Ο «σιωπηλός» ιερογλύπτης-Ένας διαφορετικός παπάς

Ο παπά Μανόλης είναι ένας ξεχωριστός ιερέας και καλλιτέχνης. Έσωσε ανθρώπους, στάθηκε δίπλα στον πόνο και βρήκε «λύτρωση» στην τέχνη.

Ομολογώ ότι σε αυτή την περίπτωση δεν ήξερα από πού να ξεκινήσω. Από τον άνθρωπο, το έργο του, τα έργα του, την προσφορά του, το σθένος για ζωή, την προσπάθεια του; Τί;

Ο παπά-Μανώλης Καλαϊτζάκης από την Κασταμονίτσα του Νομού Ηρακλείου δεν είναι μια συνηθισμένη περίπτωση. Υπηρέτησε ως Εφημέριος, εφημερεύοντας και διανυκτερεύοντας σχεδόν καθημερινά στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής στο Γενικό Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» από το έτος 1967 μέχρι το 1998. Για 31 χρόνια προσπάθησε να σταθεί δίπλα στο πόνο.
Ήρθε αντιμέτωπος με χιλιάδες αυτοκτονίες τη δεκαετία του ’70 μέσα από το Κέντρο Πρόληψης και Αντιμετώπισης των αυτοκτονιών (ΚΑΠΑ). «Μεσολάβησε» στην Ιερά Σύνοδο επί Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και Πάσης Ελλάδος για να σταματήσει η απεργία πείνας των «αλύτρωτων» τη δεκαετία του ’80 πριν ακόμα η εκκλησία αναγνωρίσει τον πολιτικό γάμο. Μέσα σε αυτό τον αγώνα δίπλα στον άνθρωπο θα πάθει υπερκόπωση και θα «χτυπηθεί» η φωνή του.

Η περιπέτεια ξεκινάει το 1975. Οι γιατροί θα του πουν ότι δε μιλήσει ποτέ ξανά. Ο ίδιος όμως δε θα το βάλει κάτω και θα τους διαψεύσει. Η φωνή του δε θα ακουστεί ποτέ ξανά όπως στο παρελθόν, αλλά αυτό δε θα τον εμποδίσει να επικοινωνεί.

Πιστεύει ότι ο Θεός επιτρέπει την αρρώστια, όπως επέτρεψε στο Χριστό να σταυρωθεί, όχι για να πεθάνει αλλά για να αναστηθεί. Η δική του ανάσταση  είναι η τέχνη, η ξυλογλυπτική. Άλλωστε την αγαπά αυτή την τέχνη. Έχει δει τον παππού του να πελεκά το ξύλο.

«Από μικρό παιδί συνήθιζα να μαζεύω, να κόβω και να μελετώ γελοιογραφίες. Κάθε εβδομάδα διάλεγα όποια μου άρεσε και τη… ‘‘βράβευα», γράφει στο βιβλίο του “Ποιητική Γλυπτική”

«Την ίδια περίοδο, με μόνιμο σύντροφο ένα καλο-ακονισμένο μικρό μαχαιράκι στην τσέπη, σκαλίζαμε άρτηκες, κληματόβεργες και καλάμια το Καλοκαίρι ή λεπτά χλωρά ξύλα τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου. Κατασκευάζαμε: σφυρίχτρες, «ανεμόμυλους», «ανεμόσκαλες», «σπιτάκια», αμαξάκια, «ανθρωπάκια» κ.α. παιδικά παιχνίδια. Επίσης, «ξύλινα εργαλεία», όπως μαχαίρια, σπαθιά, μικρά άροτρα ή  γεράνια (όργανα άντλησης νερού), σφυριά, μικροσκοπικές σκαπάνες, μικρά καλαμένια ή ξύλινα πλεμάτια κ.λπ., κ.λπ. Και τολμούσαμε, τότε, να τους αφιερώνουμε και πρόχειρα έμμετρα, δηλαδή… «κρητικιές μαντινάδες»!

