Την ευχή του να επέλθει ειρήνη εντός των κόλπων της Ορθοδοξίας με αμοιβαίες υποχωρήσεις εξέφρασε μέσω μηνύματός του ο Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος που έφερε ως παράδειγμα τη Βόρειο με τη Νότιο Κορέα.Ο Ιεράρχης αφήνει αιχμές προς πάσα κατεύθυνση για τον χειρισμό του κρίσιμου αυτού ζητήματος που τείνει να πάρει διαστάσεις εμφύλιας σύρραξης στους κόλπους της παγκόσμιας Ορθοδοξίας.
Το μήνυμα του Σεβασμιωτάτου αναφέρει:
Τους τελευταίους μήνες γινόμαστε μάρτυρες μιάς πολύ επικίνδυνης και κατά τα φαινόμενα αδικαιολόγητης κρίσης που ξέσπασε στους κόλπους της Εκκλησίας μας. Αφορμή η επικείμενη εκχώρηση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας η μάλλον η δημιουργία αυτοκεφάλου Εκκλησίας στην Ουκρανία. Φαίνεται πως οι διορθόδοξες σχέσεις αποτελούν μείζων πρόβλημα στις μέρες μας και ενώ επιδιώκεται η ενότητα με τους ετεροδόξους, οι Ορθοδόξοι ομολογούν μεν την μεταξύ τους αγάπη, αλλά την αποδομούν στη ζωή τους• διακηρύσσουν τον σύνδεσμο της μεταξύ τους κοινωνίας, αλλά επιβεβαιώνουν το αντίθετο. Και ο πιστός λαός αντικρύζει τις κορυφές του να διαπληκτίζονται με νομικίστικες επιχειρηματολογίες και αντί να ενώνουν τους πιστούς να δημιουργούν στρατόπεδα οπαδών και ομάδες αντιμαχoμένων υποστηρικτών.
Τι κρίμα! Σε όλη αυτή τη διαμάχη υπάρχει μία πρόφαση και μία αιτία. Πρόφαση είναι η ανάγκη για αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Και αιτία το δικαίωμα της εκχώρησής της. Σε ποιόν ανήκει, ποιος το έχει.
Οι λέξεις που ακούμε να επικαλούνται οι εμπλεκόμενες Εκκλησίες είναι ιστορικά προνόμια, δικαιώματα και κανόνες. Δυστυχώς, αυτό που δεν ακούμε είναι το Ευαγγέλιο. Το πρώτο ερώτημα είναι• είναι άραγε τόσο αναγκαία πνευματικά η αυτοκεφαλία; Και αν ναί, δεν θα μπορούσε να περιμένει λίγο ακόμη; Υπάρχει και ένα δεύτερο• είναι τόσο σημαντικά τα δικαιώματά μας που πρέπει να τα υπερασπιζόμαστε αγνοώντας η και πολεμώντας τους αδελφούς μας η και διακόπτοντας την χιλιόχρονη κοινωνία μας μαζί τους; Και τρίτον• η επίκληση των ιστορικών δικαιωμάτων και των κανόνων είναι πιο σημαντική από αυτήν του ευαγγελικού λόγου;
Η Κωνσταντινούπολη πλέον αποκαλεί τους ως τώρα αδελφούς της Ρωσίας «φίλους», αυτοί δε αρνούνται να ομολογήσουν την οικουμενικότητα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Έτσι γκρεμίζονται τα πιο βασικά θεμέλια της ενότητος της Εκκλησίας• η αδελφοσύνη, εκφραστής της οποίας είναι η πανορθόδοξη κοινωνία, και η οικουμενικότητα, εγγυητής της οποίας είναι, κατά τους κανόνες και την ιστορική παράδοση, η Κωνσταντινούπολη.
