Το Γραφείο επί των Αιρέσεων και των Παραθρησκειών της Μητρόπολης Πειραιά εξέδωσε ανακοίνωσε με αφορμή άρθρο στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία.
Η Μητρόπολη αναφέρεται σε κείμενο με τίτλο: «Βίβλος, η πιο ισχυρή δύναμη για τον αθεϊσμό».
Αναλυτικά η ανακοίνωση: «Η πολεμική κατά της Εκκλησίας μας εντείνεται τον τελευταίο καιρό. Διάφοροι χριστιανομάχοι, δίκην «ιεροεξεταστών» προσπαθούν να περάσουν από το «κόσκινο» των εσωτάτων ψυχικών τους παρορμήσεων τις αρχές της χριστιανικής μας πίστεως. Αποκλειστικός σκοπός τους, όχι η αντικειμενική εύρεση της αλήθειας, (αυτή είναι θεμιτή και αποδεκτή), αλλά η ανακάλυψη στοιχείων που θα δικαιώνουν την αποστασία των και θα ικανοποιούν τις ιδεοληψίες των.
Eνα τέτοιο ανεπιτυχές εγχείρημα του κ. Στέλιου Κανάκη, παρουσίασε σε πρόσφατο άρθρο της, η εφημερίδα των Αθηνών «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» (3-11-2014), με τίτλο: «Βίβλος, η πιο ισχυρή δύναμη για τον αθεϊσμό». Όσον αφορά τον κ. Κανάκη, δεν τον γνωρίζαμε, πριν διαβάσουμε την εν λόγω συνέντευξή του. Από το διαδίκτυο πληροφορηθήκαμε ότι είναι εκπαιδευτικός, «διδάσκει στην επαγγελματική εκπαίδευση και παράλληλα εργάζεται στο χώρο του βιβλίου» (Ιστολ. http://www.kapsimi.gr/stelios-kanakis). Επίσης πληροφορηθήκαμε ότι το 2009 εξέδωσε, (αν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο), ένα βιβλίο του με τίτλο: «Ιερές Βλακείες», όπου, μέσα από τις πληροφορίες του διαδικτύου, διαπιστώσαμε ότι πρόκειται για ένα άκρως υβριστικό κατά της χριστιανικής πίστεως σύγγραμμα. Απ’ ότι φαίνεται ο συγγραφέας ανήκει στην κατηγορία των στρατευμένων αθεϊστών συγγραφέων.
Στην εν λόγω συνέντευξή του προσπαθεί, ανεπιτυχώς, να αποδείξει την δήθεν αναξιοπιστία της Αγίας Γραφής, η οποία, κατ’ αυτόν είναι «η πιο ισχυρή δύναμη για τον αθεϊσμό»! Μέσα σ’ αυτήν, αναμασώντας ορθολογιστικούς συλλογισμούς αιώνων, προσπαθεί εναγωνίως να αποδείξει με ικανή δόση σαρκαστικής ειρωνείας, η οποία μόνο λύπη «επί τη πωρώσει της καρδίας αυτού» (Βλ. Μαρ.3.5), μπορεί να προκαλέσει, ότι η Αγία Γραφή είναι το …χειρότερο σύγγραμμα της ιστορίας, και πως η ίδια η ίδια η Αγία Γραφή είναι «ικανή» να …αποδείξει την ανυπαρξία του Θεού! Σε ερώτηση του δημοσιογράφου: «Η απόλυτη πίστη ότι δεν υπάρχει Θεός, δεν είναι μια δογματική αντιμετώπιση της ζωής»; απάντησε δογματικότατα, αλλά και με αρκετή δόση αφέλειας: «Η επιστήμη, σε κανένα βήμα της δεν συνάντησε θεό, δεν βρέθηκε στην ανάγκη να τον επικαλεστεί για τη λύση κάποιου προβλήματος.