Δεν είναι μόνο ότι την αγαπά την τέχνη! Τη σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών με υποτροφία της Εκκλησίας και μετά έγινε δάσκαλος της σχολής.

Ανακάλυψε 26 νέες μορφές γλυπτικής, δίδαξε δεκάδες ανθρώπους για την τέχνη, βραβεύθηκε, διακρίθηκε, έγραψε πολλά – μέχρι και για την αμφιδεξιότητα.

Στα 74 του χρόνια έχει αρχίσει και νιώθει και ένα τρέμουλο στα χέρια. Αυτό όμως δεν τον πτοεί. Έμαθε να γράφει στον υπολογιστή, και από το σπίτι του στην Κασταμονίτσα, από όπου κατάγεται, έχει βάλει μπροστά όλα αυτά. Έχει ως σκοπό να φροντίσει και να ολοκληρώσει, όμως τα  «Ξύλινα Παραμύθια».

-Υπηρετήσατε 31 χρόνια τον άνθρωπο ως ιερέας. Θέλετε να μας πείτε για αυτή την περίοδο και για τις αυτοκτονίες του ’70;

«Υπηρέτησα ως Εφημέριος, εφημερεύοντας και διανυκτερεύοντας σχεδόν καθημερινά, στο Γενικό Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» Αθήνας από το έτος 1967 μέχρι το 1998. Παράλληλα, με πρωτοβουλία μας και άλλους 100 συνεργάτες, επιστήμονες (Γιατρούς, Δικηγόρους, Κοινωνικούς Λειτουργούς, Ψυχολόγους, Μαίες, Αδελφές και Ιερείς), είχαμε ιδρύσει ένα Κέντρο Πρόληψης και Αντιμετώπισης των αυτοκτονιών (ΚΑΠΑ). Όλοι στο εν λόγω Κέντρο της Αθήνας εργασθήκαμε ανιδιοτελώς. Και αντιμετωπίσαμε περισσότερες από 21 χιλιάδες ανθρώπους κάθε ηλικίας (από 6-86 ετών), που σκεφτόντουσαν, φοβόντουσαν, ήθελαν ή είχαν κάνει τουλάχιστο μια απόπειρα αυτοκτονίας στη ζωή τους. Οι πιο πολλές από τις εν λόγω απόπειρες, (65% περίπου), ήσαν γυναίκες, (70%) άγαμες ή χωρισμένες, ενώ οι υπόλοιπες ήσαν έγγαμες.  Κι απ’ αυτές, το 80% περίπου ήσαν νέες, από 14-21 ετών.

-Οι άνδρες;

«Οι ηλικίες στους άνδρες ήσαν διαφορετικές. Η πλειοψηφία τους (60% περίπου) ήσαν από 16-44 ετών. Και να σημειωθεί ότι τότε δεν είχαμε απόπειρες ή αυτοκτονίες για οικονομικούς λόγους, όπως σήμερα. Τρεις από τους ανθρώπους που είχαμε δεχθεί στο Κέντρο (δυο άνδρες και μια γυναίκα), που έπασχαν από ψυχικές νόσους, αυτοκτόνησαν. Οι υπόλοιποι σώθηκαν.

Αναλυτική στατιστική και πληροφορίες μπορεί να βρει, όποιος ενδιαφέρεται, στις Εφημερίδες :  «Εκκλησιαστική Αλήθεια» της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, «Ακρόπολη»,  «Απογευματινή», 4-8 Ιουλίου 1977 & 13-17 Φεβρουαρίου 1978, στα Περιοδικά «Επίκαιρα» και «Αστυνομικά Χρονικά»  της εποχής εκείνης, όπου  -μόνιμα  στην πρώτη και  περιστασιακά στα υπόλοιπα έντυπα-  δημοσιογραφούσα.

–Ποιες ήταν οι αιτίες τότε παπά –Μανόλη;

«Τα αίτια που έσπρωχναν τότε τους ανθρώπους στο να θέλουν να τερματίσουν την ζωή τους, ήσαν κυρίως: η έλλειψη πίστης στον Θεό, η απουσία αγάπης από την οικογένεια, οι ψυχικές διαταραχές-νόσοι, οι ερωτικές απογοητεύσεις, η αποτυχία στις εξετάσεις κ. ά.