Α. Στην πραγματικότητα, η αυτοκεφαλία της Ουκρανίας δεν αποτελεί τόσο επείγουσα ανάγκη όσο δικαίωμα και πείσμονα πολιτική απαίτηση. Αντίθετα, η ενότητα των Εκκλησιών αποτελεί αδήριτη ανάγκη και αδιαπραγμάτευτη ευαγγελική επιταγή. Τι έχει άραγε μεγαλύτερη σημασία, το αυτοκέφαλο μιάς τοπικής εκκλησίας η η ενότητα όλων «εις Μίαν, Αγίαν, Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν»;
Αυτοί δε που ζητούν την αυτοκεφαλία ποιοί είναι; Είναι δυνατόν ένας αμφιβόλου πνευματικού υποβάθρου κοσμικός Πρόεδρος και ένας προβληματικής εκκλησιολογικής ευαισθησίας, μέχρι τώρα απορριπτέος ως σχισματικός, αυτοανακηρυχθείς «Πατριάρχης», να είναι τα κατάλληλα πρόσωπα προκειμένου να εκφράσουν την εν Πνεύματι Αγίω ανάγκη, τη βούληση του Θεού και τον αναστεναγμό της Εκκλησίας στην Ουκρανία;
Και αν δεν θέλουμε να ακούσουμε τη φωνή αυτών που αντιστέκονται στην αυτοκεφαλία, πως μπορούμε να στηρίζουμε τις ελπίδες μας για ενότητα σε αυτούς που ήδη έχουν προκαλέσει μακροχρόνιο σχίσμα και για χρόνια φιλοξενούν όλους τους αδέσποτους καθηρημένους παλαιοημερολογίτες του ελλαδικού χώρου και όχι μόνον;
Αν ο Φιλάρετος είχε εκλεγεί Πατριάρχης Μόσχας το 1990, που τόσο το επιδίωξε, αλλά δεν του βγήκε, θα ζητούσε σήμερα να γίνει Μητροπολίτης της αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ουκρανίας; Και αν ναί, από ποιόν; Από τη Σύνοδο της Μόσχας, της οποίας ο ίδιος θα προήδρευε η από την Κωνσταντινούπολη που σήμερα ψευτοσέβεται και στην οποία δήθεν υποκλίνεται;
Β. Στη χριστιανική λογική δεν έχει δίκιο αυτός που βλέπει μόνο τα δικά του δικαιώματα. Δίκιο έχει αυτός που τα προστατεύει μεν διατηρώντας όμως και την ισορροπία της αγάπης, της ειρήνης, της υπομονής, της συγχώρησης, της συμφιλίωσης, διότι μόνον έτσι προστατεύονται τα «δικαιώματα» του Θεού. Εξ άλλου η σωτηρία μας βασίζεται στη μεγαλύτερη αδικία: «κατάρα λέλυται καταδίκης δικαίας αδίκω δίκη του δικαίου κατακριθέντος». Ευτυχώς που ο Κύριος δεν επικαλέσθηκε το δίκαιο και τα δικαιώματά Του!
Στην παρούσα φάση, η αντιμετώπιση του προβλήματος της αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας γίνεται στη βάση των δικαιωμάτων αυτών που την εκχωρούν, δηλαδή του Φαναρίου και της Μόσχας, της ιστορικής η πολιτικοοικονομικής δυνάμεως και όχι του ευαγγελικού λόγου η έστω της υφισταμένης εκκλησιαστικής ανάγκης στην Ουκρανία. Εκτός τούτου, στον ορίζοντα διακρίνεται το περίγραμμα ισχυρών πολιτικών σκοπιμοτήτων, οδηγιών και πιέσεων. Και από το ιερό Ευαγγέλιο έχει μείνει μόνο το… εξώφυλλο.
