Δεν αναγνωρίζει τα Βυζαντινά χρυσόβουλα-Ορατή η προσφυγή στα Ευρωπαϊκά δικαστήρια
Του Νίκου Μελιανού
Με αγωγή που κατέθεσε το Ελληνικό δημόσιο και που επρόκειτο να συζητηθεί στις 8 Απριλίου, αμφισβητεί ιδιοκτησία των νησίδων Αρκιοί και Μαράθι που μέχρι σήμερα ανήκουν στη Μονή και τα θεωρεί δημόσιο χώρο. Με αυτόν τον τρόπο διαγράφεται ιστορία 926 χρόνων και αμφισβητούνται οι τίτλοι κυριότητος που σεβάστηκαν όλοι οι κατακτητές μηδέ των Οθωμανών εξαιρουμένων οι οποίοι μάλιστα έκαναν και δώρα στη Μονή.
Είναι σ’ όλους γνωστό ότι με το χρυσόβουλο του Αλεξίου Κομνηνού το 1088 με το χρυσόβουλο του Ανδρόνικου του β’ Παλαιολόγου του 1292 και με το χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Γ. Παλαιολόγου το 1329 παραχωρούνται στη Μονή εδαφικές κτήσεις που αφορούν τόσο την Πάτμο όσο και τη Λειψώ και τη Λέρο και τα πέριξ μικρά νησίδια Ναρκιοί και Μάραθος όπως καταγράφεται στην υποτύπωση – διαθήκη – του ιδρυτή της Μονής Οσίου Χριστοδούλου.
Από το 1390 που η τουρκική κυριαρχία άρχισε να στερεώνεται στο Αιγαίο και στα μικρασιατικά παράλια, οι μοναχοί της Πάτμου άρχισαν να έχουν επαφές με το σουλτάνο Βαγιατζήτ, συζητώντας την υποταγή της νήσου. Σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες εκπρόσωποι των μοναχών της Πάτμου, μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης μετέβησαν το καλοκαίρι του 1453 στην Ανδριανούπολη όπου βρισκόταν ο Μωάμεθ και εκεί ρυθμίστηκαν τα της υποταγής της με ευνοϊκούς όρους τους οποίους παραχωρούσαν οι Τούρκοι σ’ εκείνους που υποτάσσονται αμαχητί και στα ιερά καθιδρύματα. Αποτέλεσμα αυτών ήταν ότι ουδέποτε εγκαταστάθηκε μόνιμη φρουρά στο νησί.
Ακόμη δείχνοντας το σεβασμό του ο Μωάμεθ δώρισε μια καντήλα με πολλά προνόμια, όπως αυτό μαρτυρά επίσης και το γεγονός της ύπαρξης 1100 τουρκικών εγγραφών από τότε με προνόμια προστασία και απαλλαγή από φόρους της περιουσίας της Μονής. Η κυριότητα της Μονής στην περιουσία της διατηρήθηκε ως ειδικός νόμος στην Τουρκοκρατία παρά την ισχύ του Οθωμανικούς δικαίου λόγω των προνομίων που παραχωρούσαν σουλτάνοι στους Πατριάρχες με βεράτια είτε με αυτά θεωρηθεί ότι συνήφθη διεθνής σύμβαση είτε ότι συνιστούν μονομερή από λαό που έχει θεόπεμπτο βιβλίο όπως είναι η βίβλος για τους χριστιανούς και έχει καταληφθεί όχι με πόλεμο αλλά με συνθήκη, τότε σύμφωνα με το ιερό μουσουλμανικό δίκαιο, οι κάτοικοι και οι μονές διατηρούν την ακίνητη περιουσίας τους, καταβάλλοντες μόνο φόρο υποτέλειας. Αυτό ισχύει και για την Πάτμο. Επικουρικά η Ιερά Μονή Πάτμου απέκτησε την κυριότητα των ακινήτων αυτών με δεκαετή τακτική χρησικτησία κατά το χρονικό διάστημα ισχύος του Ιταλικού δικαίου 1932-1947 μετά την ιταλική κατάκτηση.