-Τα προβλήματα με τη φωνή σας πότε άρχισαν;

«Με τη φωνή μου άρχισα να έχω προβλήματα, από το έτος 1975, όταν -παράλληλα με το Νοσοκομείο- άρχισε να έρχεται πολύς κόσμος στο ΚΑΠΑ. Και στη φάση αυτή, οι συνεργάτες μου με άφησαν αβοήθητο και μόνο πολλές φορές. Τότε -μαζί με πολλά άλλα- βίωσα στην πράξη, ότι: ο Θεός ανέχεται, επιτρέπει την αρρώστια στον άνθρωπο «ως σταύρωση» και για να καταφέρει με την βοήθεια Του αλλά και με τις δικές του προσπάθειες να φθάσει σε  «μία ή περισσότερες αναστάσεις».  Η ξυλογλυπτική, η γλυπτική, ειδικά η «Ποιητική Γλυπτική», η συγγραφή βιβλίων και η Ποίηση υπήρξαν -με την βοήθεια του Θεού-  προσωπικές  μας αναστάσει».

-Για αυτό γράψατε και το βιβλίο για την αρρώστια αλλά και στη συνέχεια για την ξυλογλυπτική;

«Το βιβλίο « Γιατί υπάρχει αρρώστια;», υπήρξε η φροντιστηριακή μου άσκηση στη Θεολογική Σχολή των Αθηνών, που στη συνέχεια με καθιέρωσε και ως βοηθό στην Ποιμαντική, κοντά στο σοφό και αείμνηστο καθηγητή μου του Κανονικού Δικαίου, Κωνσταντίνο Μουρατίδη. Το βιβλίο, που γράφτηκε το έτος 1977, δημοσιεύτηκε πρώτα στο Περιοδικό «Εφημέριος» της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και  έπειτα εκδόθηκε σε 5.000 αντίτυπα, που  μοιράστηκε δωρεάν  σε ασθενείς και ανθρώπους που το είχαν ανάγκη. Ενώ το βιβλίο : «Εργαλεία Ξυλογλυπτικής», (εκδόσεις «το Ροδακιό»), γράφτηκε την περίοδο που ήμουν δάσκαλος  στη Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, για να καλύψει  εκπαιδευτικές ανάγκες φοιτητών, σπουδαστών, μαθητών και ερασιτεχνών της Ξυλογλυπτικής Τέχνης».

-Τί είναι για σας η τέχνη;

«Η Τέχνη υπήρξε ένα «καταφύγιο», μια «αναγκαστική λύση», από τότε (1990 και εξής) που έχανα σταδιακά τη φωνή μου. Παράλληλα, αν δεν ήμουν κληρικός, δεν είχα μιλήσει με ανθρώπους που ήθελαν να επικοινωνήσουν μαζί μου και δεν αρρώσταινα, πιστεύω πως: δε θα είχα καταφέρει να ασχοληθώ αποδοτικά με την παιδική μου αγάπη, την Τέχνη. Ούτε να έχω γιομίσει τις καλλιτεχνικές μου δεξαμενές με πρωτοποριακές ιδέες, με νέες μορφές γλυπτικής τέχνης και πρωτότυπες ποιητικές δημιουργίες».

-Γεννηθήκατε όμως δίπλα στο ξύλο;

«Ο προ-παππούς και ο παππούς (από τον πατέρα μου) ήσαν χτίστες, πελεκάνοι και ξυλογλύπτες. Και ο πατέρας μου ήταν ξυλογλύπτης. Ακόμη, ο πατέρας της μητέρας μου ήταν μαραγκός και ξυλογλύπτης. Και οι αείμνηστοι:  παππούς μου, ο πατέρας του πατέρα μου και ο πατέρας μου υπήρξαν οι πρώτοι μου δάσκαλοι στην ξυλογλυπτική. Ενώ από τον άλλον παππού μου έχω πολλά από τα εργαλεία του».

