“Γνωρίζει να αντιδρά δυναμικά το Πλήρωμα της Εκκλησίας εις πάσαν απειλήν διασπάσεως ή διαβρώσεως της πίστεως” ανέφερε μεταξύ άλλων την Κυριακή της Ορθοδοξίας στην ομιλία του κατά την εν τω εν Φαναρίω Πανσέπτω Πατριαρχικώ Ναώ Πατριαρχικήν και Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν ο Μητροπολίτης Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου Προκόπιος…Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις σχέσεις Εκκλησίας-Πολιτείας, αλλά και τη συζυγία Ορθοδοξίας και Ελληνισμού…
Ακολουθεί η ομιλία:
Ομιλία κατά την εν τω εν Φαναρίω Πανσέπτω Πατριαρχικώ Ναώ Πατριαρχικήν και Συνοδικήν Θείαν Λειτουργίαν τη Κυριακή της Ορθοδοξίας (1η Μαρτίου 2015)
Παναγιώτατε, Πάτερ και Δέσποτα,
Σεβασμία των Ιερωτάτων αγίων Αρχιερέων χορεία,
Φιλέορτον Εκκλησίασμα,
Μετά της προσηκούσης εξαιρετικής λαμπρότητος και υπερπερισσείας πνευματικής ευφροσύνης εορτάζει σήμερον η Εκκλησία ημών και μνήμην ποιείται της αναστηλώσεως των αγίων και σεπτών εικόνων εις τους ιερούς ναούς και της απο-καταστάσεως της τιμής αυτών εις την λατρευτικήν ζωήν των πιστών. Τού θριαμβευτικού τούτου γεγονότος προηγήθησαν μακροχρόνιοι αγώνες και αιματηραί θυσίαι εναντίον της εικο-νομαχικής λαίλαπος και της αμφισβητήσεως της παραδοθείσης ιεράς παρακαταθήκης. Εξ αυτών ανεδείχθησαν οι Μάρτυρες και οι Ομολογηταί της Ορθοδόξου ημών πίστεως από όλας τας τάξεις του εκκλησιαστικού Σώματος, οι οποίοι, συνετοί και συνεπείς «ζηλωταί υπάρχοντες των πατρικών παραδόσεων» (Γαλ. 1, 14), επέτυχον, διά της συνεπείας εις την γνησίαν πίστιν, να αγωνισθούν και να κατανικήσουν βασιλείας, να διαφύγουν κινδύνους, να ενδυναμωθούν και να ασκήσουν έργα δικαιο-σύνης, να αναδειχθούν κραταιοί και δυνατοί, όντες αδύναμοι (πρβλ. Εβρ. 11, 33-34).
Διά τα θαυμαστά ταύτα «οι τα πάντα καλώς διαταξά-μενοι άγιοι Πατέρες» το προϋπάρχον εορτολογικόν θέμα της Α΄ Κυριακής των Νηστειών αντικατέστησαν με την «αναστή-λωσιν» των αγίων Εικόνων, γεγονός επισυμβάν αυτήν την ημέραν του έτους 843, επί Θεοδώρας της Αυγούστης.
Η καθιέ-ρωσις έκτοτε της Κυριακής της Ορθοδοξίας δίδει την ευκαιρίαν να τιμώνται ανά τους αιώνας ιδιαιτέρως οι πρόμαχοι της Ορθοδοξίας, να εξαίρεται η σημασία του λαμπρού γεγονότος, να προβάλλεται η αγία Εκκλησία ημών ως νύμφη εστολισμένη την ιεράν στολήν των εικόνων, των βιαίως αφαιρεθεισών υπό των εικονομάχων και διά των ψαλλομένων ύμνων και των πνευματικών ωδών – νικητήρια άσματα και παιάνες χαράς – να βιώνεται η αγαλλίασις της νίκης και του θριάμβου της Ορθοδο-ξίας της πίστεως έναντι πάσης αιρετικής παρεκκλίσεως και πλάνης. Καί η υπό του Πληρώματος της Εκκλησίας πανη-γυρική έξαρσις της πολυσημάντου ταύτης επετείου εις ουδεμίαν περίπτωσιν δύναται να θεωρηθή ως ενθουσιαστική εκδήλωσις ή περιστασιακή σκοπιμότητα και προβολή.