Αντιθέτως, και σε αρκετές περιπτώσεις, χρειάστηκε να τον παραμερίσει για να κάνει ένα βήμα μπροστά»! Από τα λεγόμενά του φαίνεται ξεκάθαρα, ότι δεν είναι σε θέση, όπως όλοι οι αθεϊστές, να καταλάβει αυτό που μπορεί να αντιληφθεί ακόμη και ένα μικρό παιδί, ότι δηλαδή ο Θεός είναι απερίγραπτος και ακατάληπτος στην ανθρώπινη λογική και στην επιστημονική έρευνα, η οποία περιορίζεται μόνο στον χώρο του κτιστού, ενώ αδυνατεί να εισχωρήσει στον χώρο του ακτίστου. Αν η επιστήμη «συναντούσε» το Θεό στα εργαστήριά της, αυτός σίγουρα δεν θα ήταν ο Θεός! Αντίθετα η Άκτιστες Ενέργειες του Θεού, οι οποίες παρήγαγαν εκ του «μη όντος εις το είναι» το σύμπαν, το συντηρούν και το διακυβερνούν, γίνονται μεθεκτές, από τον άνθρωπο μόνον διά της πίστεως και όχι διά της λογικής. Η επιστήμη με την έρευνα του κτιστού κόσμου σε κάθε της «βήμα συναντά θεό» (και όχι όπως αντίθετα πιστεύει ο συγγραφέας), και καθίσταται συνήγορος της πίστεως. Και τούτο διότι ερευνώσα την υπερκόσμια αρμονία τόσον του μακρόκοσμου όσο και του μικρόκοσμου, τους αναρίθμητους γαλαξίες του αχανούς σύμπαντος, την ασύλληπτη μαθηματική ακρίβεια και τάξη, με την οποία περιστρέφονται τα ουράνια σώματα με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Την απερινόητη σκοπιμότητα που διέπουν τις λειτουργίες ενός κυττάρου του ανθρωπίνου σώματος, μη ορατού διά γυμνού οφθαλμού, παρά μόνον διά μικροσκοπίου. Όλες εκείνες τις άπειρες και έξοχες τελειότητες και εκδηλώσεις της ενόργανης ύλης, οδηγεί, «αναγκάζει» θα λέγαμε, τον άνθρωπο να φθάσει στο λογικό συμπέρασμα ότι όλα αυτά δεν είναι δυνατόν να προήλθαν από μόνα τους. Ότι το σύμπαν δεν είναι δυνατόν να είναι αποτέλεσμα του «εική και ως έτυχε». Ή όπως επισημαίνει ο μέγας Παύλος «πας γαρ οίκος κατασκευάζεται υπό τινος, ο δε τα πάντα κατασκευάσας Θεός» (Εβρ.3,4). Και όπως παρατηρεί ο Μέγας Βασίλειος, η κτιστή δημιουργία «διδασκαλείον και θεογνωσίας εστί παιδευτήριον διά των ορωμένων και αισθητών χειραγωγίαν τω νω παρεχόμενος προς την θεωρίαν των αοράτων».[1] Αδυνατεί επίσης να κατανοήσει πως, ό, τι χρειάστηκε να παραμερίσει η επιστήμη για να προσχωρήσει μπροστά, δεν ήταν ο αυθεντικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός, αλλά η παπική και προτεσταντική παραχάραξή και διαστροφή του.
Στη συνέχεια προσπαθεί να δικαιολογήσει, γιατί στη συνέντευξή του ονομάζει την Αγία Γραφή «Αγ(ρ)ία Γραφή». Και την θεωρεί «αγρία», (προφανώς αδυνατώντας να εννοήσει γεγονότα και ενέργειες του Θεού στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης), παρουσιάζοντας έτσι ένα Θεό «μεγαλομανή, ζηλόφθονο, μισογύνη, εκδικητικό, αιμοδιψή, αιμομίκτη, ρατσιστή, παιδοκτόνο, γενοκτόνο, σαδομαζοχιστή και νταή», με μια λέξη άγριο(!)», βλασφημώντας με ένα πρωτοφανή και βδελυρό τρόπο το πανάγιο Όνομα του Κυρίου μας και αποδίδοντας σ’ Αυτόν ιδιώματα που μόνον ο μισοκάλος διάβολος διαθέτει. Βλασφημίες, για τις οποίες, θα έπρεπε να υποστεί τις ανάλογες προβλεπόμενες από την ποινική νομοθεσία κυρώσεις.