-Η υποτροφία για τη Σχολή Καλών Τεχνών πώς προέκυψε;

«Η υποτροφία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, (1982-1986, χωρίς χρήματα), για να σπουδάσω Καλές Τέχνες, προέκυψε από επιμονή του αείμνηστου και μακαριστού ζΑρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρού Σεραφείμ. Κι αυτό έγινε για τις υπηρεσίες μου ως δημοσιογράφου της Ιεράς Συνόδου και συγκεκριμένα για τη διακοπή της πολυήμερης απεργίας πείνας των λεγόμενων «αλύτρωτων».

-Απεργία πείνας των «αλύτρωτων»;

«Την εποχή εκείνη (από τις αρχές της δεκαετίας 1980), αρκετές Ελληνίδες και Έλληνες είχαν εγκαταλείψει τους άνδρες ή τις γυναίκες  τους αντίστοιχα, γενικά τις νόμιμες  οικογένειές τους. Και είχαν δημιουργήσει διαφορετικούς δεσμούς και όχι νόμιμες νέες οικογένειες. Τότε, όπως γνωρίζουμε, δεν είχε καθιερωθεί ακόμη ο πολιτικός γάμος στην Πατρίδα μας. Λοιπόν, όλοι αυτοί, για πολλά χρόνια, ζητούσαν διαζύγιο και να τους επιτρέψει η Εκκλησία να νομιμοποιήσουν τις δεύτερες οικογένειές τους. Κι επειδή αυτό δεν το δεχόταν η Ιερά Σύνοδος, οι εν λόγω «αλύτρωτοι» κατέφυγαν σε  μακράς διάρκειας απεργία πείνας. Κι όταν – μετά από δημοσιογραφική έρευνα – διαπιστώθηκε πως μερικοί από τους λεγόμενους «αλύτρωτους» είχαν δίκιο : προτείναμε να σταματήσουν την απεργία πείνας και να εξεταστεί από την Εκκλησία μεμονωμένα η κάθε περίπτωση. Αυτό και έγινε με αποτέλεσμα να μείνουν ικανοποιημένες και οι δυο πλευρές».

-Μάλιστα, και μετά από μαθητής, δάσκαλος;

«Έγινα δάσκαλος (1994) και υπεύθυνος του Εργαστηρίου Ξύλου της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας, μετά την ανακάλυψη ενός νέου είδους γλυπτικής, της «Γελοιογλυπτικής». Μετά  από δυο Εκθέσεις μου Ξυλογλυπτικής  (1990 & 1992) στην Αθήνα. Και μετά από προτάσεις των αείμνηστων και σοφών δασκάλων μου : α) του γλύπτη  και πρύτανη Γιώργου Νικολαϊδου,  β) του ζωγράφου, χαράκτη και ξυλογλύπτη Ευάγγελου Μόσχου και  γ) του  διακεκριμένου, πολυβραβευμένου, μεγάλου δωρητή  και  διάσημου σύγχρονου   γλύπτη κ. Θόδωρου Παπαγιάννη».

-Έχετε εκπαιδεύσει δεκάδες μαθητές όχι μόνο πάνω στη γλυπτική αλλά στη χρήση των δυο χεριών;

«Έχουμε εκπαιδεύσει γύρω στους χίλιους μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές και συνεργάτες μας, Έλληνες και ξένους. Σχεδόν όλοι τους ασκήθηκαν στην αμφιδεξιότητα και κατάφεραν λίγο ως πολύ να γίνουν αμφιδέξιοι, δηλαδή να χρησιμοποιούν ισάξια και τα δυο τους χέρια ή και πόδια.

Ο ίδιος, ενώ ήμουν δεξιόχειρας, ασκήθηκα για να γίνω αμφιδέξιος από ανάγκη, από την εποχή (1981 και εξής) που σπούδαζα γλυπτική. Αναλυτικά, για την αμφιδεξιότητα, μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να επισκεφθεί την ιστοσελίδα μας».

