Το έθιμο των Αναστενάρηδων, το οποίο χάνεται στα βάθη των αιώνων, πρόκειται να αναβιώσει σήμερα, ανήμερα της γιορτής των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Σε πολλές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας κυρίως, εκατοντάδες άτομα κάθε ηλικίας, κρατώντας εικόνες και εκστασιασμένοι από το χορό, θα βαδίσουν, με γυμνά πόδια, πάνω σε ένα στρώμα πυρακτωμένων κάρβουνων.
Στα πέλματα τους δεν παρατηρείται κανένα έγκαυμα, φαινόμενο που δεν επιδέχεται επιστημονική εξήγηση.
Εικάζεται ότι τα Αναστενάρια αποτελούν την αναβίωση αντίστοιχων θρησκευτικών τελετών της αρχαιότητας, για λατρεία του θεού Διόνυσου.
Η γιορτή αρχίζει με ξέφρενο χορό, υπό τους ήχους τοπικών παραδοσιακών οργάνων και με ψαλμωδίες, ακολουθεί η ζωοοθυσία και στη συνέχεια οι Αναστενάρηδες, κρατώντας τις εικόνες, βγαίνουν από το κονάκι και αρχίζουν να χορεύουν στα αναμμένα κάρβουνα.
Οι αναστενάρηδες είναι άτομα μυημένα στην τελετουργία του εθίμου αυτού. Η μύηση διαρκεί πολλά χρόνια και ο αρχιαναστενάρης είναι αυτός που κρίνει πότε ο μυούμενος είναι έτοιμος για πυροβασία, αλλά και, κάθε φορά, ποιοι από τους αναστενάρηδες θα πατήσουν στα κάρβουνα.
Δεν είναι γνωστό γιατί η κοινωνία των αναστενάρηδων είναι κλειστή, είναι βέβαιο όμως ότι διακατέχονται από βαθιά πίστη στο θρύλο και στους προστάτες-αγίους και ότι τη στιγμή της πυροβασίας φαίνεται να βρίσκονται σε έκσταση.
Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει και ο βασικός εμψυχωτής της ομάδας, ο αρχιαναστενάρης. Σ’ αυτόν οφείλεται και η στενή σχέση που έχουν μεταξύ τους, όπως και η αφοσίωσή τους στο έθιμο.
Κάθε χρόνο καταφθάνουν στα χωριά της Μακεδονίας, όπου τηρείται ευλαβικά το θρησκευτικό έθιμο, επιστήμονες που προσπαθούν να εξηγήσουν την πυροβασία, χωρίς όμως τελικά να τα καταφέρουν.