Όλες αυτές οι ανυπόστατες κατηγορίες έχουν διατυπωθεί από παλαιότατα χρόνια, από αρχαίους αιρετικούς (Γνωστικούς, Μαρκιωνιστές, Μανιχαίους κ.λ.π.), τις οποίες αναμάσησαν στα νεώτερα χρόνια Γερμανοί «θεολόγοι» Προτεστάντες, ορθολογιστές, όπως ο Αδόλφος Χάρνακ και ο Φρ. Ντέλιτς, Νεοπαγανιστές, κ.α. Όλοι αυτοί, (και μαζί μ’ αυτούς και ο κ. Κανάκης), κάνουν το τραγικό ερμηνευτικό σφάλμα, να κρίνουν ενέργειες του Θεού και γεγονότα της προχριστιανικής εποχής με τα δεδομένα της εποχής της Καινής Διαθήκης. Τα γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης πρέπει να τα εξετάζουμε πάντοτε, (αυτό απαιτεί η στοιχειώδης κοινή λογική και η ιστορική έρευνα), μέσα στα πλαίσια της νομοθεσίας που ίσχυε, είτε στην προ του Μωσαϊκού Νόμου περίοδο, είτε στην μετά από αυτόν και όχι με τα δεδομένα της εποχής της Καινής Διαθήκης, η οποία ως γνωστόν, έχει δεχθεί ισχυρή την επίδραση της ηθικής και πνευματικής διδασκαλίας του Ευαγγελίου.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο (ιστορικό, νομοθετικό, πολιτιστικό) και με βάση τα δεδομένα και τον βαθμό της πνευματικής ωριμότητας των ανθρώπων της κάθε εποχής, πρέπει να δούμε και τις ενέργειες του Θεού, είτε αυτές εκδηλώνονται ως ευεργεσίες, είτε ως παιδαγωγικές τιμωρίες, που και αυτές στην ουσία και κατά βάθος αποτελούν μορφές ευεργεσίας. Ο Θεός και όταν ακόμη τιμωρεί, δεν παύει να ευεργετεί ως Θεός αγάπης και οικτιρμών. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην ερμηνεία του 110 Ψαλμού παρατηρεί «Άνθρωποι μεν γάρ τα μεν ευεργετούντες ποιούσι, τα δε μισούντες και αποστρεφόμενοι. Ο δε Θεός φιλών ποιεί πάντα, οίον ευεργετών έθετο εν τω παραδείσω και ευεργετών πάλιν εξέβαλε του παραδείσου. Ευεργετών τον κατακλυσμόν ειργάσατο και ευεργετών το πύρ εκείνο το των Σοδόμων κατήνεγκε. Και όπερ αν είποι τις των γινομένων, έκαστον εις ευεργεσίαν ποιεί».[2]
Δηλαδή οι μεν άνθρωποι άλλα μεν τα πράττουν για να ευεργετήσουν, άλλα δε από μίσος και αποστροφή. Ο Θεός όμως όλα τα κάμνει από αγάπη. Επί παραδείγματι χάριν ευεργεσίας τοποθέτησε τον άνθρωπο στον παράδεισο και χάριν ευεργεσίας πάλιν τον απομάκρυνε από αυτόν. Χάριν ευεργεσίας έκαμε τον κατακλυσμό (επί της εποχής του Νώε) και ευεργετώντας έστειλε εκείνο το πυρ των Σοδόμων. Και οτιδήποτε αναφέρει κανείς από όσα συνέβηκαν, το καθένα το έκαμε χάριν ευεργεσίας. Σ’ άλλη ομιλία του, ερμηνεύοντας το γεγονός του κατακλυσμού παρατηρεί: «Και ποία φησί κηδεμονία, το πάντας υπό των υδάτων αναιρεθήναι; Μη απερισκέπτως φθέγγου άνθρωπε, αλλ’ ευγνώμονι διανοία τα παρά του Δεσπότου γινόμενα δέχου και τότε γνώση, όσης και τούτο μάλιστα κηδεμονίας. Το γαρ τους τα ανήκεστα αμαρτάνοντας και καθ’ εκάστην ημέραν τα