-Οι πιο σημαντικές στιγμές στην προσωπική σας καλλιτεχνική πορεία ποιες ήταν;

«Η διοργάνωση (1984) από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών, μετά από πρότασή μας,  της «Πανελλήνιας  Έκθεσης Καλλιτεχνικών Έργων Ορθοδόξων Κληρικών-Μοναχών Ελλάδας».

Η (με πρωτοβουλία μας) διοργάνωση (1989) «Ομαδικής  Έκθεσης  Ερασιτεχνών Καλλιτεχνών-Εργαζόμενων» στο Γενικό Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα».

Η συμμετοχή μας (1999)  στην ομαδική Μεγάλη «BiennaleInternazionaledell’ ArteContemporanea» Φλωρεντίας Ιταλίας με τρία  γλυπτά.

Η ομαδική συμμετοχή, με φοιτητές μας, (2001), στην ίδια Μεγάλη «Biennale» Ιταλίας και η βράβευσή μας με βραβείο «allacarriera».

Η διοργάνωση (2001) Ομαδικής Έκθεσης Γλυπτικής με 34 φοιτητές μας και 103 γλυπτά στην «Πινακοθήκη Πιερίδη» Γλυφάδας.

Η ανάδειξή μας (2001) σε Ισόβιο Ακαδημαϊκό με χρυσό ακαδημαϊκό μετάλλιο διάκρισης στην Ακαδημία Φλωρεντίας, στο Τμήμα : Καλές Τέχνες και στην Τάξη : Γλυπτική.

Η ανακάλυψη 26  «Νέων Μορφών Γλυπτικής Τέχνης», που κατοχυρώθηκαν και βραβεύτηκαν.

Οι διοργανώσεις (2009 & 2010) Ομαδικών Εκθέσεων Γλυπτικής, Μαθητών, Σπουδαστών, Συνεργατών μας  και του ίδιου, στο Ξενοδοχείο  PortoElunda της Ελούντας.

Η ανάδειξή μας (2010) σε Ισόβιο Ακαδημαϊκό, από την  Διεθνή Ακαδημία  Γραμμάτων και Τεχνών  «ΘΕΑ  ΑΘΗΝΑ» της Αθήνας. και

Η συμμετοχή μας σε Εκθέσεις-Διαγωνισμούς : Αγιογραφίας, Λογοτεχνίας, Ποίησης, Ξυλογλυπτικής, Γλυπτικής και Ποιητικής  Γλυπτικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Αγγλία, Αμερική, Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Βραζιλία, Γερμανία, Ιαπωνία, Ιταλία, Καναδά & Κίνα), στις οποίες έχουμε διακριθεί και βραβευτεί (τιμητικά) με πολλά διπλώματα και μετάλλια».

-Αυτή την εποχή με τί ασχολείστε;

«Τελευταία, έχει παρουσιαστεί ένα είδος τρεμούλας και στα χέρια μου και δυσκολεύομαι να παραδίδω μαθήματα ξυλογλυπτικής, γλυπτικής, σχεδίου και αισθητικής. Έχω αρχίσει  εντατική θεραπεία και ελπίζω να αποκατασταθεί το πρόβλημά μου, μαζί με την όποια ανάσταση μου επιφυλάσσει ο Θεός.

Την εποχή αυτή καταγίνομαι με αγροτικές ενασχολήσεις, συνεχίζω τη συγγραφή της ιστορίας του πανέμορφου χωριού μου, της Κασταμονίτσας, προσπαθώ να ολοκληρώσω το βιβλίο «Ξυλόγλυπτα Παραμύθια» και έχω αρχίσει να συγγράφω το «Ξυλογλυπτική χωρίς Δάσκαλο», για το Διαδίκτυο. Ακόμη, διαβάζω-μελετώ το ενδιαφέρον βιβλίο των : PETER LAMBROY Ph. D., TZORTZPRAT  Ph. D.,  και JOHNDAVID MANN, βραβευμένου συγγραφέα, με τίτλο «Ας μιλήσουμε για σένα», σε άρτια μετάφραση στα Ελληνικά του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ  ΜΙΣΣΙΟΥ, εκδόσεις Διόπτρα».