“Μήπως αυτή η εορτή κατέληξε, σε διατύπωση πλήθους ευχών,με ανύπαρκτο ουσιαστικό περιεχόμενο,όπως το χρήμα του πληθωρισμού;” αναρωτιέται μεταξύ άλλων στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του ο Μητροπολίτης Γλυφάδας Παύλος.
Ολόκληρη η πρωτοχρονιάτικη εγκύκλιος έχει ως εξής:
Αδελφοί μου και τέκνα μου εν Κυρίω αγαπητά,
Η νέα χρονιά αρχίζει ήδη την πορεία της, στην ιστορία του κόσμου.
Οι πόλεμοι, οι αδικίες, τα σκάνδαλα,
και οι κοινωνικές ανισότητες
θα συνεχίσουν, δυστυχώς,
να γράφουν τις δικές τους σκοτεινές σελίδες. Εμείς αρχίσαμε το έτος
λέγοντας μόνο ευχές.
Μήπως αυτή η εορτή κατέληξε,
σε διατύπωση πλήθους ευχών,
με ανύπαρκτο ουσιαστικό περιεχόμενο,
όπως το χρήμα του πληθωρισμού;
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει:
«Δεν αρκεί μία ευχή, για να ξεπεράσουμε τα παρόντα προβλήματα,
αν δεν την στείλουμε στον Θεό και όπως Εκείνος θέλει».
Πως Εκείνος άράγε θα ήθελε τις ευχές μας;
Τον τρόπο τον αναφέρει,
το Απολυτίκιο της σημερινής Δεσποτικής εορτής: «Συγκαταβαίνων ο Σωτήρ, τω γένει των ανθρώπων, κατεδέξατο σπαργάνων περιβολήν, ουκ εβδελύξατο σαρκός την περιτομήν.»
Ο τρόπος είναι ένας και μοναδικός,
όπως Εκείνος τον έδειξε στην ζωή Του:
Συγκατάβαση και ταπείνωση.
Ο Χριστός «Συγκαταβαίνων» έγινε παιδί και μας υπέδειξε τον δρόμο της παιδικής απλότητος,
που μπορεί να γίνει κτήμα και βίωμα ζωής.
Αν δεν γίνουμε σαν τα παιδιά,
«νηπιάζοντες» στο νού, στην καρδιά και στον τρόπο ζωής,
πως θα ζήσουμε μέσα,
στο «νυν» και το «αεί»της λαπροφόρου Βασιλείας Του;
Το τονίζει και ο ποιητής: «Ο,τι έχεις μέσα σου παιδιάστικο,
σαν θησαυρό να το φυλάξεις,
τους λογισμούς, τους πόθους σου άλλαξε,
μα αυτό ποτέ να μην αλλάξεις» (Γ.ΔΡΟΣΙΝΗΣ).
Ο Μέγας Βασίλειος το γράφει
με τον βαθύ Θεολογικό Του λόγο:
«Η παιδεία είναι η μόνη από τα αποκτήματα, που δεν αφαιρείται, όσο ζεί ο άνθρωπος και όταν πεθάνει παραμένει».
Καί προσθέτει πως είναι:
«πολλών χρημάτων τιμιωτέρα».
Αυτή την παιδεία επιθυμεί και ο μεγάλος ποιητής μας: «… Λιτά χτίστε τα σκολειά, απλόχωρα, μεγάλα, γερά θεμελιωμένα,
από της χώρας, ακάθαρτης,
πολύβοης, αρρωστιάρας, μακριά.
Μακριά τ᾿ ανήλιαγα σοκάκια.
Καί τα πορτοπαράθυρα των τοίχων
περίσσια ανοίχτε, να᾿ρχεται ο κυρ Ήλιος,
διαφεντευτής, να χύνεται
κι ο δάσκαλος, ποιητής
και τα βιβλία να είναι σαν τα κρίνα…» (Κ.ΠΑΛΑΜΑΣ).
Αυτή την παιδεία, που καλλιεργεί την ψυχή των παιδιών, επιθυμεί και ο άλλος ποιητικός λόγος : «Συντροφιά μου θέλω
τους φτωχούς, τους ταπεινούς,
εκείνους που δεν ξέρουν,
παρά μόνο να μοχτούν» (Ι.ΡΙΤΣΟΣ).
Όταν στις καρδιές των παιδιών μας
χαράξουμε την παιδεία της του Χριστού συγκαταβάσεως,
τότε θα ξεπεραστεί η κρίση, η κοινωνική
και θα είναι δυνατό να λέμε: «Λίγο ακόμα,
θα δούμε τις αμυγδαλιές ν’ ανθίζουν,
τα μάρμαρα να λάμπουν στον ήλιο,
την θάλασσα να κυματίζει
λίγο ακόμα,
να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα» (Γ.ΣΕΦΕΡΗΣ).
