Πλησιάζουμε τα Χριστούγεννα υμνολογικά

του αρχιμ. Ιακώβου Κανάκη

Όσο πλησιάζουμε στα Χριστουγέννα, όλο και πιο πολύ αναμένουμε να ακούσουμε τους υπέροχους ύμνους της εορτής αυτής.

Ο Ιαμβικός Κανόνας, με τον οποίο ασχολούμαστε, είναι μεστός θεολογικών νοημάτων.

Ένα εξ αυτών αναφέρεται στον σύνδεσμο των ανθρώπων με τον Θεό τους. Πράγματι, η πτώση των προτοπλάστων είχε δημιουργήσει ένα χάσμα μεταξύ ανθρώπων και Θεού. Όμως η Σάρκωση του Χριστού αφάνισε την δύναμη του «ψυχθοφόρου κοσμοκράτορος». Ο Χριστός γεννάται και επιτυχγάνεται η συμφιλίωση των ανθρώπων με τους αγγέλους αλλά και ο Θεός παρουσιάζεται ως απώλυτα προσηνής (ήμερος) με ολόκληρη την φύση. Φυσικά πρόκειται για μια ανθρωπομορφική έκφραση διότι ο Θεός γνωρίζουμε ότι παραμένει πάντοτε αγάπη. Διαβάζουμε στο δεύτερο τροπάριο της Ε´ωδής του Ιαμβικού Κανόνα.

Απηνές έχθος, το προς αυτόν Δεσπότης
Τεμών διαμπάξ, σαρκός εν παρουσία
Ίνα κρατούντος, ώλεσε ψυχοφθόρον
Κόσμον συνάπτων, ταίς αύλοις ουσίαις
Τιθείς προσηνή, τον Τεκόντα τη κτίσει.

Ερμηνευτική απόδοση:

Ο Δεσπότης (Χριστός) με την σαρκική του παρουσία,
αφού έκοψε εντελώς την άσπονδη έχθρα των ανθρώπων προς Αυτόν, εξαφάνισε την δύναμη του ψυχοφθόρου κοσμοκράτορος ( Διαβόλου). Τον μεν κόσμο συμφιλιώνοντας με τις άυλες ουσίες δηλαδή τους αγγέλους, τον δε Πατέρα κάνοντάς τον προσηνή δηλαδή ήμερο προ την κτίση.

Το τρίτο τροπάριο της ίδια ωδής αναφέρει:
Ο λαός είδεν, ο πριν ημαυρωμένος
Μεθ᾽ημέραν φως, της άνω φρυκτωρίας•
Έθνη θεώ δε, κλήρον Υιός προσφέρει
Νέμων εκείσε, την απόρρητόν χάριν
Ου πλείστον εξήνθησεν, η αμαρτία.

Ερμηνευτική προσέγγιση:

Ο λαός, ο οποίος προηγουμένως ήταν σκοτισμένος
(από την αμαρτία) είδεν μετά την ημέρα της ενσάρκου οικονομίας, φως την άνω λαμπαδουχίας.
Ο Υιός προσφέρει στο Θεό τα έθνη ( τα οποία έλαβε από τον Ίδιο)
ως κληρονομιά διαμοιράζοντας άρρητη χάρη εκεί που εξήνθησε δηλαδή καρποφόρησε σε μεγάλο βαθμό η αμαρτία.

Είναι συχνή η χρήση εικόνων από την Παλαιά Διαθήκη στον Ιαμβικό Κανόνα. Στην ωδή που ακολουθεί έχουμε αναφορά στον προφήτη Ιωνά, ο οποίος μιλά, από την κοιλία του κήτους. Παρομοιάζεται η ζάλη που είχε ο Ιωνάς μέσα στην θάλασσα, με την ζάλη της αμαρτίας μέσα στην ζωή του πιστού. Ο γέροντας Παίσιος αναφέρει ότι η ζωή με τα πάθη είναι και αυτή μία ζάλη.

Στο πρώτο τροπάριο της ΣΤ´ωδής αναφέρεται:

Ναίων Ιωνάς εν μυχοίς θαλατίοις
Ελθείν εδείτο, και ζάλην απαρκέσαι.
Νυγείς εγώ δε, τω τυραννούντος βέλει
Χριστέ προσαυδώ, των κακών αναιρέτην
Θάττον μολείν σε, της εμής ραθυμίας.

Ερμηνευτική απόδοση:

Κατοικώντας ο προφήτης Ιωνάς στους απόκρυφους τόπους της θάλασσας, παρακαλούσε να έρθει σε εσένα Κύριε και να αποβάλει την ζάλη από επάνω του. Εγώ δε (ας βάλει ο καθένας τον εαυτό του σε αυτό το εγώ), σε παρακαλώ Χριστέ, που είσαι ο εξολοθρευτής κάθε κακού, να έρθεις πιο γρήγορα από την δική μου ραθυμία.