Μικρό παιδί έμεινε ορφανός από πατέρα και μεγάλωσε δύσκολα σε ένα χωριό της Κρήτης. Όμως όχι μόνο δεν το έβαλε κάτω, αλλά τελείωσε το σχολείο και αποφάσισε να σπουδάσει. Στήριγμα είχε τη μητέρα του, τον παππού του και την πίστη στον Θεό. Αυτόν τον δρόμο, άλλωστε, ακολούθησε σπουδάζοντας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Μανώλης Αντωνακάκης παντρεύτηκε, έγινε ιερέας και άρχισε τη διακονία των χριστιανών. Όμως δεν αρκέστηκε μόνο σ’ αυτά. Πήρε την απόφαση να συνεχίσει τις σπουδές του σε έναν δύσκολο τομέα (τη Βιοηθική), αποκτώντας μάλιστα Μaster.
Σήμερα, ο παπα-Μανώλης είναι ένας κληρικός-κόσμημα της Κρήτης, υπηρετεί στον πανέμορφο Ναό του Αγίου Τίτου στο Ηράκλειο, έχει τρία παιδιά και εξηγεί στην «κυριακάτικη δημοκρατία» γιατί η ευθανασία δεν είναι ηθικά αποδεκτή και γιατί οι αυτοκτονίες των απελπισμένων Ελλήνων δεν είναι «ηρωικές πράξεις».
Πάτερ, πείτε μας με λίγα λόγια πού μεγαλώσατε και πώς γίνατε κληρικός.
Κατάγομαι από το χωριό Βόνη Πεδιάδος Ηρακλείου Κρήτης. Εκεί γεννήθηκα και εκεί πέρασα τα παιδικά μου χρόνια, με τη φροντίδα της μητέρας μου και του παππού μου, γιατί ο πατέρας μου πέθανε όταν ήμουν ακόμα πολύ μικρός. Καλά καλά δεν τον γνώρισα. Από το δημοτικό σχολείο του χωριού μου πέρασα στο Γυμνάσιο Καστελλίου Πεδιάδος και στο Εκκλησιαστικό Λύκειο Χανίων. Συνέχισα σπουδές στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης και στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά τον γάμο μου, πήρα την απόφαση να ακολουθήσω το ιερατικό στάδιο. Χειροτονήθηκα διάκονος και ιερέας από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Τιμόθεο. Η απόφασή μου ήταν καρπός ωρίμου σκέψεως και συνειδητής επιλογής. Σήμερα είμαι έγγαμος κληρικός, πατέρας τριών παιδιών, εφημέριος στον Ιερό Ναό του Αγίου Τίτου και καθηγητής θεολόγος στο Παγκρήτιο Εκπαιδευτήριο Ηρακλείου.
Στη συνέχεια σπουδάσατε Βιοηθική, και μάλιστα αποκτήσατε Μaster. Τι σας ώθησε σ’ αυτόν τον τομέα;
Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μου στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, η δίψα για επιμόρφωση με οδήγησε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης για μεταπτυχιακές σπουδές στη Βιοηθική. Το αντικείμενο των σπουδών αυτών δεν υπήρξε μόνο ενδιαφέρον, αλλά και γόνιμο. Οι γνώσεις που απέκτησα με βοήθησαν να βλέπω με μάτι επιστημονικό και ερευνητικό τα προβλήματα της Βιοηθικής, μιας επιστήμης σύγχρονης και πολλά υποσχόμενης στην ταραγμένη κοινωνία μας.
Τα προβλήματα της Βιοηθικής πόσο σοβαρά είναι στη σύγχρονη εποχή;
Αντικείμενο της νέας αυτής επιστήμης είναι η εξέταση των ηθικών διλημμάτων που απορρέουν από την πρόοδο της Βιοϊατρικής. Δηλαδή η Βιοηθική, αξιολογώντας την πρόοδο της Βιοϊατρικής, εξετάζει μέχρι σε ποιον βαθμό η πρόοδος αυτή μπορεί να συμβιβαστεί με τις ηθικές αξίες που διέπουν την ανθρώπινη ζωή.Ευνόητο, λοιπόν, είναι ότι πρόκειται για μια επιστήμη που έχει ως κέντρο των ερευνών τη ζωή του ανθρώπου. Ο χαρακτήρας της είναι ανθρωποκεντρικός.
