανουαρίου, η κατάσταση έχει κλιμακωθεί καθώς, μέσω του DOGE, έχει εφαρμόσει περικοπές σε επιστημονικούς φορείς, όπως το NIH, το NSF, το NOAA και το CDC. Συμφωνώ ότι αυτοί οι φορείς και η επιστημονική χρηματοδότηση γενικότερα μπορεί να χρειάζονται αναδιοργάνωση, αλλά κάτι τέτοιο θα έπρεπε να γίνει με προσεκτικό και μεθοδικό τρόπο, με σαφές χρονοδιάγραμμα. Αντίθετα, οι άνθρωποι ξαφνικά διαπιστώνουν ότι η χρηματοδότησή τους διακόπτεται, θέσεις εργασίας εξαφανίζονται και οι επιχορηγήσεις δεν εξετάζονται. Αυτό είναι μακράν το σοβαρότερο από όλα όσα έχει κάνει ο Mασκ, καθώς αποτελεί άμεση επίθεση στην επιστημονική έρευνα στις ΗΠΑ η οποία, αν σταματούσε τώρα, θα χρειαζόταν πολύ χρόνο για να ανακάμψει».
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η απομάκρυνση του Μασκ θα ήταν μια μορφή πολιτικής παρέμβασης ή λογοκρισίας.
«Η Βασιλική Εταιρεία πρέπει να είναι αμερόληπτη και να μην ανησυχεί, για παράδειγμα, για το αν τα μέλη της υποστηρίζουν αριστερές ή δεξιές πολιτικές απόψεις. Αυτό που βλέπουμε εδώ, όμως, δεν είναι ζήτημα αντίθεσης στις πολιτικές απόψεις του Mασκ. Είναι αντίθεση στις πράξεις του, οι οποίες δείχνουν πλήρη περιφρόνηση για την επιστήμη και τα αποδεικτικά στοιχεία και προκαλούν ενεργό βλάβη. Πιστεύω ότι πρέπει να αποβάλλουμε όσους διαδίδουν παραπληροφόρηση».
Στίβεν Κάρι: «Διακινεί ενεργά την παραπληροφόρηση»
Ο ομότιμος καθηγητής Δομικής Βιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου δηλώνει έκπληκτος που η επιστολή που ανέβασε στα σόσιαλ μίντια έλαβε 3.500 υπογραφές και ασκεί έντονη κριτική στον Μασκ για παραβίαση του κώδικα δεοντολογίας
Εκπλαγήκατε από την υποστήριξη που έλαβε η επιστολή σας από την επιστημονική κοινότητα;
«Ναι, εξεπλάγην. Αρχικά, την είχα στείλει στον καθηγητή Αντριαν Σμιθ, πρόεδρο της Βασιλικής Εταιρείας, και του είχα πει ότι, δεδομένου του δημόσιου ενδιαφέροντος, σκόπευα να τη δημοσιεύσω στο ιστολόγιό μου. Οταν όμως τη μοιράστηκα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έλαβε μεγάλη ανταπόκριση. Ετσι, αποφάσισα να προσκαλέσω και άλλους να την υπογράψουν, για να δείξουν τη στήριξή τους. Δεν είχα ιδέα ότι θα την υπέγραφαν τελικά σχεδόν 3.500 άνθρωποι μέσα σε τρεις εβδομάδες. Αυτό δείχνει το βάθος της ανησυχίας, καθώς ένας από τους βασικούς ρόλους των εταίρων της Βασιλικής Εταιρείας είναι να αποτελούν πρότυπα επιστημονικής ηθικής και ακεραιότητας. Και εδώ ο Μασκ έχει αποτύχει».
Ποιες συγκεκριμένες ενέργειες θα θέλατε να δείτε από τη Βασιλική Εταιρεία;
«Υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορεί να κάνει πρακτικά η Βασιλική Εταιρεία για να επηρεάσει την πολιτική στις ΗΠΑ. Η Βασιλική Εταιρεία είναι ένας βρετανικός οργανισμός, αλλά τουλάχιστον θα μπορούσε να δείξει σαφήνεια. Ενα από τα ανησυχητικά στοιχεία της συμπεριφοράς του Μασκ είναι ότι είναι ο ιδιοκτήτης της πλατφόρμας Χ. Εχει αναφερθεί ευρέως ως ένας από τους πιο ενεργούς διακινητές παραπληροφόρησης σε αυτή την πλατφόρμα. Και η διάδοση παραπληροφόρησης δεν είναι κάτι στο οποίο θα περιμέναμε να εμπλέκεται ένας εξέχων συνάδελφος της Βασιλικής Εταιρείας. Ετσι, νομίζω ότι μπορούν να στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα».