1. Την απαγόρευσιν της τιμής των ιερών Είκόνων επεδίωξεν να επιβάλη εις την Εκκλησίαν η αυθαίρετος και μονομερής καιρική κρίσις της φιλοχρίστου βυζαντινής Πολιτείας. Καί την βούλησιν αυτής συνώδευσε με απεριγράπτους βιαιότητας εναντίων όλων εκείνων, οι οποίοι αντέδρων εις τας κατα-χριστικάς παρεμβάσεις της Πολιτείας εις τα εσωτερικά ζητή-ματα της πίστεως και της πνευματικής ζωής της Εκκλησίας. Ωστόσον, η πολυχρόνιος σύγκρουσις Εκκλησίας και Πολιτείας δεν ετρέφετο μόνον από την παραβίασιν των ορίων διακρίσεως των δύο εξουσιών, αλλά, κυρίως και πρωτίστως, από την σοβαράν απειλήν εναντίον της παραδοσιακής Ορθοδοξίας και Ορθοπραξίας. Βεβαίως, ο πρώτος εικονομάχος αυτοκράτορας κατήργησεν τα όρια της διακρίσεως της πολιτικής και της πνευματικής εξουσίας τόσον διά της θεωρητικής διακηρύξεως, ότι είναι και «βασιλεύς και ιερεύς», όσον και διά της πολιτικής του πράξεως. Όμως το μείζον ζήτημα ήτο η εξουσία και η εξωτερίκευσις της πίστεως και όχι, απλώς και μόνον, τα όρια της πολιτικής εξουσίας εις ζητήματα πίστεως.
Αναμφισβητήτως, διά την Εκκλησίαν η εικονομαχία, όπως εξεδηλώθη και υπεστηρίχθη από την πολιτικήν ηγεσίαν της αυτοκρατορίας, υπήρξεν εν πραγματικόν πρόβλημα πισ-τεως και όχι μία θεωρητική αντιπαράθεσις της πολιτικής και της εκκλησιαστικής ηγεσίας διά ζητήματα μικρά ή ασήμαντα. Άλλωστε, τόσον η μικρά, όσον και η μεγάλη απειλή κατά της πίστεως αποτελούν ίσην προσβολήν και παράγουν αναλόγους συνεπείας. Τούτο δεν ήτο πάντοτε κατανοητόν από την Πολιτείαν, αλλά αι συνέπειαι υπήρξαν πάντοτε οδυνηραί διά την εσωτερικήν ζωήν της Εκκλησίας και κατ’ επέκτασιν διά την ωργανωμένην κοινωνίαν.
Αι παλαιαί και αι μεταγενέστεραι τριβαί εις τας σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας επιβεβαιώνουν, ότι η εκκλησιαστική συνείδησις λειτουργεί με τους ιδικούς της κανόνας διά την περιφρούρησιν της παραδεδομένης πίστεως και δεν εξαντλεί-ται εις ωρισμένους συνήθεις δεοντολογικούς κανόνας ή ευλογοφανείς συμβιβασμούς. Οσάκις υπετιμήθη ή ηγνοήθη η ευαισθησία αυτή της εκκλησιαστικής συνειδήσεως, τότε προέ-κυψαν σοβαραί και ανεξέλεγκτοι καταστάσεις, όπως ακριβώς εις την περίοδον των εικονομαχικών ερίδων.
Γνωρίζει να αντιδρά δυναμικά το Πλήρωμα της Εκκλη-σίας εις πάσαν απειλήν διασπάσεως ή διαβρώσεως της πίστεως. Συνειδητώς επιλέγει την «στενήν και τεθλιμμένην οδόν» του μαρτυρίου και αγωνίζεται να κρατήση ανόθευτον την παρακαταθήκην της Ορθοδόξου Πίστεως, με την βεβαιό-τητα ότι η νίκη και ο θρίαμβος επισφραγίζει πάντοτε την μαρτυρικήν πορείαν του. Οι λόγοι του ιερού Χρυσοστόμου, έστω και αν αναφέρωνται εις τους πρώτους διωγμούς, παραμένουν πάντοτε επίκαιροι: «Των Μαρτύρων οι δήμοι των αστέρων αυτών ακριβέστερον λάμπουσι, των μεν σωμάτων αυτοίς κατα-κοπτομένων, της γνώμης δε ου νικωμένης, αλλά κρατούσης και στεφανουμένης. Τις είδε, τις ήκουσε φόνον στέφανον φέροντα, σφαγήν νίκην εργαζομένην;». Αποκαλύπτουν οι λόγοι ούτοι πως θριαμβεύει πάντοτε η αλήθεια της πίστεως, διατί μαχητικώς επεδιώχθη η «αναστήλωσις» των αγίων εικόνων εις τους ιερούς ναούς και εις τας ευαισθήτους ψυχάς των Ορθοδόξων.
