Το 1997 με απόφαση του Διεθνούς Παγκόσμιου Ποντιακού Συνεδρίου που καταδικάζει τον Σταλινισμό και τις σταλινικές διώξεις που υπέστησαν οι Έλληνες πόντιοι στην πρώην ΕΣΣΔ, ορίσθηκε η 13η Ιουνίου ως ημέρα μνήμης. Την ημέρα αυτή το 1949 πραγματοποιήθηκε η βίαιη εκτόπιση των ποντιακών πληθυσμών που ζούσαν στον Καύκασο, στις στέπες της Κεντρικής Ασίας.
Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή .Όταν ξεκίνησαν οι διώξεις του Ελληνικού ποντιακού πληθυσμού για δεύτερη φορά από τον Κεμάλ στην Σαμψούντα και στη συνέχεια επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον Πόντο, πολλοί έφυγαν κυνηγημένοι και πήγανε στη Ρωσία. Εκεί υπήρχε Ελληνικός ποντιακός πληθυσμός από τον πρώτο διωγμό των Οθωμανών το 1916 αλλά και από πολύ παλιότερα, γιατί η Ρωσία ήταν πάντα ένας φιλόξενος τόπος για τους ομόδοξους ορθόδοξους Έλληνες.
Έτσι διαμορφώθηκε στήν Ρωσία ένας Ελληνικός πληθυσμός κοντά στις 500.000 ψυχές .Εκεί αναπτύξανε το δικό τους πολιτισμό, καλλιεργήσανε τη γλώσσα τους ανοίξανε σχολεία ,φτιάξανε εκκλησιές,, θέατρα κ.τ.λ .Οι Ελληνικές κοινότητες στον Καύκασο ήταν εύρωστες οικονομικά με παρουσία στα πολιτικά δρώμενα της περιοχής ,έβγαζαν τις δικές τους εφημερίδες, πολλοί έλαβαν μέρος στην Μπολσεβίκικη Επανάσταση, συμμετείχαν στο ΚΚΣΕ, και αρκετοί έγιναν και στελέχη του κόμματος.
Όμως μετά το θάνατο του Λένιν τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και να γίνονται δύσκολα, ιδίως μετά τη βίαιη κολεκτιβοποίηση της γής που ξεκίνησε στά τέλη του 1930 άρχισαν οι πρώτοι διωγμοί κι άρχισαν να γεμίζουν τα πρώτα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας , τα πρώτα «γκούλαγκ». Η άσχημη αυτή κατάσταση συνεχίσθηκε και καθ όλη τη διάρκεια του Β Παγκόσμιου πολέμου και μετά, οπότε χάθηκαν δεκάδες χιλιάδες συμπατριωτών μας.
Μετά το θάνατο του Στάλιν άρχισε σιγά-σιγά εν μέρει η αποκατάσταση της ομαλότητας στις ελληνικές κοινότητες του Καυκάσου. Στα επόμενα χρόνια θα αρχίσει και η επιστροφή πολλών Ελληνοπόντιων στην Ελλάδα…
Στην ίδια τη Σοβιετική Ένωση τότε μετά την ιστορική Ολομέλεια του ΚΚΣΕ το 1956 και την καταδίκη του Σταλινισμού άρχισε και απέναντι στις μειονότητες να εφαρμόζεται μία διαφορετική πολιτική. Είναι γεγονός όμως ότι την εποχή της Σταλινικής προσωπολατρίας την πλήρωσε ακριβά ο ποντιακός Ελληνισμός στην τότε Σοβιετική Ένωση με εκτοπίσεις χιλιάδων συμπατριωτών μας για εργασία σε καταναγκαστικά έργα που στοίχησαν το θάνατο σε χιλιάδες ψυχές. Φυσικά την περίοδο της προσωπολατρίας και των εκκαθαρίσεων του Σταλινικού καθεστώτος κατηγορήθηκαν και διώχθηκαν άδικα και εξέχοντα στελέχη του ποντιακού Ελληνισμού. Για τις διώξεις αυτές ακόμη και η βουλευτής του ΚΚΕ κ. Λιάνα Κανέλη μιλώντας τελευταία στο Παγκόσμιο Συνέδριο του ποντιακού Ελληνισμού, λέγοντας τα πράγματα με το όνομα τους και όχι με διπλωματικά τερτίπια χαρακτήρισε αυτές τις διώξεις Γενοκτονία.
Ο Δήμαρχος Μόσχας, ο ελληνικής καταγωγής Γαβριήλ Ποπώφ μιλώντας τον Μάιο του 1990 στο συνέδριο του Πανσοβιετικού Συνδέσμου Ελλήνων εδήλωσε μεταξύ των άλλων ότι οι Έλληνες που ζούσαν στην τότε Σοβιετική Ένωση πήραν ενεργό μέρος στην προλεταριακή επανάσταση του 1917.Η πρώτη γυναίκα οδηγός τρακτέρ στη Σοβιετική Ένωση ήταν Ελληνίδα και λεγόταν Στάσα Αγγελίνα. Ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στο Βόρειο Πόλο ήταν Έλληνας Σοβιετικός πολίτης ο Ιβάν Πα π ά ν ι ν,. όπως επίσης ο πρώτος που πέταξε στην Σοβιετική Ένωση με υπερηχητικό αεροπλάνο ήταν ο Έλληνας Γρηγόρης Κοκκινάκης. Την ίδια εποχή όμως δεκάδες χιλιάδες Έλληνες χαθήκανε από πείνα στα χρόνια της βίαιης κολλεκτιβοποίησης ,διώχθηκαν ,φυλακίσθηκαν ,έπεσαν θύματα των παρανομιών του Μπέρια. Δηλαδή μπορούμε να πούμε ότι πέρασε όλη η χώρα των Σοβιέτ τα περάσαμε κι εμείς.
Μόνο που τελικά για μας ,για τον ποντιακό Ελληνισμό το τίμημα ήταν ιδιαίτερα βαρύ. Η γενοκτονία που το αποκορύφωμα της ήταν οι διώξεις της 13ης Ιουνίου 1949 είναι μια μέρα μνήμης για τον αδούλωτο ποντιακό Ελληνισμό που όπου κι αν βρεθεί δημιουργεί. Πρέπει όμως να είναι και μια μέρα συγγνώμης για τους λαούς που υποφέρουν ακόμη και σήμερα από ανελεύθερα καθεστώτα όπου γής Πιστεύοντας προσωπικά στις ιδέες και της αξίες της δικαιοσύνης και της ισότητας με δημοκρατία θέλω να ελπίζω ότι η περιπέτεια του ποντιακού Ελληνισμού κάτω από το καθεστώς της σταλινικής τρομοκρατίας, θα προβληματίσει τα στελέχη και τα μέλη του ΚΚΕ που το 2009 με απόφαση του εξωράισε και δικαιολόγησε εκείνο το καθεστώς