Πιστεύετε ότι η ανάκληση της συμμετοχής του θα έστελνε ένα ισχυρό μήνυμα ή θα θεωρούνταν πολιτική πράξη;
«Τα επιτεύγματα κάποιου δεν τον απαλλάσσουν από τις ευθύνες που έχει αναλάβει. Ο Μασκ αποδέχθηκε την ιδιότητα του εταίρου της Βασιλικής Εταιρείας, κάτι που συνεπάγεται συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς. Μερικοί προσπαθούν να παρουσιάσουν το θέμα ως πολιτικό, αλλά δεν είναι. Η επιστολή μου επικεντρώθηκε αποκλειστικά στις παραβιάσεις του κώδικα δεοντολογίας και στην απουσία δράσης από τη Βασιλική Εταιρεία. Και η απογοήτευσή μου είναι τόσο με τη Βασιλική Εταιρεία όσο και με τον Μασκ».
Ποια είναι η μεγαλύτερη απειλή που θέτει ο Μασκ στην επιστημονική ακεραιότητα;
«Διαδίδει παραπληροφόρηση. Η επιστημονική κοινότητα νομίζω ότι υπερηφανεύεται πως είναι ένας τομέας ανθρώπινης δραστηριότητας όπου πραγματικά πρέπει να σκεφτόμαστε αν τα αποδεικτικά στοιχεία σημαίνουν αυτό που νομίζουμε ότι σημαίνουν. Είναι ένας τομέας όπου ο σεβασμός στα αποδεικτικά στοιχεία και στην αλήθεια είναι απολύτως υψίστης σημασίας. Οπότε νομίζω ότι υπάρχει ένας πολιτικός ρόλος, με μικρό «π», για την επιστημονική κοινότητα που πρέπει να σταθεί και να πει: «ξέρετε, τα αποδεικτικά στοιχεία έχουν σημασία και ο σεβασμός στα αποδεικτικά στοιχεία, ακόμη κι αν δεν σας αρέσουν, απαιτεί να τα εξετάσετε και να τα πάρετε σοβαρά»».
Πιστεύετε ότι οι επιστήμονες σήμερα αισθάνονται μεγαλύτερη πίεση να αυτολογοκρίνονται λόγω πολιτικών και οικονομικών επιρροών;
«Αυτή τη στιγμή έχουμε μια επιδημία ιλαράς στις ΗΠΑ, όπου πρόσφατα διορίστηκε ο Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ ως υπουργός Υγείας, παρότι υπήρξε σκεπτικιστής απέναντι στα εμβόλια και συμβουλεύει τους ανθρώπους να παίρνουν επιπλέον βιταμίνη Α για να προστατευθούν από την ιλαρά. Ξέρετε, αυτό είναι απίστευτα επικίνδυνο. Και νομίζω ότι τα μέλη της επιστημονικής κοινότητας πρέπει να μιλούν πολύ έντονα εναντίον αυτού του είδους της παραπληροφόρησης, γιατί προκαλεί τεράστια βλάβη στη δημόσια υγεία. Αυτό μπορεί να προσφέρει κάποια προστασία στους μεμονωμένους επιστήμονες, που πιθανώς είναι πολύ πιο ευάλωτοι».
Αντριου Μίλαρ: «Οταν οι ενέργειες ενός μέλους αλλάζουν ριζικά χρειάζεται επανεξέταση»
Ο καθηγητής Συστημικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου, που είχε στηρίξειτην εκλογή του μεγιστάνα στη βρετανική εταιρεία, λέει ότι υπέβαλε παραίτηση για να ξεμπλοκάρει τη διαδικασία
Η δική σας παραίτηση ήρθε τον Φεβρουάριο.
«Μοιραζόμουν πολλές από τις ανησυχίες της καθηγήτριας Μπίσοπ που παραιτήθηκε τον Νοέμβριο. Κράτησα όμως στάση αναμονής επειδή το Συμβούλιο της Βασιλικής Εταιρείας δεν είχε εξηγήσει ακόμη πώς σκόπευε να αντιμετωπίσει το ζήτημα. Οταν το Συμβούλιο εξέτασε το θέμα χωρίς να προβεί σε ανάλογες ενέργειες, υπέβαλα την παραίτησή μου».