Γ. Αλήθεια, τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά με τη λογική του Εσταυρωμένου Θεού, με το ήθος των Μακαρισμών και της επί του Όρους Ομιλίας, με το λέντιο του Μυστικού Δείπνου, με τις υποθήκες του Κυρίου περί της διακονίας και της τιμημένης θέσης του εσχάτου, με την Αρχιερατική Προσευχή του Κυρίου «ίνα πάντες εν ώσι», με τη διδαχή και το πνεύμα του θείου Παύλου, με τα κηρύγματα που ακούμε κάθε Κυριακή και τις εγκυκλίους που εξαπολύονται στις μεγάλες γιορτές; Είναι δυνατόν η εφαρμογή των κανόνων να καταργεί το Ευαγγέλιο;
Ποιος μπορεί να καταλάβει πως είναι δυνατόν χιλιόχρονες αδελφές εκκλησίες του Χριστού να επιχαίρονται ανακαλύπτοντας η μία τις εκτροπές και τα λάθη της άλλης; Μήπως η ένταση που ζούμε τώρα σημαίνει πως δεν αγαπηθήκαμε σωστά στο παρελθόν; Πως δικαιολογείται τα στόματα των εκκλησιαστικών ηγετών μας στεντορία τη φωνή να υποστηρίζουν τον διαχριστιανικό και διαθρησκειακό διάλογο και να αρνούνται την μεταξύ τους επικοινωνία; Γιατί αδυνατούν να παραδεχθούν οι μεν ότι μπορεί η χάρις του Θεού να φωτίζει λίγο διαφορετικά και την άλλη πλευρά; Είναι δυνατόν όλος ο φωτισμός να είναι μαζί μας και καμία ακτίνα να μην φωτίζει και τους άλλους μέχρι τώρα αδελφούς μας; Ποια σε τελική ανάλυση η σημασία της λέξης κοινωνία, αν δεν συμπεριλαμβάνει και την αμοιβαία κατανόηση;
Η πως συμβαίνει να μην υπολογίζουν τις ολέθριες συνέπειες ενός επαπειλούμενου σχίσματος; Τι φταίνε άραγε οι απλοί πιστοί και αποκλείονται από τη χάρι των προσκυνημάτων των άλλων; Γιατί οι Ρώσοι πιστοί να στερηθούν το Άγιον Όρος και την Πάτμο και οι Ελληνόφωνες τον Άγιο Σεραφείμ του Σάρωφ, τα Σπήλαια του Κιέβου, το Βάλαμο και τη χάρι των Ρώσων νεομαρτύρων; Δεν είναι η χάρις του Θεού παγκόσμια για να την μοιράζονται όλοι; Όταν μας ενώνει η κοινή πίστη και το δόγμα, πως να δικαιολογηθεί η διαίρεση στη βάση μιάς διοικητικής ασυμφωνίας;
Τελικά, το ευαγγέλιο της αγάπης, της συγχώρησης, της ενότητος για ποιους γράφηκε και γιατί; Εμάς άραγε και τις προκλήσεις της εποχής μας δεν μας αφορά;
Δ. Επιπλέον, η Ορθόδοξη ομολογία μας στη Διασπορά η στις χώρες της ιεραποστολής ποια θα είναι; Ποιόν Χριστό θα κηρύξουμε και θα ομολογήσουμε; Αυτόν που «εις ενότητα πάντας εκάλεσε», αλλά καταργούμε τον λόγο Του με τη ζωή μας, η Αυτόν που δεν κατάφερε να ενώσει δυό χιλιάδες τώρα χρόνια ούτε τους πιστούς Του; Η ικανοποίηση του κατορθώματος της αυτοκεφαλίας είναι σύντομη και των ολίγων. Ο σκανδαλισμός των πιστών και του κόσμου είναι απροσμέτρητος και γενικευμένος. Η αμαρτία του σχίσματος αθεράπευτη και ασυγχώρητη.