2. Η εικών εις την Ορθόδοξον Παράδοσιν συνδέει ασυγχύ-τως, ατρέπτως, αχωρίστως και αδιαιρέτως την όλην Θεολογίαν της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού με τον βαθύτερον λόγον της πνευματικής ζωής του σώματος της Εκκλησίας. Η εικών δεν είναι απλώς μία αισθητή ή αισθητική παράστασις των γεγονότων της θείας Αποκαλύψεως ή της ιστορικής ζωής της Εκκλησίας. Είναι ο εσώτερος λόγος της Θεολογίας, ο οποίος κέκτηται λειτουργικήν σχέσιν και αναγωγικήν αναφο-ραν προς τα εικονιζόμενα ιερά πρόσωπα της ιστορίας της σωτηρίας ημών. Άπαντα εις την Ορθόδοξον Παράδοσιν και πνευματικότητα απορρέουν εκ της εικόνος του Λόγου του Θεού και γίνονται εικών της πνευματικής πορείας του ανθρώπου. Ο Λόγος του Θεού είναι «απαράλλακτος εικών του Πατρός», ενώ ο άνθρωπος επλάσθη «κατ’ εικόνα του Θεού». Καί όταν αυτή η εικόνα ηχρειώθη από τον ίδιον τον άνθρωπον, εθεραπεύθη διά της ενανθρωπήσεως της «απαραλλάκτου εικόνος του Πατρός» και απεκαταστάθη η αυθεντική εικών του Θεού εις τον νέον Αδάμ, εις το ανθρώπινον πρόσωπον.
Εις το θεωρητικόν τούτο σχήμα της Θεολογίας της εικό-νος ανακεφαλαιώνεται και φανερώνεται σύνολος η Ορθόδοξος Θεολογία και ανθρωπολογία. Η συζυγία αυτή του υπερβατικού με το ενδοκοσμικόν, με το υλικόν στοιχείον, λειτουργεί με την δύναμιν της πίστεως και παράγει ομόλογον πνευματικήν ζωήν. Κάθε παρανόησις ή παρερμηνεία της αδιοράτου συζυγίας πλήττει όχι μόνον τα ορώμενα αισθητά, αλλά και τα νοούμενα υπεραισθητά στοιχεία της πίστεως.
Κατά συνέπειαν, η οιαδή-ποτε αμφισβήτησις του Θεολογικού σχήματος, ο οιοσδήποτε διαχωρισμός της θεωρίας της πίστεως από την εμπειρία της πνευματικής ζωής είναι διά την Ορθόδοξον Παράδοσιν ισο-δύναμος προς την αίρεσιν και την πλάνην.
Την συνείδησιν αυτήν της Ορθοδόξου Πίστεως εκωδικο-ποίησεν ο Μέγας Οικουμενικός Πατριάρχης άγιος Φώτιος εις μίαν περιεκτικήν επισήμανσιν προς τον πρώτον χριστιανόν ηγεμόνα των Βουλγάρων: «Δογμάτων μεν ευθύτης πολιτείας προβάλλεται κοσμιότητα, πράξεων δε καθαρότης πίστεως απαγγέλλει θειότητα. Ων εκάτερον χωρίς του ετέρου ράον είωθεν υπορρείν και παρασύρεσθαι…».
Η άρρηκτος συζυγία του λόγου της Θεολογίας με τον λόγον της πνευματικής ζωής τρέφει όχι μόνον το σώμα της Εκκλησίας, αλλά και τον κοινωνικόν δυναμισμόν της Ορθο-δοξίας εις πάντα τόπον και πάσαν εποχήν.
Η Ορθοδοξία δεν είναι ένας κώδιξ ιδεών ή θεολογικών σχημάτων διά την ζωήν των πιστών, αλλά ο ίδιος ο τρόπος της ζωής εκάστου πιστού, ο οποίος συνάπτει τα αισθητά προς τα υπεραισθητά, πάσαν εμπειρικήν σχέσιν προς το μυστήριον της πίστεως. «Αύτη εστίν η νίκη, η νικήσασα τον κόσμον, η πίστις ημών» (Α’ Ιωαν. 5,4). Αύτη είναι η πηγή της διαχρονικής ακτινοβολίας της Ορθο-δοξίας. Τούτο είναι το μυστικόν της ιστορικής αντοχής της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις χαλεπούς καιρούς και εις αντιξόους περιστάσεις, ασφαλώς δε ερμηνεύει και σαφηνίζει πως διεφυλάχθη απαραχάρακτον «ο,τι πανταχού και πάντοτε και υπό πάντων των ομολογούντων το όνομα του Κυρίου επιστεύθη».