τραύματα επιτείνοντας και τα έλκη ανίατα εργαζομένους εκ της κακίας απαλάττειν, ουχί κηδεμονίας ην της μεγίστης; Και αυτός δε ο της τιμωρίας τρόπος, ου πάσης γέμει φιλανθρωπίας»;[3] Δηλαδή: Και ποιά ήταν η φροντίδα του Θεού, θα πει κάποιος, με το να καταστραφούν τα πάντα με τα νερά (του κατακλυσμού); Μην ομιλείς με απερισκεψία άνθρωπε, αλλά να δέχεσαι με ευγνωμοσύνη τις ευεργεσίες του Θεού και τότε θα μάθεις ποιας φροντίδας απόδειξη είναι και αυτό. Διότι το να απαλλάσσει από την κακία αυτούς που αμαρτάνουν ανεπανόρθωτα και μεγαλώνουν καθημερινά τα τραύματά τους και καθιστούν τις πληγές τους ανίατες, δεν είναι αυτό απόδειξη μεγίστου ενδιαφέροντος; Και αυτός ακόμη ο τρόπος της τιμωρίας δεν είναι πλήρης φιλανθρωπίας;
Στη συνέχεια ο συγγραφέας, θέλοντας, προφανώς, να «κάνει χιούμορ», προσπαθεί να γελοιοποιήσει το Μυστήριο της Θείας Οικονομίας, αγγίζοντας τα όρια της ύβρης. Δείτε πως: Ο Θεός, όπως τον παρουσιάζει, «για να μας σώσει ακόμη καλύτερα, τσιμπάει και μια φουκαριάρα αρραβωνιασμένη παρθένα (σ.σ. την Παναγία), (λες και χάθηκαν οι υπόλοιπες), την καθιστά έγκυο με το alter ego του (πνεύμα), αυτή τίκτει τον γιό του, που όμως είναι το άλλο τρίτο του θεού και παραμένει παρθένα, έστω κι αν αραδιάζει κι άλλα παιδιά στη συνέχεια. Το τρίτο από την ακατανόητη τριάδα, αφού μαθαίνει διάφορα κόλπα τσίρκου και περιοδεύει δίνοντας παραστάσεις, πεθαίνει, ανασταίνεται, κόβει βόλτες από σύννεφο σε σύννεφο κι ο κόσμος σωσμό δεν έχει δύο χιλιάδες χρόνια μετά»! Αφήνουμε τους αναγνώστες μας να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα στα όσα υβριστικά ξεστόμισε. Τι άλλο μπορεί να μαρτυρούν, από τον πλήρη σκοτισμό της ψυχής του;
Κατόπιν υποστηρίζει και πάλι ανιστόρητα, αναμασώντας τα λόγια του αθεϊστή Ι. Ασίμοφ: «Αν διαβαστεί σωστά, η βίβλος είναι η πιο ισχυρή δύναμη που έχει υπάρξει ποτέ για τον αθεϊστή». Εδώ θα υπενθυμίσουμε στον κ. Κανάκη, πως, οι εδώ και αιώνες αθεϊστές, στη Βίβλο στηρίχθηκαν για να γκρεμίσουν το Θεό, ανεπιτυχώς. Του θυμίζουμε πως λ. χ. η διαβόητη «Ακαδημία Επιστημών» και το επίσης διαβόητο «Ινστιτούτο Αθεϊσμού» της πάλαι ποτέ αθεϊστικής Σοβιετικής Ένωσης, στη Βίβλο στηρίζονταν για να καταρρίψουν τις αλήθειές της και να επιβάλλουν τον αθεϊσμό. Αλλά απέτυχαν οικτρά. Ενώ εκείνοι βρίσκονται στο αραχνιασμένο χρονοντούλαπο της ιστορίας, οι αιώνιες αλήθειες της Βίβλου μεσουρανούν στις πρώην μαρξιστοκρατούμενες χώρες! Ενώ ο κόκκινος αθεϊσμός αποτελεί φρικτό όνειδος και απαξία, η Αγία Γραφή και οι σωστικές διδασκαλίες της μεσουρανούν και θριαμβεύουν! Του συστήνουμε, (αν μπορεί), να προβληματισθεί: Αφού η Βίβλος, όπως ισχυρίζεται «είναι η πιο ισχυρή δύναμη που έχει υπάρξει ποτέ για τον