Βέβαια ο Οθωμανικός αστικός κώδικας που ίσχυε στη Δωδ/σο μέχρι 31-12-1931 αγνοούσε το θεσμό της χρησικτησίας ως τρόπο κτήσεως κυριότητας. Αυτό ίσχυε τόσο για τα ακίνητα ελεύθερης ιδιοκτησίας (μούλκ) όσο και για τις δημόσιες γαίες (εραζί μεριγιέ).
Ωστόσο η χρησικτησία ήταν γνωστή στο Ιταλικό δίκαιο. Σύμφωνα με τα άρθρα 2105, 2106, 2135, 2137 σε συνδυασμό με τα άρθρα 686, 693, 710 & 205 του παλιού Ιταλικού Αστικού Κώδικα (1865) αλλά και το άρθρο 1158 του νέου (1942) αναγνωρίζεται ως πρωτότυπος τρόπος κτήσεως κυριότητας η τακτική και έκτακτη χρησικτησία. Η τακτική είναι 10ετής κατά το άρθρο 1159 του Ι.Α.Κ. (1942) εφ’ όσον υπάρχει νόμιμος τίτλος και καλή πίστη. Η έκτακτη είναι κατά μεν τον Ι.Α.Κ. έτους 1865 30ετής κατά δε το νεότερο του 1942, άρθρο 1158 20ετής με μόνιμη προϋπόθεση τη νόμιμη κατοχή ακινήτου. Η νομή είναι νόμιμη όταν είναι συνεχής, αδιάκοπος, ειρηνική, δημόσια, όχι αμφίβολη και ασκείται με την πεποίθηση ότι ο νομέας έχει το πράγμα ως δικό του.
Επομένως τα αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, σε συνδυασμό με τα σουλτανικά βεράτια συνιστούν νόμιμο τίτλο και αν συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις, που είναι ζήτημα πραγματικό μπορούσαν να οδηγήσουν κατά το Ιταλικό δίκαιο σε κτήση κυριότητας με τακτική χρησικτησία χωρίς ν’ απαιτείται προηγούμενη μεταγραφή του τίτλου διότι οι διατάξεις των άρθρων 1932 και 1942 Ιταλικού Αστικού Κώδικα περί μεταγραπτέων πράξεων δεν εφαρμόζονται στις πράξεις που έχουν αποκτήσει βέβαιη χρονολογία πριν από την ισχύ του Ιταλικού Αστικού Κώδικα.
Συνοψίζοντας λοιπόν, η μοναστηριακή περιουσία που είχε αποκτηθεί νόμιμα κατά τη βυζαντινή εποχή με αυτοκρατορική δωρεά με χρυσόβουλο, όχι μόνο παρέμεινε στην κυριότητα της ιεράς μονής Πάτμου και μετά την τουρκική κατάκτηση, αλλά εξαιρέθηκε και από την εφαρμογή των διατάξεων του κοινού δικαίου περί των ακινήτων, όντος «μουλκ» έστω και αν κατά το κοινό οθωμανικό δίκαιο δεν θα ήταν τέτοια. Έτσι δεν απετέλεσε αντικείμενο της διαδοχής του Οθωμαντικού Δήμοσίοιυ με το Ιταλικό και του Ιταλικού με το Ελληνικό μετά το 1947 όπως ανιστόρητα ισχυρίζεται το Ελληνικό δημόσιο.
Με έγγραφο της Κτηματικής Υπηρεσίας Δωδ/σου στις 5.7.2001 αρ. Πρωτ. Δ.Κ. 1986 δεν αναγνωρίζει την περιουσία – ιδιοκτησία της Μονής σε Αρκιούς, Μαράθι, Αγαθονήσι, τονίζοντας ιδιαίτερα, ότι τα χρυσόβουλα των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων δεν έχουν καμία ισχύ, και παρουσιάζουν μόνο ιστορική αξία. Ιστορική τοποθέτηση από ανιστόρητους ανθρώπους. Και έρχεται το ίδιο το κράτος με το άρθρο 6 του Ν. 1700/1987 στη ρύθμιση θεμάτων εκκλησιαστικής περιουσίας στις διατάξεις του νόμου αυτού, δεν υπάγεται η περιουσία των Ιερών Μονών που εξαρτώνται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μεταξύ των οποίων ρητά αναφέρεται και η Μονή του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στην Πάτμο.
