Στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου βρίσκεται η ιστορική (γυναικεία σήμερα) Ιερά Μονή του Αγίου Στεφάνου των Αγίων Μετεώρων, γνωστή για το γεγονός ότι σ’ αυτήν υπάρχει η τίμια Κάρα του Αγίου Χαραλάμπους.
Ως κτίτορες της Ιεράς Μονής αναφέρονται ο Όσιος Αντώνιος, ο οποίος μόνασε στις αρχές του 15ου αιώνα και ο Όσιος Φιλόθεος ο οποίος μόνασε στα μέσα του 16ου αιώνα.
Η μονή κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορικής της πορείας βρήκε αρωγή και προστασία από τους αριστοκρατικούς οίκους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και από τους ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών. Το 1398 ο ηγεμόνας της Βλαχίας Βλατισλάβος δώρισε στη Μονή ένα ανεκτίμητο θησαυρό: την Κάρα του Αγίου Χαραλάμπους, ο οποίος έγινε και ο δεύτερος προστάτης Άγιος της μονής.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνωρίζοντας την προσφορά της ιστορικής αυτής μονής στην Ορθοδοξία, της χορήγησε σταυροπήγιο και την ανακήρυξε «Σταυροπηγιακή» και επειδή έτυχε της υψηλής βοηθείας και προστασίας δυναστικών οίκων, της δόθηκε και ο τίτλος «Βασιλική».
Η μονή διακρίθηκε για την μεγάλη της προσφορά κατά τους εθνικούς αγώνες της πατρίδος μας και ιδιαίτερα την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, όπου χρησίμευσε ως αρχηγείο και κρησφύγετο των Μακεδονομάχων, ενώ την περίοδο της γερμανικής κατοχής, η μονή βομβαρδίσθηκε (1943), καταστράφηκε ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους και ο ηγούμενος της μονής συνελήφθη και φυλακίσθηκε.
Το 1961 η μονή μετατράπηκε σε γυναικεία και εγκαταστάθηκε νέα αδελφότητα. Οι δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν ήταν μεγάλες και οι συνθήκες διαβίωσης τους ιδιαίτερα αντίξοες.
Η μονή είναι η πιο εύκολα προσβάσιμη σε όλο το μοναστικό συγκρότημα των Αγίων Μετεώρων. Φτάνοντας ο προσκυνητής στον προαύλιο χώρο της Μονής, αντικρίζει απέναντι από την είσοδο το νέο Καθολικό (αγιορείτικου τύπου) το οποίο τιμάται στον Άγιο Χαράλαμπο και το οποίο κτίσθηκε το 1798 επί ηγουμένου Αμβροσίου.
Το τέμπλο του Καθολικού είναι περίφημης τέχνης, αφού είναι όλο ξυλόγλυπτο φιλοτεχνημένο το 1814 από Μετσοβίτες τεχνίτες. Το παλαιό καθολικό της μονής είναι ένας μικρός και κατανυκτικός ναός που τιμάται στο όνομα του Αγίου Στεφάνου. Είναι ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής και κτίσθηκε το 1350. Ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε εν μέρει το 1545 επί των ημερών του Οσίου Φιλοθέου.
Η παλιά τράπεζα σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα πρότυπο σύγχρονο Μουσείο με εκθέματα τα πιο αξιόλογα κειμήλια της μονής (χειρόγραφα, μεταβυζαντινές εικόνες, χρυσοκέντητα άμφια ,υφαντά, ξυλόγλυπτα, περίτεχνα έργα αργυροχοΐας κ.ά.)
Η μονή πανηγυρίζει τη μνήμη των Οσίων κτιτόρων της στις 17 Ιανουαρίου, τη μνήμη του Διακόνου και Πρωτομάρτυρος Αγίου Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου και τη μνήμη του Αγίου Χαραλάμπους στις 10 Φεβρουαρίου.
Ηγουμένη είναι η μοναχή Χριστονύμφη.
Τηλέφωνο: (+30) 24320-22279
