ΧΙΟΥ ΜΑΡΚΟΣ: Ένα Επίγραμμα του Ιωάννη Μαυρόποδα:
«είπερ τινός βούλοιο των αλλοτρίων
της σης απειλής εξελέσθαι, Χριστέ μου,
Πλάτωνα και Πλούταρχον εξέλοιό μοι,
άμφω γαρ εισι και λόγον και τον τρόπον
τοις σοίς νόμοις έγγιστα προσπεφυκότες,
ει δ’ ηγνόησαν ως Θεός ει των όλων,
ενταύθα της σης χρηστότητος δεί μόνον
δι’ ην άπαντας δωρεάν σώζειν θέλεις».
Μετάφραση: «Αν θέλεις για κάποιους από τους αλλοθρήσκους να κάνεις μια εξαίρεση από την απειλή σου, Χριστέ μου, να μου εξαιρέσεις τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο, γιατί και οι δύο ήταν και στην θεωρία και στον τρόπο ζωής στους νόμους σου απ’ όλους πιο πιστοί και αν αγνοούσαν ότι Εσύ είσαι ο Θεός των πάντων, τότε χρειάζονται μόνο την καλωσύνη σου που σε κάνει να χαρίζεις σε όλους τη σωτηρία».
Ο Ιωάννης Μαυρόπους (11ος αι.) Μητροπολίτης Ευχαίτων της Μικράς Ασίας κοντά στον Άλυ ποταμό, είναι από τους διαπρεπεστέρους ποιητές του Βυζαντίου και από τους κυριωτέρους εκπροσώπους του ιερού επιγράμματος. Άριστος εκκλησιαστικός ρήτορας και λαογράφος. Ανθρωπιστής που συνέβαλε στην αναδιοργάνωση του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλεως, όπου υπηρέτησε και ο ίδιος ως Καθηγητής της Φιλοσοφίας. Υπήρξε δάσκαλος σπουδαίων ανδρών του αιώνά του, όπως ο Ξιφιλίνος και ο Μιχαήλ Ψελλός, ο οποίος τον επαινεί ως «λογιώτατον πάντων ανδρών, άριστον των φιλοσοφείν εσπουδακότων… το ήθος σεμνόν ομού και Σωκρατικόν και ούτε κοινόν άγαν ούτε μόνως ειρωνικόν, αλλ’ αμφοτέρωθεν κεκραμένον και την αρμονίαν της ψυχής δικαιώτατον».
Συνετέλεσε στην κωδικοποίηση των λειτουργικών Βιβλίων, διορθώνοντας τα Μηναία. Συνέθεσε πολυάριθμους Κανόνες, 70 στην Θεοτόκο, 25 στον Χριστό, 11 στον Πρόδρομο, 8 στον Ιωσήφ τον υμνογράφο, ακολουθία των Τριών Ιεραρχών και στιχηρά ιδιόμελα. Τα επιγράμματά του, θύραθεν και ιερά, για τα οποία κατέχει ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της βυζαντινής λογοτεχνίας, άπτονται πολλών επικαίρων θεμάτων.
Ο ίδιος είχε συνείδηση της ποιητικής του τέχνης και παρεσκεύασε μόνος την έκδοση μέρους των ποιήσεών του εν είδει Ανθολογίας. Είχε ενεργό ανάμειξη στα πολιτικά και προσπάθησε να επηρεάσει τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ΄. Έγραψε, ακόμη, βίους αγίων, επιστολές και ένα έμμετρο ετυμολογικό λεξικό. Ασχολήθηκε και με τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Η Εκκλησία τον τιμά στις 5 Οκτωβρίου, μολονότι δεν υπάρχει σε Συναξαριστές. Υπάρχει μόνο στον Παλατινό Κώδικα υπ’ αρ. 138, φ. 2146 όπου ευρίσκεται και η Ακολουθία του, που συντάχθηκε από τον ανεψιό του Θεόδωρο τον Κοιτωνίτη και βασιλικό νοτάριο.
Το Επίγραμμα για τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο έχει εκδοθεί με αριθμό 43 στο Ρ. De Lagarde, Iohannis Euchaitorum Metropolitae, quae in codice Vaticano Graeco 676 Supersunt. Gottingen 1882, σελ. 24. Ο Krumbacher το χαρακτηρίζει «επίγραμμα εις τον Πλάτωνα και Πλούταρχον εξαίρετον διά την ευγενή ανεξιθρησκείαν». Σ’ αυτό ο Μαυρόπους παρακαλεί τον Χριστό να παράσχει την Χάρη Του στον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο, επειδή αυτοί ως εθνικοί, είχαν πλησιάσει περισσότερο τη χριστιανική ηθική. Αποτελείται από 8 στίχους σε βυζαντινό δωδεκασύλλαβο. Ο πρώτος, τρίτος και πέμπτος στίχος έχουν εφθημιμερή τομή – παύση (Π7), ενώ οι λοιποί πενθημιμερή (Π5). Κανονική είναι παροξύτονη απόλιξη των στίχων και μάλιστα με βραχεία την τονιζομένη παραλήγουσα. Το Επίγραμμα διατρέχεται από μία επιεική θεωρία για τον αρχαίο κόσμο και τα αρχαία κείμενα.
Ο Μαυρόπους, πιστός στα διδάγματα της Εκκλησίας, κάνει μια νέα σύνθεση μέσα στο πνεύμα του αιώνα που σιγούν τα πάθη. Στους νάρθηκες των Μονών, όπως εκείνης των Φιλανθρωπινών στα Ιωάννινα, απεικονίζουν τους αρχαίους σοφούς. Είναι «αλλότριοι», δηλαδή μέτοχοι της θύραθεν παιδείας. Κυριώτεροι ηθικολόγοι οι σοφοί που αναφέρονται στο Επίγραμμα. Είναι «προσπεφυκότες», απ’ τη φύση τους πολύ κοντά στο νόμο του Χριστού, «έγγιστα», όχι ακριβή, γιατί δεν έφθασαν στη χριστιανική αλήθεια και αγάπη. Στα κείμενά τους η Εκκλησία διέκρινε σπέρματα του λόγου του Χριστού, «σπερματικός λόγος», γι’αυτό και τους χαρακτηρίζει ως προ Χριστού Χριστιανούς. Το Επίγραμμα αυτό δεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ο Χριστιανικός κόσμος εξετίμησε το ήθος των άρχαίων συγγραφέων.*
Βιβλιογραφία
Κ. Krumbacher: Ιστορία Βυζ. Λογοτεχνίας
H. Hunger:Βυζ. Λογοτεχνία.
Αθ. Κομίνη:Το Βυζ. Ιερόν Επίγραμμα
-120x86.jpg)