Και τώρα υπάρχει το όψιμο ενδιαφέρον του Ελληνικού Δημοσίου με την αγωγή που πρόκειται να εκδικαστεί, να ζητήσει φιλέτα νησιά που πιθανόν η πώληση τους να γεμίσει τα άδεια ταμεία του κράτους και ίσως να μεγαλώσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς ορισμένων. Βέβαια μετά τους Αρκιούς και το Μαράθι ίσως έλθει και η σειρά της ιδιοκτησίας της Μονής στην Πάτμο αφού η κτήση της έγινε σύμφωνα με τα παραπάνω. Όμως το λαλίστατο Ελληνικό Δημόσιο γιατί δεν μας λέει τι έχει γίνει η αγωγή που κατέθεσε το 1999 η Μονή Πάτμου εναντίον του και που όχι μόνο δεν έχει εκδικαστεί ακόμη αλλά πιθανόν βρίσκεται σε κάποια σκονισμένα συρτάρια;
Η υπόθεση σκαλίστηκε από Δήμο και Επαρχείο πριν από αρκετά χρόνια και για προφανείς λόγους. Χρέος όλων είναι να αναλάβουν ορισμένοι τις ευθύνες τους και να κινηθούν προς τη σωστή κατεύθυνση. Ας αναλογιστούν τι πρόκειται να γίνει σε περίπτωση που κερδίσει το ελληνικό δημόσιο. Ήδη εδώ και χρόνια έχουν ειδοποιηθεί οι κάτοικοι Αρκιών και Μαραθίου να κάνουν αιτήσεις στο Ελληνικό δημόσιο για να τους παραχωρηθούν νέοι τίτλοι. Νέα έξοδα, νέες ταλαιπωρίες κ.λπ. Η όποια αναφορά του Ελληνικού δημοσίου στο Ν. 510/1947 δεν ευσταθεί επειδή με το διάταγμα της 31/12-10/1 του έτους 1949 εισήχθη στη Δωδ/σο η νομοθεσία περί διοίκησης, διαχείρισης και προστασίας δημοσίων κτημάτων.
Επομένως από την 1-1-1949 στα κτίσματα των Ιερών Μονών Δωδ/σου άρα και της Πάτμου εφαρμόζονται αναλόγως οι ουσιαστικές και δικονομικές διατάξεις του α.ν. 1539/1938, περί προστασίας των δημοσίων κτισμάτων, η σε Ιερά Μονή Πάτμου θεωρείται ότι έχει αδιαλείπτως στη νομή της τα ακίνητα της, ασχέτως προς οποιαδήποτε αφαίρεση τους από τρίτους. Η υπόθεση μετά από αίτημα της Μονής πήρε αναβολή και θα συζητηθεί σε χρόνο που θα προσδιοριστεί από το δικαστήριο.
Σχόλιο patmostimes.gr: ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΗ, ΜΑΚΡΥΧΕΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΜΕ ΔΕΔΙΚΑΣΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΙΟ ΘΕΜΑ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ.
Σημείωση: Πολλά στοιχεία για το θέμα αντλήθηκαν από το βιβλίο του κ. Γεωργίου Αποστολάκη Προέδρου Πρωτοδικών με τίτλο: «οι αυτοκρατορικές δωρεές στην Ιερά Μονή Πάτμου και η νόμιμη αξία των χρυσόβουλων λόγων. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δωρηθέντων ακινήτων κατά τις περιόδους του Βυζαντινού, Οθωμανικού, Ιταλικού και Ελληνικού Δικαίου.
Επίσης κυκλοφορεί η μελέτη και έρευνα της συμβολαιογράφου Πάτμου και Αντωνίας Καρδάση με τίτλο: «Ιδιώτες και δημόσιο στα Δωδεκάνησα, από Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα. Η νήσος Πάτμος και σύμπλεγμα των νήσων Αρκιών, όπου περιλαμβάνεται και η νήσος Μαράθι.