Η σήμερον αγομένη λαμπρά εορτή την αυθεντικήν εικόνα της Ορθοδοξίας τιμά και την ανόθευτον πίστιν προβάλ-λει το όλον σώμα της Ορθοδοξίας, δίδον την καλήν ομολογίαν προς πάντας : «… Οι Προφήται ως είδον, οι Απόστολοι ως εδίδαξαν, η Εκκλησία ως παρέλαβεν, οι Διδάσκαλοι ως εδογμά-τισαν, η Οικουμένη ως συμπεφώνηκεν, η Χάρις ως έλαμψεν η αλήθεια ως αποδέδεικται, το ψεύδος ως απελήλαται, η σοφία ως επαρρησιάσατο, ο Χριστός ως εβράβευσεν, ούτω φρονούμεν, ούτω λαλούμεν, ούτω κηρύσσομεν Χριστόν τον αληθινόν Θεόν ημών, και τους Αυτού αγίους εν λόγοις τιμώντες, εν συγγρα-φαίς, εν νοήμασιν, εν θυσίαις, εν ναοίς, εν εικονίσμασι, τον μεν ως Θεόν και Δεσπότην προσκυνούντες και σέβοντες, τους δε διά τον κοινόν Δεσπότην ως Αυτού γνησίους θεράποντας τιμώντες και την κατά σχέσιν προσκύνησιν απονέμοντες. Αύτη η πίστις των Αποστόλων, αύτη η πίστις των Πατέρων, αύτη η πίστις των Ορθοδόξων, αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξέν».
3. Κατά την παρούσαν εόρτιον ευχαριστηριακήν Σύναξιν εις τον πάνσεπτον Πατριαρχικόν Ναόν, όπου και το σεπτόν μαρτυ-ρικόν Κέντρον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, είναι εύκαιρος και επίκαιρος η αναφορά και εις μίαν άλλην άρρηκτον πνευμα-τικήν συζυγίαν, η οποία και αυτή εστήριξεν την Οικουμένην. Πρόκειται διά την Ορθοδοξίαν και τον Ελληνισμόν. Ο Ελληνισμός σεμνύνεται διά την Ορθοδοξίαν και η Ορθοδοξία προβάλλει την Ρωμιοσύνην και προς τους εγγύς και προς τους μακράν. Τα δύο μοναδικά πνευματικά μεγέθη έχουν και ταύτα συνδεθεί ασυγχύτως και αδιαιρέτως εις όλας τας εκφάνσεις και τα βιώματα της πνευματικής εμπειρίας και της ιστορικής πορείας των Ορθοδόξων λαών. Αποτελούν συστατικά στοιχεία της γνησίας εκκλησιαστικής παραδόσεως και έχουν ανεξι-τήλως σφραγίσει την «αλληλοπεριχώρησίν» των μέσα εις τον χρόνον και εις την ιστορίαν. Πρόκειται περί μιάς λειτουργικής και όχι συμβατικής πραγματικότητος, η οποία ούτε μονομερώς καταργείται, ούτε με περιστασιακάς επιλογάς ή καιρικάς ιδεολογικάς σκοπιμότητας αλλοιώνεται.
Παρενέργειαι της σχέσεως ταύτης υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, αλλά πηγάζουν από την υποκειμενικήν θεώρησίν των και όχι από την ίδιαν την εικόνα. Αύτη έχει δοκι-μασθεί εις την ροήν του χρόνου και διατηρεί αμετάβλητον την υπέροχον πρωτοτυπίαν και την χρωματικήν έκφρασιν της συνθέσεως. Ωστόσον, η εικών πρέπει ν’ ανακτήση την αυθε-ντικήν λειτουργικήν σχέσιν μετά των πρωτοτύπων, ώστε να προβάλλη συνεχώς την προοπτικήν της Ορθοδοξίας και της Ρωμιοσύνης, της πνευματικής αυτής συμπορεύσεως ανακτώσης εις την εποχήν μας ένα νέον δυναμισμόν αναγκαιότητος και προοπτικής, ο ο οποίος προσδιορίζει την οικουμενικήν παρουσίαν των μέσα από μίαν και μόνην κοινήν πορείαν «συμφωνίας» και «συναλληλίας» και όχι εξαρτήσεως και ποδηγετήσεως.