αθεϊστή»,τότε γιατί τα κατά καιρούς επικρατήσαντα αθεϊστικά καθεστώτα δεν κατόρθωσαν, με βάση τη Βίβλο, να μεταβάλλουν την ανθρωπότητα στον αθεϊσμό εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια; Που είναι λοιπόν αυτή η «ισχυρή δύναμη», που «βλέπει» ο κ. Κανάκης (και δεν τη βλέπει η ανθρωπότητα); Αγνοεί ότι στις πρώην πανίσχυρες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, (της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ενώσεως και αλλαχού), όπου επεκράτησε ο αθεϊστικός Μαρξισμός – Λενινισμός επί 70 χρόνια, όχι μόνο δεν καταρρίφτηκε η πίστη στο Θεό, αλλά σήμερα, μόνο στη Μόσχα, κτίζονται, τα τελευταία χρόνια, περισσότεροι από 200 Ορθόδοξοι Ναοί; Αγνοεί ότι μόνο στην τότε Σοβιετική Ένωση δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 49.000 κληρικοί, για τον αφανισμό της Εκκλησίας; Πως συνέβη λοιπόν και κατέρρευσε όλο αυτό το αθεϊστικό και πανίσχυρο οικοδόμημα εν μια νυκτί, ως χάρτινος πύργος, ενώ αντίθετα ο Χριστιανισμός, που πολεμήθηκε με πρωτοφανή μανία στις χώρες αυτές, μεσουρανεί και θριαμβεύει; Μήπως λοιπόν το γεγονός αυτό αποδεικνύει σαφέστατα (για όσους βέβαια έχουν μάτια να το δουν), ποιά είναι «η πιο ισχυρή δύναμη»;
Στη συνέχεια παραλληλίζει (κάποιους) Χριστιανούς με τους «τζιχαντιστές» του Ισλάμ. Βλέπει «τζιχαντιστές» και στην «ημών Εκκλησία», ότι «υπάρχουν και αυτοί, π.χ. ορισμένοι μητροπολίτες», ή αυτοί «που κάνουν τον κόσμο να έρπει προς θαυματουργικές εικόνες». Αυτούς, λέει, «μάλλον θα τους απαξίωνα». Κατόπιν αραδιάζει τις χιλιοειπωμένες δήθεν «θηριωδίες» των Χριστιανών κατά της ανθρωπότητας. Κατ’ αυτόν, ό, τι κάνουν οι σύγχρονοι τζιχαντιστές «τα ίδια έκαναν και οι χριστιανοί δύο χιλιάδες χρόνια τώρα. Εκατοντάδες εκατομμύρια νεκροί στο όνομα του μοναδικού θεού. Ακόμη και τα SS στο όνομα αυτού του θεού εξαφάνιζαν λαούς. Εν πάση περιπτώσει θα τον παρότρυνα (σ.σ. εννοεί τον «τζιχαντιστή» χριστιανό) να εξετάσει την περίπτωση της σοσιαλιστικής επανάστασης»!
Εδώ ο κ. Κανάκης ξεπερνά κάθε όριο ιστορικής άγνοιας και διαστροφής της ιστορικής πραγματικότητας, αφού καταλογίζει εις βάρος ημών των χριστιανών ισλαμικού τύπου φανατισμό και μισαλλοδοξία. Είναι καταφανώς ανιστόρητος, διότι «τσουβαλιάζει» τον αυθεντικό Χριστιανισμό, την Αγία μας Ορθόδοξη Εκκλησία, με όλες τις υποτιθέμενες «χριστιανικές» ομάδες (αρχαίους αιρετικούς αρειανούς, παπικούς, προτεστάντες, κλπ), οι οποίοι ευθύνονται για θηριωδίες και για τους οποίους δεν έχουμε την παραμικρή διάθεση να απολογηθούμε. Είναι ανιστόρητος διότι ομιλεί για «εκατοντάδες εκατομμύρια» νεκρούς, χωρίς να τους κατονομάζει! Είναι ανιστόρητος και συκοφάντης, διότι «βάπτισε» χριστιανικά τα δολοφονικά χιτλερικά