Ένα νέο, ιστορικών διαστάσεων βήμα για τη θαλάσσια προστασία στη Μεσόγειο έκανε η Ελλάδα με την επίσημη δημοσίευση των χαρτών για τα δύο νέα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα σε Ιόνιο και Νότιο Αιγαίο.
Ρεπορτάζ: Γιάννης Παπανικολάου
Πρόκειται για θαλάσσιες εκτάσεις συνολικής έκτασης 27.500 km², οι οποίες θα αποτελέσουν, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, «καταφύγια ζωής κάτω από τα κύματα» και θα οδηγήσουν τη χώρα πολύ νωρίτερα από το 2030 στον στόχο προστασίας του 30% των χωρικών της υδάτων.
Η εξαγγελία αυτή δεν είναι ούτε τεχνικού ούτε απλώς περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Όπως επιβεβαιώνουν έγκυρες πηγές η χωροθέτηση έχει σαφή γεωπολιτική διάσταση, ειδικά στο Νότιο Αιγαίο, καθώς έρχεται σε συνέχεια εντάσεων με την Τουρκία, ενώ φέρει και το στίγμα μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής ατζέντας για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Πώς επιλέχθηκαν οι περιοχές – Τι περιλαμβάνουν οι χάρτες
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, τα όρια των πάρκων χαράχθηκαν βάσει Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ), οι οποίες τέθηκαν από σήμερα σε δημόσια διαβούλευση. Το πάρκο του Νοτίου Αιγαίου περιλαμβάνει 18 περιοχές του δικτύου Natura 2000, ενώ το πάρκο του Ιονίου καλύπτει 24 προστατευόμενες ζώνες.
Η τελική έκτασή τους αυξήθηκε κατά 25% σε σχέση με τις αρχικές εξαγγελίες, φτάνοντας τα 27.500 km² (18.000 στο Ιόνιο και 9.500 στο Αιγαίο), γεγονός που το καθιστά το μεγαλύτερο εθνικό θαλάσσιο πλέγμα προστασίας στην Ε.Ε.
Η παρακολούθηση των περιοχών, όπως αναφέρουν κυβερνητικές πηγές, θα γίνεται μέσω drones, δορυφόρων, επίγειων ραντάρ, σε συντονισμό με τα Λιμεναρχεία της χώρας και τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ).
Τι λένε τα διεθνή πρακτορεία – «Ιστορική πρωτοβουλία με γεωπολιτικό βάθος»
Η είδηση έχει ήδη καταγραφεί από τα Reuters, Le Monde, Associated Press και BBC ως μία από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες διατήρησης βιοποικιλότητας στην ανατολική Μεσόγειο.
Το BBC σημειώνει ότι «η Ελλάδα στέλνει μήνυμα περιβαλλοντικής ηγεσίας σε μια θάλασσα που πλήττεται από υπεραλίευση και τουριστική πίεση». Από την πλευρά του, το Reuters υπογραμμίζει ότι «το Νοτίου Αιγαίου Πάρκο, εκτός από οικολογική ασπίδα, αποτελεί και στοιχείο σταθερότητας σε μια περιοχή συχνών γεωπολιτικών εντάσεων».
Η Le Monde σχολιάζει ότι «πρόκειται για θεσμικό τόλμημα σε μια Ευρώπη που συχνά καθυστερεί να εφαρμόσει τις δεσμεύσεις της για το κλίμα».
Περιβαλλοντικά και γεωστρατηγικά τα κριτήρια
Οι περιοχές δεν επιλέχθηκαν τυχαία. Το πάρκο Νοτίου Αιγαίου χαρακτηρίζεται από αρμόδιους επιστήμονες ως «το πιο ευαίσθητο οικολογικά σύμπλεγμα στη Μεσόγειο». Υπάρχει πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα, ενώ καταγράφονται αυξημένες πιέσεις από τουρισμό και εντατική ναυσιπλοΐα.
Αντίστοιχα, το Ιόνιο φιλοξενεί αποικίες φαλαινών, δελφινιών και φώκιας monachus-monachus, με την Ελληνική Τάφρο να αποτελεί τον «ομφάλιο λώρο» για πολλά είδη που κινδυνεύουν.
«Η επιλογή συνδέεται με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τη θάλασσα και την Ενιαία Θαλάσσια Πολιτική», εξηγεί στο tilegrafimanews.gr στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Παράλληλα, προσθέτει, «είναι ένα δοκιμαστικό πεδίο για το πώς μπορούν να συνυπάρξουν οικολογία και γεωπολιτική στα σύνορα Ευρώπης και Ανατολής».
Μηχανότρατες τέλος – Ποιοι κανόνες ισχύουν
Η βασική απαγόρευση στα πάρκα είναι η αλιεία με μηχανότρατα, ενώ θα ισχύσουν και πρόσθετοι περιορισμοί για κάθε είδος παρεμβατικής ή θορυβώδους δραστηριότητας. Στο τεχνικό σκέλος, η νομοθέτηση περιλαμβάνει τη ρύθμιση:
• της ναυσιπλοΐας (μέγιστες ταχύτητες, διαδρομές)
• των καταδύσεων (ειδική άδεια σε πυρήνες Natura)
• των υποβρύχιων εργασιών
• της τουριστικής εκμετάλλευσης
Οι τοπικές κοινωνίες και οι επαγγελματίες αλιείς αναμένεται να ενταχθούν σε διαβούλευση με αντισταθμιστικά μέτρα, μέσω πόρων του ΕΠΑΛΘ 2021–2027 και ειδικά προγράμματα πράσινης οικονομίας.
Το πολιτικό βάθος της εξαγγελίας – Οι τουρκικές αντιδράσεις και η στρατηγική Μητσοτάκη
Η δημιουργία του πάρκου στο Νότιο Αιγαίο είχε ήδη προκαλέσει τουρκικές αντιδράσεις από τον Απρίλιο του 2024, όταν έγινε η πρώτη σχετική ανακοίνωση. Όπως επισημαίνουν διπλωματικοί αναλυτές στο vimaorthodoxias.gr, η τωρινή θεσμοθέτηση συνδέεται άμεσα με τη στρατηγική της «πράσινης κυριαρχίας» στο Αιγαίο, που επιδιώκει η ελληνική κυβέρνηση.
«Η Ελλάδα διαμορφώνει τετελεσμένα μέσα από δίκτυα προστασίας και περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, ενισχύοντας τη νομική της παρουσία στην περιοχή, όχι με φρεγάτες, αλλά με οικολογικά διατάγματα», σημειώνει χαρακτηριστικά διπλωματικός σύμβουλος πρώην ΥΠΕΞ.
Επόμενα βήματα – Πότε ολοκληρώνεται η θεσμοθέτηση
Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες τίθενται σε διαβούλευση έως τις 22 Σεπτεμβρίου, ενώ το τελικό Προεδρικό Διάταγμα για κάθε πάρκο θα κατατεθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Η πλήρης θεσμοθέτηση αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2025.
Η χώρα θα έχει τότε δύο από τα μεγαλύτερα θαλάσσια πάρκα της Μεσογείου, ενισχύοντας όχι μόνο την προστασία των οικοσυστημάτων της, αλλά και την διεθνή της φήμη ως ηγέτιδας δύναμης στην πράσινη μετάβαση.
Αναδημοσίευση επιτρέπεται μόνο με ενεργό σύνδεσμο στην πηγή του άρθρου
