Άλλη μια ιστορική εκκλησία την έκαναν τζαμί οι Τούρκοι

Γράφει ο Νίκος Χειλαδάκης
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος

Μετά την προκλητική μετατροπή της ιστορικής αγίας Σοφίας της Νίκαιας, καθώς και της αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας σε τζαμιά, οι Τούρκοι προχώρησαν στην μετατροπή σε τζαμί άλλης μια ιστορικής ελληνορθόδοξης εκκλησίας, την ίδια ώρα που εδώ στην Ελλάδα κάποιοι υπουργοί και κάποιοι τουρκολάγνοι δήμαρχοι δηλώνουν υπερήφανοι για τις προθέσεις τους να… γεμίσει με μιναρέδες η ελληνική επικράτεια.

Πρόκειται για την ιστορική ελληνορθόδοξη εκκλησία της περιοχής του Μεγάλου Ρεύματος της Κωνσταντινούπολης, που είναι γνωστή σαν Αρναούτκιοι, μια περιοχή που επί αιώνες κατοικούνταν από πυκνό ελληνορθόδοξο πληθυσμό. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία που παραθέτουν οι ίδιοι οι Τούρκοι, η εκκλησία αυτή κτίστηκε το 1595 για τις ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου ελληνικού πληθυσμού του ιστορικού προαστίου της Κωνσταντινούπολης στον Βόσπορο. 

Η εκκλησία αυτή, όπως ανέφερε ο δήμαρχος της περιοχής του Αρναούτκϊοι, Ahmet Haşim Baltacı, η οποία εδώ και χρόνια ήταν σε κατάσταση ερειπίου, ανακαινίστηκε και τώρα παραδόθηκε σαν μουσουλμανικό τέμενος. Χαρακτηριστικό είναι πως ο μουφτής του Αρναούτκϊοι, Lütfi Oksüz, ανέφερε πως είναι υπερήφανος που η εκκλησία ξαναλειτουργεί σαν μουσουλμανικό τζαμί, προσθέτοντας  πως το κτίσμα αυτό είναι μια.. γέφυρα με το παρελθόν, χωρίς φυσικά να κάνει κάποια αναφορά για το ελληνοχριστιανικό παρελθόν της εκκλησίας. Για την ανακαίνιση της εκκλησίας, όπως αναφέρει η τουρκική εφημερίδα Aksam, το τουρκικό κράτος στα πλαίσια της εκστρατείας ισλαμοποίησης που έχει αρχίσει εδώ και χρόνια η ισλαμική κυβέρνηση του Ερντογάν, δαπάνησε 3,5 εκατομμύρια τουρκικές λίρες και έτσι η εκκλησία που τώρα ονομάζεται Osmanlı Camii,  λειτουργεί πλέον σαν τζαμί.

Να σημειωθεί ότι το προάστιο του Μεγάλου Ρεύματος, ή στα τουρκικά Arnavutköy, έχει μεγάλη ελληνική ιστορία όπως αναφέρει η Μικρασιατική Εγκυκλοπαίδεια. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο η περιοχή ήταν γνωστή ως «Χώρα των Ασωμάτων», ή «Μιχαήλιον», αφού υπήρχε εκεί εκκλησία αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Στον οικισμό αποδίδεται επίσης και η ονομασία «Ανάπλους». Μετά την άλωση, στα μέσα του 15ου αιώνα, η περιοχή άρχισε να ονομάζεται Αρναούτκιοϊ, (Arnavutköy), δηλαδή Αλβανιτοχώρι, από τον εποικισμό της περιοχής από Αλβανούς στη διάρκεια της βασιλείας του σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή μετά τη νίκη του κατά του στρατού του Σκεντέρμπεη. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, άρχισε να επικρατεί το όνομα «Μέγα Ρεύμα», το οποίο προέρχεται από το ρεύμα, γνωστό και ως Διαβολόρεμα, που κατεβαίνει από τη Μαύρη θάλασσα και αλλάζει κατεύθυνση στο σημείο αυτό του Βοσπόρου.

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα οι μουσουλμάνοι δεν αποτελούσαν σημαντικό μέρος του πληθυσμού του χωριού. Είναι χαρακτηριστικό πως το πρώτο τζαμί του χωριού χτίστηκε μόλις το 1832. Σύμφωνα με το Σαλναμέ του 1912, στο Μέγα Ρεύμα κατοικούσαν 5.973 Ρωμιοί, μόνο 493 μουσουλμάνοι, 342 Αρμένιοι, 32 Εβραίοι και 642 κάτοικοι με ξένη υπηκοότητα. Δηλαδή οι Ρωμιοί ήταν η συντριπτική πλειοψηφία του προαστίου Ο Γεννάδιος αναφέρει ότι, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1920 οι Ρωμιοί κάτοικοι του χωριού υπερέβαιναν τους 6 χιλιάδες, στο τέλος της δεκαετίας του 1940 είχαν μείνει οι μισοί. Σύμφωνα με πατριαρχική απογραφή του 1949, η ελληνορθόδοξη κοινότητα του Μεγάλου Ρεύματος αποτελούνταν από 567 οικογένειες. Φυσικά μετά το ανθελληνικό πογκρόμ του 1955 άρχισε και εκεί η σταδιακή εξόντωση του ελληνορθόδοξου πληθυσμού. Σήμερα πολλοί λίγοι Ρωμιοί έχουν απομείνει απομεινάρι ενός ένδοξου παρελθόντος προς δόξα της μιζέριας του νεοελληνικού κράτους που δεν έκανε τίποτα για να προστατεύσει την ομογένεια της Βασιλεύουσας όπως δικαιούνταν από την συνθήκη της Λοζάνης.