Ο παιδικός πολιτισμός της ταπεινώσεως,
είναι η μόνη ελπίδα για το αύριο: «Κι αν πέσαμε σε πέσιμο πρωτάκουστο
και σε γκρεμό κατρακυλήσαμε,
που πιο βαθύ καμιά φυλή δεν είδε ως τώρα,
είναι γιατί με των καιρών το πλήρωμα,
όμοια βαθύ ένα ανέβασμα μας μέλλεται,
προς ύψη ουρανοφόρα» (Κ.ΠΑΛΑΜΑΣ).
Στην πορεία αυτή του πολιτισμού
της ταπεινώσεως και συγκαταβάσεως,
πάντοτε θα βρίσκονται κάποιες μυροφόρες,
για να αλείψουν με μύρα τα πόδια του Χριστού,
προκειμένου να βαδίσει στους δρόμους της γης.
Διερωτάται ο ποιητής:
«Χριστέ μου
τι θα ‘τανε η πορεία σου,
δίχως τη σμύρνα και το νάρδο
στα σκονισμένα πόδια σου;» (Ι.ΡΙΤΣΟΣ).
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
θεωρεί μεγίστη την τέχνη της καλλιεργείας,
της εν Χριστώ ταπεινώσεως,
στις καρδιές των παιδιών, ως τέχνη υψηλή:
«Της τέχνης ταύτης ουκ έστιν άλλη μείζων. Τι γαρ ίσον του ρυθμίσαι ψυχήν και διαπλάσαι νέου διάνοιαν;»
και τονίζει:
«Η όντως σοφία και η όντως παίδευσις,
ουδέν έτερόν εστιν, αλλ’ ή ο του Θεού φόβος»,
προσθέτοντας: «Ένθα ανήρ και γυνή και παιδία και τοις της αρετής συνδεδεμένοι δεσμοίς, εκεί μέσος ο Χριστός».
«Εκεί όπου υπάρχει άνδρας, γυναίκα και παιδιά,
που είναι ενωμένοι με αρετή,
εκεί ανάμεσά τους, υπάρχει ο Χριστός».
Καί τονίζει ο ίδιος Θεοφόρος πατέρας:
«Η μεγάλη κληρονομιά, που αφήνουν οι γονείς στα παιδιά τους, είναι η ευσέβεια.
…Μην τους αφήνετε, λοιπόν, πλούτη, αλλά παίδευση και αρετή.»
Στο τέλος δε, προσθέτει: «Τι το όφελος να στέλνουμε τα παιδιά μας σε διδασκάλους, όπου, αντί για παιδεία, θα μάθουν την κακία, και θέλοντας να κερδίζουν το κατώτερο, θα χάσουν το σπουδαιότερο, την δύναμη της ψυχής και όλη της την υγεία; Θα μου πης, τότε, τι λοιπόν, θα γκρεμίσουμε τα σχολεία; Δεν σού συνιστώ κάτι τέτοιο. Αλλά να μη γκρεμίσουμε το οικοδόμημα της αρετής, και αφήσουμε να ταφεί μέσα στα ερείπια και η ψυχή μαζί».
Αυτή την παιδεία δικαιούται να έχει το κάθε παιδί:
« Αυτά τα δέντρα δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δεν βολεύονται κάτου απ’ τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δεν βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δεν βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο» (Ι.ΡΙΤΣΟΣ).
«Αν θέλεις, να λέγεσαι άνθρωπος,
δε θα πάψεις, ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι,
για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγείς στους δρόμους, θα φωνάξεις,
τα χείλη σου θα ματώσουν απ’ τις φωνές.
Το πρόσωπό σου, θα ματώσει απ’ τις σφαίρες,
μα δε θα κάνεις ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου, θα ‘ναι μια πετριά,
στα τζάμια των πολεμοκάπηλων.
Κάθε χειρονομία σου θα ‘ναι,
για να γκρεμίζει την αδικία.
Δεν πρέπει ούτε στιγμή να υποχωρήσεις,
ούτε στιγμή να ξεχαστείς.
Είναι σκληρές οι μέρες, που ζούμε.
Μιά στιγμή αν ξεχαστείς,
αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται,
στη δίνη του πολέμου,
έτσι και σταματήσεις,
για μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα,
θα γίνουν στάχτη απ’ τις φωτιές.
Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό, για τον εαυτό σου,
αν θέλεις, να λέγεσαι άνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος,
μπορεί να χρειαστεί και να πεθάνεις,
για να ζήσουν οι άλλοι.
Θα πρέπει να μπορείς να θυσιάζεσαι
ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος,
θα πρέπει να μπορείς να στέκεσαι
μπρός στα ντουφέκια (που απειλούν)» (Τ.ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ).
«Τούτος ο λαός, αφέντη μου, δεν ξέρει πολλά λόγια. Καί φέγγουνε τα μάτια τους, σ’ όλο το μέγα βάθος, σάμπως Ανάστασης κεριά, μετά από τ’ Άγιο Πάθος.
Νάτος, περνάει ο αδούλωτος στρατός της δικαιοσύνης
και πάει να σπείρει όλη τη γη, με στάρι κι άστρα ειρήνης» (Ι.ΡΙΤΣΟΣ).