Θεωρήσατε ότι η παραίτησή σας θα έφερνε κάποιο αποτέλεσμα;
«Με την παραίτηση, προφανώς χάνει κανείς το μεγαλύτερο μέρος της επιρροής του μέσα στον οργανισμό. Εκρινα ότι η εσωτερική διαδικασία είχε μπλοκάρει και ότι θα χρειαζόταν κάτι περισσότερο από το να γράφω επιστολές για να την ξεμπλοκάρω».
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η συνεισφορά του Mασκ στην τεχνολογία και στη διαστημική έρευνα υπερτερεί των όποιων αμφιλεγόμενων ενεργειών του. Τι απαντάτε;
«Η θέση του Mασκ έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια. Στήριξα την εκλογή του, ακριβώς για τους λόγους που αναφέρετε. Τότε υποστήριζε ένθερμα την κλιματική επιστήμη. Οταν οι ενέργειες ενός μέλους αλλάζουν τόσο ριζικά, είναι σκόπιμο να επανεξετάζεται η θέση του».
Εσείς και άλλοι επιστήμονες έχετε ζητήσει από τη Βασιλική Εταιρεία να είναι πιο ενεργή στην υπεράσπιση της επιστήμης και των επιστημόνων. Γιατί πιστεύετε ότι έχει αποτύχει σε αυτό;
«Αυτό είναι ένα γενικό ζήτημα που υπερβαίνει κατά πολύ την ειδική περίπτωση Mασκ. Οι επιστημονικές εταιρείες πρέπει να αναπτύξουν ένα νομικό δίχτυ προστασίας για την επιστήμη και τα επιστημονικά ιδρύματα, σε μια δεκαετία που ενδέχεται να φέρει αυξανόμενες, ακόμη και πρωτοφανείς, προκλήσεις στην επιστήμη, όπως βλέπουμε στις ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, η Βασιλική Εταιρεία, όπως και άλλοι οργανισμοί, πρέπει να επανεξετάσει θεμελιωδώς τις διαδικασίες της».
Ποιες συγκεκριμένες ενέργειες θα θέλατε να δείτε από τη Βασιλική Εταιρεία;
«Η αλλαγή διαδικασιών για μια ειδική περίπτωση γενικά δεν συνιστάται. Ωστόσο, υπάρχει ένα ευρύτερο ζήτημα προς αντιμετώπιση. Η Βασιλική Εταιρεία πρέπει να διαχειριστεί ενεργά τις συγκρούσεις μεταξύ του κώδικα δεοντολογίας της και του ρόλου νέων μελών με ευρύτερο επιστημονικό και επιχειρηματικό υπόβαθρο».
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η απομάκρυνση του Mασκ θα συνιστούσε πολιτική παρέμβαση. Θεωρείτε ότι πρόκειται για πολιτικό ζήτημα ή είναι καθαρά θέμα ηθικής και επιστημονικής ακεραιότητας;
«Το δεύτερο. Οτιδήποτε αφορά τον Mασκ θα ερμηνεύεται πλέον πολιτικά από εξωτερικούς σχολιαστές – αυτή είναι η πραγματικότητα. Ωστόσο, η παράλειψη είναι εξίσου πολιτική πράξη με την ανάληψη δράσης. Η Βασιλική Εταιρεία ασκεί πολιτική κρίση αν επιλέξει να μην ενεργήσει σχετικά με τον Mασκ».
Το ζήτημα αυτό έχει πυροδοτήσει ευρύτερες συζητήσεις σχετικά με την επιστημονική ακεραιότητα και την παραπληροφόρηση. Πιστεύετε ότι θα δημιουργήσει προηγούμενο για το πώς θεσμοί, όπως η Βασιλική Εταιρεία, θα χειρίζονται παρόμοιες περιπτώσεις στο μέλλον;
«Ελπίζω πως όχι, καθώς ο Mασκ αποτελεί ειδική περίπτωση, αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει την αφορμή ώστε η Βασιλική Εταιρεία να ασχοληθεί με αυτά που θεωρώ «εκκρεμή ζητήματα». Αξίζει να σημειωθεί ότι η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ (US NAS) αναθεώρησε τον κώδικα δεοντολογίας της πριν από λίγα χρόνια και στη συνέχεια απέβαλε μέλη εναντίον των οποίων τα ιδρύματά τους είχαν επικυρώσει κατηγορίες για παρενόχληση».
Δημήτρης Μαυροκεφαλίδης – tovima.gr