Τα προβλήματα που εξετάζει η Βιοηθική (κλωνοποίηση, υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, διακοπή της κύησης, μεταμοσχεύσεις, ευθανασία κ.ά.) μπαίνουν κάτω από το πρίσμα των ηθικών αρχών που αποδέχεται η κοινωνία γενικά, αλλά και κάθε άτομο χωριστά.
Οπως αντιλαμβάνεστε, η νέα αυτή επιστήμη αναλαμβάνει έναν ρόλο προστασίας των ατόμων και της κοινωνίας γενικότερα, γεγονός που δείχνει τη μεγάλη αξία της.
Επιστήμη και Θεολογία συμβαδίζουν ή διαφωνούν στα βιοηθικά ζητήματα;
Είναι γνωστό ότι η επιστήμη και η Θεολογία κινούνται σε αυτόνομες περιοχές έρευνας και ότι ανταποκρίνονται σε διαφορετικές αξιολογικές τάσεις και ανάγκες της μίας και ενιαίας ανθρώπινης ύπαρξης. Ο ρόλος τους, αν και διαφορετικός, σε καμία περίπτωση δεν δημιουργεί έντονες αντιπαραθέσεις. Κι αυτό, γιατί ο θεολογικός λόγος, καθαρά πνευματικός και μάλιστα εσχατολογικός, σε καμιά περίπτωση δεν δεσμεύει την επιστήμη και πολύ περισσότερο δεν περιορίζει την ανθρώπινη ελευθερία.
Ετσι, για να πάρουμε ένα παράδειγμα, μια νέα επιστήμη, η Ορθόδοξη Χριστιανική Βιοηθική ή, όπως διαφορετικά θα τη λέγαμε, η Ορθόδοξη Χριστιανική Βιοθεολογία, μπορεί να εξετάζει όλα τα βιοηθικά προβλήματα που απορρέουν από την εφαρμογή των νέων βιοϊατρικών μεθόδων στον άνθρωπο, έχουσα πάντα ως γνώμονα τη Δογματική και την Πατερική Θεολογία. Η νέα αυτή επιστήμη θα κινείται ελεύθερα και θα καταθέτει τη δική της άποψη για τον άνθρωπο και τη ζωή.
Υπηρετείτε στον Αγιο Τίτο, έναν από τους μεγαλύτερους και ομορφότερους ναούς του Ηρακλείου. Ποιες δραστηριότητες αναπτύσσετε στην ενορία σας;
Η ενορία του Αγίου Τίτου Ηρακλείου, στην οποία έχω την ευλογία να υπηρετώ ως εφημέριος, προσφέρει λειτουργικό, ποιμαντικό και κοινωνικό έργο. Ο αριθμός των προσερχομένων στη θεία λειτουργία και στην ιερά εξομολόγηση είναι πολύ μεγάλος. Πλούσιο είναι επίσης το ποιμαντικό και κοινωνικό έργο της ενορίας μας. Η υποστήριξη αναξιοπαθούντων συνανθρώπων μας είναι ένα από τα κύρια έργα μας. Μεγάλη βαρύτητα δίδουμε στην αγωγή των νέων και στην υποστήριξη των νέων ζευγαριών. Στο Κέντρο Νεότητας φιλοξενούνται καθημερινώς πολλά παιδιά, έφηβοι και νέοι της πόλης μας και της ευρύτερης περιοχής του Ηρακλείου. Ενας καλά οργανωμένος και φιλόξενος χώρος προσφέρεται για δραστηριότητες αναψυχής, μόρφωσης και επιμόρφωσης, καθώς και επικοινωνίας. Στον χώρο αυτόν λειτουργούν τα εξής τμήματα: Αίθουσα εκδηλώσεων, νεανικό αρχονταρίκι, αίθουσα υπολογιστών, βιβλιοπωλείο, δανειστική βιβλιοθήκη, κοινωνικό φροντιστήριο, τμήματα εκμάθησης παραδοσιακών χορών και οργάνων, χώροι άθλησης, παιγνιδιών και ψυχαγωγίας κ.ά.
Υπάρχουν οικογένειες που έχουν οικονομικά προβλήματα και πώς τις βοηθάτε;
Διανύουμε όντως δύσκολες μέρες. Υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που βρίσκονται κυριολεκτικά σε οικονομική εξαθλίωση. Δεν θα ήταν, πιστεύω, υπερβολή εάν έλεγα ότι κανείς άλλος δεν γνωρίζει και δεν βιώνει περισσότερο την κατάσταση αυτή όσο η Εκκλησία. Και εννοώ πρωτίστως εμάς τους ιερείς, που καθημερινά γινόμαστε αποδέκτες αυτής της κατάστασης. Η Εκκλησία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να μείνει αμέτοχη στην όλη αυτή οικονομική δυσχέρεια. Σε οικονομικά ασθενείς, η ενορία μας προσφέρει τρόφιμα, ρούχα, σχολικά είδη, φάρμακα κ.ά. Επίσης, σε απόρους φοιτητές δίδει υποτροφίες.