Ε. Αλλά και η Μόσχα είναι δυνατόν να επιτιμά τους κληρικούς και πιστούς της που κοινωνούν στο Άγιον Όρος η στην Πάτμο η ενδεχομένως αργότερα στα Ιεροσόλυμα και στην Ελλάδα; Είναι δυνατόν η θεία κοινωνία να γίνεται μοχλός πολιτικής πίεσης και εκβιασμού; Δηλαδή χίλια χρόνια μυστηρίου αυτό καταλάβαμε; Θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε την προσωρινή διακοπή του μνημοσύνου στο επίπεδο των Πατριαρχών, ενδεχομένως ως ένδειξη έντονης διαμαρτυρίας, αλλά όχι και τη διακοπή της κοινωνίας των πιστών. Δεν μπορεί η ίδια η Εκκλησία, αντί να οδηγεί τον λαό του Θεού στα αγιάσματα, να τον αποξενώνει από τη χάρι. Αντί να αποδυναμωθεί η πίστη του λαού, δεν θα έπρεπε να ενισχυθεί μήπως και συνετίσει τους ηγέτες του;
Ελπίζουμε ο Πατριάρχης μας να ανοίξει τόσο την οικουμενική του αγκαλιά, ώστε να χωρέσει και τους Ρώσους. Αλλά και δεν θα μπορέσουν να ενωθούν εκκλησιαστικά μεταξύ τους οι Ουκρανοί, αν δεν μάθουν μέσα στην Εκκλησία να συγχωρήσουνε τους Ρώσους και να ενωθούν μαζί τους. Η Εκκλησία τότε είναι Εκκλησία όταν καταργεί τους εχθρούς. Ο λόγος του προσφάτως ανακηρυχθέντος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγίου, του Οσίου Αμφιλοχίου του νέου του εν Πάτμω, είναι τόσο επίκαιρος όσο ποτέ: «Θέλετε να εκδικηθείτε αυτούς που σας πειράζουν; η καλύτερη εκδίκηση είναι η αγάπη. Μεταποιεί και τα θηρία ακόμη η αγάπη».
Περιμένουμε όμως να καταλαβαίνουν και οι άγιοι πατέρες μας στη Ρωσία, που επικαλείται ο λαός τις ευχές τους στο τέλος κάθε ακολουθίας, ότι αν ενεργήσουν ταπεινά και όχι κατακτητικά θα ενώσουν την Εκκλησία και μαζί με την χάρι του Θεού θα κερδίσουν και τις καρδιές όλων των Ορθοδόξων. Δεν υπάρχει λόγος να γίνουν κοσμικά η «Τρίτη Ρώμη», αλλά πνευματικά η «Πρώτη και Αγία Μόσχα». Να γίνουν πρώτοι στις καρδιές μας. Μαζί με το άρωμα της εμπειρίας του πρόσφατου σκληρού διωγμού τους και τη χάρι του νέφους των νεομαρτύρων τους, περιμένουμε να προσφέρουν στην Εκκλησία μας και την ευώδη μαρτυρία της ενότητος. Όσο κακό είναι η υπερηφάνεια του μικρού και του αδύνατου, τόσο μεγάλο είναι η ταπεινή σοφία του ισχυρού και του μεγάλου. Αυτό έχουμε ανάγκη όλοι μας, διότι σε τελική ανάλυση, δεν μας ενδιαφέρει ποιος έχει τη δύναμη η το δίκιο με το μέρος του, αλλά ποιος ενεργεί εν Αγίω Πνεύματι και μεταφέρει τη χάρι Του.
Η θεόπνευστη προτροπή του Αποστόλου Παύλου «Ει δε αλλήλους δάκνετε και κατεσθίετε, βλέπετε μη υπ᾿ αλλήλων αναλωθήτε» (Γαλ. ε΄ 15) ίσως δείχνει τον δρόμο όλων μας. Στις εκκλησιαστικές συγκρούσεις μεταξύ αδελφών δεν υπάρχουν κερδισμένοι. Όλοι είναι ηττημένοι. Αντίθετα, όταν συμφιλιωνόμαστε, δεν υπάρχουνε χαμένοι. Όλοι είναι ευλογημένοι.
Εδώ τα βρήκε η Βόρεια Κορέα με τη Νότια και δεν μπορούμε να τα βρούμε εμείς που καθημερινά προσευχόμαστε με το «Πάτερ ημών» στην καρδιά και τα χείλη μας;
Διάπυρη προσευχή μας είναι να δώσει ο Κύριος «συν τω πειρασμώ και την έκβασιν» και να μας «εξαγάγη» σύντομα εις μετάνοιαν και «εις αναψυχήν». Αμήν.