Τούτος ο λαός, αφέντη μου, δεν ξέρει πολλά λόγια, αλλά τα λόγια του Οσίου Γέροντος Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτη, που συμβουλεύει μια μητέρα: « … προπάντων πρέπει να μιλάεις για τα παιδιά σου στο Θεό. Να λέεις : “Κύριε Ιησού Χριστέ, φώτισε τα παιδάκια μου. Εγώ σ’ Εσένα τα αναθέτω …»
Καί ο ποιητής προσθέτει:
«Αν όλα τα παιδιά της γης,
πιάναν γερά τα χέρια,
κορίτσια, αγόρια στη σειρά
και στήνανε χορό,
ο κύκλος θα γινότανε
πολύ πολύ μεγάλος,
κι ολόκληρη τη Γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ.
Αν όλα τα παιδιά της γης
φωνάζαν τους μεγάλους
κι αφήναν τα γραφεία τους
και μπαίναν στο χορό,
ο κύκλος θα γινότανε,
ακόμα πιο μεγάλος
και δυό φορές τη Γη μας
θ’ αγκάλιαζε θαρρώ» (Ι.ΡΙΤΣΟΣ).
Μήπως χωρίς παιδεία Χριστού
καταλήξουμε στον θρήνο του ποιητού;
«Βγαίνουν από το τίποτα, στο τίποτα τελειώνουν.
Περαστικοί, χωρίς καμιά στο χώμα ετούτο ρίζα,
ζούνε το σήμερα. Το χτες και τ’ αύριο δεν υπάρχουν …
Απ’ το παλιό μας πέρασμα σε γη και σε πελάγη,
τ’ αχνάρι δεν απόμεινε μηδέ και τ’ όνομά μας.
Εδώ ’ναι ο τάφος μας κι εδώ της ιστορίας ο τάφος!
Κι εδώ ’ναι η στάχτη ενός λαού, που ήταν αιώνια φλόγα» (Κ.ΒΑΡΝΑΛΗΣ).
Ο Μέγας Βασίλειος όμως απαντά: «Πόνοι γεννώσι δόξαν, κάματοι προξενούσι στεφάνους».
Με τον Χριστό βιγλάτορα και ηλιάτορα
αυτός ο τόπος έδωσε μορφή στην παιδεία:
«Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ
τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο.
Χρόνους μας ταξιδεύει δεν βουλιάξαμε,
χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε.
Κατακλυσμούς ποτέ δεν λογαριάσαμε,
μπήκαμε μεσ’ στα όλα και περάσαμε.
Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα
παντοτινό τον Ήλιο τον «Ηλιάτορα» (Ο.EΛΥΤΗΣ).
«Πρέπει να ξέρεις ν΄αρπάξεις τη θάλασσα, από τη μυρωδιά, για να σού δώσει το καράβι και το καράβι να σού δώσει τη Γοργόνα και η Γοργόνα, τον Μεγαλέξαντρο και όλα
τα πάθη του Ελληνισμού» (Ο.EΛΥΤΗΣ).
Ο δε Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος
ολοκληρώνει το πανηγύρι της εν Χριστώ
παιδείας και παιδικότητας: «Ελλάς εμή, νεότης τε φίλη, κι όσα πέπασμαι και δέμας, ως Χριστώ είξατε προφρονέως», που σημαίνει: Ελλάδα μου, αγαπημένη, όπου πέρασα τη νεότητά μου και όσα με συγκροτούν και σώμα μου, σας αγαπώ, διότι προθύμως δοθήκατε στον Χριστό. Αυτό είναι το τελικό κριτήριο, για κάθε παιδευτικό αγαθό, που προσφέρει η Ορθόδοξη παιδεία. Ο πνευματικός προσανατολισμός μας, προς τον Χριστό και το Ευαγγέλιό του.
Αδελφοί μου και τέκνα μου, εν Κυρίω αγαπητά, «Τέσσερις στρατηγοί κινάν και παν, για πόλεμο στο μακρινό το Ιράν Μα ο πρώτος από πόλεμο δεν κάτεχε, ο δεύτερος στις κακουχίες δεν άντεχε, ο τρίτος ήταν υποκείμενο γελοίο, κι ο τέταρτος φοβότανε το κρύο.
Τέσσερις στρατηγοί κινάν και παν, αλλά δε φτάνουνε ποτέ στο Ιράν» (Ο.ΕΛΥΤΗΣ).
Εύχομαι ο χρόνος αυτός να γίνει, για μας και τις οικογένειές μας
και όλη την οικουμένη,
σωτήριον έτος Χριστού,
«για να μη μας κατηγορήσουν τα παιδιά μας,
πως δε φτάσαμε στο στόχο της παιδείας μας.»
Ο Επίσκοπός Σας και Ποιμενάρχης Σας.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ο ΓΛΥΦΑΔΑΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ, ΒΟΥΛΑΣ, ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ και ΒΑΡΗΣ