Αισιοδοξείτε για το μέλλον με βάση τα προβλήματα της χώρας μας;
Από τη φύση μου είμαι πολύ αισιόδοξος. Θεωρώ την αισιοδοξία ως τη μεγαλύτερη δύναμη επιτυχίας του ανθρώπου. Αυτό το μήνυμα προσπαθώ να περάσω και στους άλλους μέσα από τα ιερατικά και τα διδακτικά μου καθήκοντα. Πιστεύω ότι με τη βοήθεια του Θεού και τη δική μας αγωνιστικότητα θα ξεπεράσουμε και αυτή την κρίση.
Ως προς το φαινόμενο των αυτοκτονιών που έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις λόγω κρίσης, τι συμβουλεύετε στους απελπισμένους συμπολίτες μας;
Πράγματι, στις μέρες μας η οικονομική κρίση και η αύξηση της ανεργίας έχουν οδηγήσει πολλούς ανθρώπους σε βαθιά απόγνωση. Ορισμένοι μάλιστα παραδίδουν τα όπλα και αρνούνται τη ζωή. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων αυτών είναι νέοι σε ηλικία και ευαίσθητοι χαρακτήρες.
Η αυτοκτονία εκ πρώτης όψεως φαίνεται ηρωική πράξη, επειδή αυτός που αυτοκτονεί υπερνικά το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Αλλά, όπως είχε πει και ο Αριστοτέλης, το να πεθάνουμε θεληματικά για να αποφύγουμε κάτι λυπηρό, δεν φανερώνει ανδρεία, αλλά δειλία.
Ο λαός λέει κάτι πολύ σοφό: «Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται». Με θάρρος, αγωνιστικότητα και πίστη στην πρόνοια του Θεού, μπορούμε να ξεπεράσουμε την κρίση που μας μαστίζει σήμερα. Η απελπισία δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά το περιπλέκει. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει τη ζωή του ανθρώπου, ακόμα δε και τη δική του. Το δικαίωμα αυτό ανήκει μόνο στον χορηγό της ζωής, τον Θεό. Οι απελπισμένοι συνάνθρωποί μας ας κάνουν την αδυναμία τους δύναμη, ας στηριχθούν στον Θεό και θα επιβιώσουν.
Τα τελευταία χρόνια έχει φουντώσει η συζήτηση για το θέμα της ευθανασίας. Ποια είναι η θέση σας για το θέμα αυτό;
Εκείνοι που τάσσονται υπέρ της ευθανασίας υποστηρίζουν τη θέση αυτή ως αίτημα για «ποιότητα ζωής». Αναφέρονται στο δικαίωμα για έναν «ανώδυνο» ή «αξιοπρεπή» θάνατο, με την εφαρμογή μιας ιατρικής μεθόδου που θα επισπεύδει το τέλος της ζωής. Προτείνουν, λοιπόν, την ευθανασία, ως αντίδοτο του κακού θανάτου και ως μέσο για ένα ειρηνικό και ανώδυνο θάνατο. Είναι όμως τόσο απλό το θέμα; Ασφαλώς όχι.
Η ευθανασία αποτελεί ένα πολύπλοκο ζήτημα, το οποίο δεν αφήνει αδιάφορη την Εκκλησία, αλλά ούτε και την Πολιτεία. Η πρώτη προστατεύει την ιερότητα της ζωής. Η δεύτερη επιθυμεί να διασφαλίσει με νόμους τα δικαιώματα των ασθενών και να προσδιορίσει τις υποχρεώσεις των ιατρών. Οι υφιστάμενες διαφορές είναι μεγάλες. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να μιλάμε για ευθανασία τη στιγμή που δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ακόμη την υπαρξιακή μας στάση απέναντι στο μυστήριο της ζωής και του θανάτου;
Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας για το μεγάλο αυτό θέμα είναι ξεκάθαρη. Η ευθανασία δεν υπάρχει ούτε ως πρόβλημα ούτε ως αδιέξοδο.