SS, παραβλέποντας το γεγονός ότι ο Χιτλερισμός πρέσβευε τον βορειοευρωπαϊκό Ρουνικό Παγανισμό, στηρίζονταν καθ’ ολοκληρίαν στον αποκρυφισμό και είχε θέσει τον Χριστιανισμό υπό διωγμό ως … εβραιογενή αίρεση! Και επειδή παροτρύνει τον «χριστιανό τζιχαντιστή» «να εξετάσει την περίπτωση της σοσιαλιστικής επανάστασης», θα παροτρύναμε και εμείς τον κ. Κανάκη να εξετάσει αυτή την περίπτωση, διότι, κατά πως φαίνεται, έχει άγνοια για το τι συνέβη στην «σοσιαλιστική επανάσταση». Να μελετήσει τα θηριώδη «κατορθώματα» του αθεϊστικού μαρξισμού, κατά τον 20ο αιώνα. Να δει τη φρίκη και τα εγκλήματα των αθεϊστών, που ποτέ άλλοτε δεν βίωσε η ανθρωπότητα σε τέτοιο βαθμό. Να διαπιστώσει ότι εκεί υπάρχουν όντως οι «εκατοντάδες εκατομμύρια» νεκροί, στην άλλοτε κραταιά και τώρα παραδομένη στο ανάθεμα και την αφάνεια, αθεϊστική Σοβιετική Ένωση και αλλαχού, όπου περισσότερα από πενήντα εκατομμύρια νεκροί υπήρξαν μόνο για θρησκευτικούς λόγους! Νε μελετήσει τις περιώνυμες δίκες – εκκαθαρίσεις της Μόσχας, όταν ο ένας «σύντροφος» εκτελούσε τον άλλον, ανεβάζοντας τους νεκρούς σε εξωφρενικούς αριθμούς!
Στην συνέντευξη διακρίναμε και μια άλλη λεπτομέρεια, η οποία έχει για μας τη σημασία της. Σε δύο τουλάχιστον σημεία αναφέρθηκε στον «κακό» Θεό του μονοθεϊσμού. Προφανώς μόνο ο Θεός του μονοθεϊσμού είναι «κακός», σε αντίθεση με τους «θεούς» του πολυθεϊσμού, οι οποίοι δεν είναι «κακοί», αφού τους εξαιρεί ο κ. Κανάκης! Αλλά για μας που γνωρίζουμε, οι αντιλήψεις του «τυχαίνει» να συμπίπτουν με εκείνες των Νεοπαγανιστών! Εδώ απλά ενημερώνουμε τους αναγνώστες μας, ότι οι αθεϊστές «βλέπουν» με συμπάθεια τους «θεούς» του Νεοπαγανισμού, αν δεν τους λατρεύουν κιόλας! Κι ακόμα κάτι σημαντικό: αξίζει να αναφέρουμε το γεγονός ότι μια μεγάλη μερίδα οπαδών του Νεοπαγανισμού είναι πρώην μαρξιστές, οι οποίοι «στεγάστηκαν» σε αυτόν, μετά την παταγώδη κατάρρευση της μαρξιστικής ιδεολογίας! Σύμφωνα με τον κ. Κανάκη «κακός» είναι ο Θεός της Βίβλου και όχι οι «θεοί» του αρχαίου και νέου Παγανισμού. «Κακή» είναι η Αγία Γραφή και όχι οι αισχρότατες παγανιστικές μυθολογίες, με τις ανείπωτες αισχρότητες και θηριωδίες των παγανιστικών «θεών»!
Περαίνοντας την ανακοίνωσή μας, διαπιστώνουμε με θλίψη, ότι ο αθεϊσμός παραμένει απαράλλακτα μονολιθικός και δογματικός, όπως τον «γέννησε» ο πνευματικά αποπροσανατολισμένος δυτικοευρωπαϊκός Ουμανισμός. Ένα μικρό δείγμα αυτών των θλιβερών διαπιστώσεών μας είναι και το ανωτέρω δημοσίευμα!
Εκ του Γραφείου επί των Αιρέσεων και των Παραθρησκειών
[1]Ομιλία εις Εξαήμερον, 1,6, PG 29,16.
[2] Εις τον ΡΙ΄ Ψαλμόν, ΕΠΕ, 6,396. PG 55,283-285.
[3] Εις την Γένεσιν, ΚΗ΄ , ΕΠΕ 3,98-100, PG 53, 230-232».
ία ή Αγία Γραφή;»){kind=link}