Παναγιώτατε, Πάτερ και Δέσποτα,
Ο λαμπρός εορτασμός της Κυριακής της Ορθοδοξίας από την Εκκλησίαν ασφαλώς και δεν εξαντλείται εις μίαν στείραν θριαμβολογίαν. Αποτελεί μίαν επί πλέον ευκαιρίαν να καλλι-εργηθή το Ορθόδοξον φρόνημα, να αναρριπισθούν τα Ορθό-δοξα βιώματα της πονεμένης Ρωμιοσύνης, να λάμψη ανά τα πέρατα της Οικουμένης η ιστορική αλήθεια περί της ανά τους αιώνας μαρτυρίας της Ορθοδόξου πίστεως και ζωής. Ιδιαιτέρως δε εις τας ημέρας μας, καθ’ ας ο φονταμενταλισμός, ως νεοφανέν εικονοκλαστικόν κίνημα, εφαρμόζον μισαλλοδόξους και φονικάς πρακτικάς κατά της ελευθερίας του προσώπου και της ελευθερίας της θρησκευτικής συνειδήσεως, καθώς και ο φανατισμός και αι εκ προκαταλήψεων εμμοναί, αι οποίαι αρνη-τικώς επηρεάζουν την εν αγάπη ελευθερίαν του προσώπου και την εν Χριστώ ενότητα.
Η υπό της Υμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικου-μενικού Πατριάρχου προσφορά της αναιμάκτου Ιερουργίας, περιστοιχιζομένου υπό των Ιερωτάτων Συνοδικών παρέδρων και παρεποιδημούντων Αρχιερέων, του τιμίου Πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ Διακονίας, ως και των συμπροσευχομένων Αδελφών, συνεχίζει την παλαιάν παράδοσιν, κατά την οποίαν διά της τελετουργικής λαμπρότητος και χαρμοσύνου πανη-γύρεως εξαίρεται η ιδιαιτέρα σημασία της διαχρονικής ευθύνης και διακονίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά και των μελλοντικών προοπτικών Αυτού και του ευλογημένου Γένους ημών.
Κατά την σκληράν δοκιμασίαν της εικονομαχικής περιόδου, αλλά και κατά τους προ και τους μετ’ αυτήν χρόνους, όταν διεταράσσοντο αι αρμονικαί και συνάλληλοι σχέσεις μετά της κρατικής εξουσίας η Πρωτόθρονος Οικουμενική Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και ο Οικουμενικός Πατριάρχης, προέβαλλον ισχυράν και άτρομον αντίστασιν και εμάχοντο υπέρ της Ορθοδοξίας της πίστεως, την οποίαν ευηγγελίζετο δι’ ωργανωμένων Ιεραποστολών διά την σωτηρίαν του σύμπαντος κόσμου. Τροφός και στοργική Μητέρα η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, ακοίμητος φρουρός κατά τους χαλεπούς χρόνους της Μεταβυζαντινής Περιόδου σωφρόνως διεχειρίζετο το οικουμενικόν κανονικόν κύρος Της και εμερίμνα διά την διαφύλαξιν των Όρων της πίστεως και της κανονικής τάξεως επί των κατά τόπους Εκκλησιών και συνόλου της Καθολικής Ορθοδοξίας, ασκούσα την διακονίαν της αγάπης και της ενότητος, μετά τας συντελεσθείσας ραγ-δαίας εθνικοπολιτικάς και κοινωνικάς εξελίξεις εις τον σύγχρονον κόσμον, ως αδιαλείπτως πράττει έως της σήμερον.
Εις τους παρόντας κρισίμους καιρούς η πληρεστέρα αξιοποίησις των δεδοκιμασμένων και αξιοπίστων πηγών πνευματικού ανεφοδιασμού και δυναμικής ακτινοβολίας της Ορθοδοξίας της πίστεως είναι ζήτημα πρώτης προτεραιότητος. Ο θρίαμβος και η νίκη, ως διαχρονική δικαίωσις των αγώνων και των θυσιών, θα επιβεβαιώνη το αγιογραφικόν λόγιον, ότι όντως «αύτη εστίν η νίκη, η νικήσασα των κόσμον, η πίστις ημών». Γένοιτο.
-120x86.jpg)
