Ο Μητροπολίτης Γαλλίας Εμμανουήλ σε συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «Έθνος» αναφέρθηκε στις ενέργειες για την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας τονίζοντας πως αποτελεί προτεραιότητα για το Φανάρι.
Επίσης τονίζει με έμφαση πως «το Οικουμενικό Πατριαρχείο ούτε απειλεί και ούτε απειλείται».
Διαβάστε ολόκληρη της συνέντευξη…
Σεβασμιώτατε, ήσασταν παρών στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή στο Φανάρι, μεταξύ του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Πατριάρχη Μόσχας. Όπως έγινε γνωστό το θέμα που κυριάρχησε ήταν η πρόθεση του Οικουμενικού Θρόνου να παραχωρήσει Αυτοκεφαλία στην Ουκρανία. Γιατί το Πατριαρχείο Μόσχας αντιδρά στο αίτημα αυτό;
Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε μετά από αίτημα του Μακαριωτάτου Πατριάρχου Μόσχας, το οποίο αποδέχτηκε ευχαρίστως ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος. Ήταν μια συνάντηση που άργησε δύο χρόνια και κάποιους μήνες, εννοώντας ότι δεν υπήρξε συνάντηση των δύο Προκαθημένων μετά από τον Ιανουάριο του 2016. Σημειωτέον ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος έγινε στην Κρήτη τον Ιούνιο του 2016 χωρίς τη συμμετοχή του Πατριαρχείου Μόσχας και τριών ακόμα Εκκλησιών άνευ ουσιαστικής δικαιολογίας.
Αντιλαμβάνεστε βεβαίως ότι η παρουσία μου δίπλα στον Παναγιώτατο κατά τη συνάντηση δεν μου παρέχει και τη δυνατότητα αναφοράς στο περιεχόμενο της συζητήσεως. Εκείνο όμως το οποίο μπορώ να σας πω είναι ότι διεξήχθη σε κλίμα αδελφικό και ειλικρινές και ότι συζητήθηκαν θέματα που άπτονται των σχέσεων των δύο Εκκλησιών ήτοι της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως και του Πατριαρχείου Μόσχας αλλά και άλλων θεμάτων πανορθοδόξου χαρακτήρος.
Στο ερώτημά σας που αφορά την τοποθέτηση του Πατριαρχείου Μόσχας στην πρόθεση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να προχωρήσει στην εκχώρηση Αυτοκεφάλου στην Ουκρανία, έχω να παρατηρήσω τα εξής: με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την 20η Απριλίου έγινε γνωστή η πρόθεση της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως να αποδεχθεί αίτημα του ουκρανικού λαού για Αυτοκεφαλία. Από τη στιγμή αυτή που ξεκίνησε και η διαδικασία ενημερώσεως των άλλων Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, εκδηλώθηκε η διαφοροποίηση του Πατριαρχείου Μόσχας ως προς την ανακήρυξη Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία.
Όπως είναι γνωστό, για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Κίεβο ουδέποτε έπαψε να βρίσκεται εκτός της μέριμνάς του. Ακόμα και μετά την παραχώρηση του δικαιώματος της χειροτονίας του Μητροπολίτη Κιέβου στον Πατριάρχη Μόσχας, με την γνωστή Πατριαρχική Πράξη του Οικουμενικού Πατριάρχη Διονυσίου Δ το 1686, διατηρείται το δικαίωμα να μνημονεύεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης από τον Μητροπολίτη Κιέβου πριν από τον Πατριάρχη Μόσχας. Η αναφορά αυτή, κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, διασφαλίζει την εξάρτηση του Μητροπολίτου Κιέβου από τον εκάστοτε Οικουμενικό Πατριάρχη, του οποίου θεωρείται έξαρχος.
Αν και λόγω διαφόρων δυσκολιών και ειδικών ιστορικών και πολιτικών συνθηκών η επικοινωνία δεν υπήρξε πάντοτε εύκολη, δεν σημαίνει ότι το θέμα αυτό έπαψε να ενδιαφέρει το Οικουμενικό Πατριαρχείο και γι’ αυτό το λόγο το ζήτημα της Ουκρανίας υπενθυμίζεται και στον Πατριαρχικό Τόμο Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Πολωνίας το 1924.
Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς κύκλους, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για να κατευνάσει τις αντιδράσεις του Πατριαρχείου Μόσχας ενημέρωσε τον κ. Κύριλλο ότι η Αυτοκεφαλία δεν θα αφορά τους ρωσόφωνους ορθόδοξους πληθυσμούς της Ουκρανίας. Ισχύει κάτι τέτοιο;
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο εξήγγειλε την απόφαση περί Αυτοκεφάλου στην Ουκρανία, η οποία αποτελεί αφ’ ενός μεν δέσμευση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αφ’ εταίρου δε μία διαδικασία η οποία απαιτεί λεπτούς χειρισμούς με τη σύνεση και τη σοφία που διακρίνει τον Οικουμενικό Θρόνο. Επιθυμώ δε να υπενθυμίσω ότι η Μητέρα Εκκλησία δεν είναι επιλεκτική ως προς την εκχώρηση Αυτοκεφάλου και επιθυμία της είναι να επέλθει η καλύτερη δυνατή λύση στο χρονίζον εκκλησιαστικό πρόβλημα και να επωφεληθεί ολόκληρος ο ουκρανικός Ορθόδοξος λαός από το Αυτοκέφαλο.
Είναι γνωστό πως το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν λαμβάνει αποφάσεις με όρους γεωστρατηγικής ή πολιτικής. Ωστόσο, πολλοί αναρωτιούνται, συγκρίνοντας τους ορθόδοξους πληθυσμούς των δυο χωρών (Ρωσίας – Ουκρανίας), ότι μια τέτοια ενέργεια δεν θα διαταράξει τις σχέσεις του Φαναρίου μ’ ένα από τα μεγαλύτερα Πατριαρχεία της Ορθοδοξίας;
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σαν Μητέρα Εκκλησία όλων των νεοτέρων Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, δεν ενήργησε βάσει ιδίων συμφερόντων ή πολιτικών πιέσεων. Μοναδική μέριμνα είναι η διατήρηση των αρμονικών σχέσεων και της ευχαριστιακής κοινωνίας όλων των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών και τούτο πράττει δια μέσου των αιώνων σαν συντονιστικό κέντρο της Οικουμενικής Ορθοδοξίας. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο συνδράμει στην επίλυση προβλημάτων και δεν διαταράσσει τις σχέσεις μεταξύ των αδελφών Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Ο μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων, Πρόεδρος του Τμήματος Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, μίλησε για διαφαινόμενο σχίσμα στην Ουκρανία, αν τελικά δοθεί το Αυτοκέφαλο, που ενδεχομένως θα απειλήσει την ενότητα της Ορθοδοξίας. Ήδη στην Ουκρανία υφίστανται 3 Ορθόδοξες Εκκλησίες, ενώ ανοιχτό είναι και το ζήτημα της Κριμαίας που σήμερα τελεί υπό ειδικό καθεστώς, με de facto έλεγχο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Είναι πιθανό ένα τέτοιο σενάριο;
Δεν θα ήθελα σε καμιά περίπτωση να σχολιάσω οποιαδήποτε δήλωση περί δήθεν σχίσματος εφόσον μέριμνα της Εκκλησίας είναι πάντοτε η ειρήνη και η ενότητα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ούτε απειλεί και ούτε απειλείται. Η Μητέρα Εκκλησία έχει αποδείξει ότι μεριμνά για την επούλωση των διενέξεων και τη θεραπεία των σχισμάτων και δεν επιθυμεί σε καμιά περίπτωση τη δημιουργία νέων. Όπως αναφέρεται και στο μήνυμα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας το 2016 «Τό λάδι τοῦ θρησκευτικοῦ βιώματος πρέπει νά χρησιμοποιεῖται γιά νά ἐπουλώνει πληγές καί ὄχι γιά νά ἀναζωπυρώνει τή φωτιά τῶν πολεμικῶν συρράξεων».
Πολλοί υποστηρίζουν ότι αν τελικά δοθεί το Αυτοκέφαλο, το Πατριαρχείο Μόσχας θα διακόψει την κοινωνία με την Μητέρα Εκκλησία και το παράδειγμά της θα ακολουθήσουν ενδεχομένως και άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες που ανήκουν στη σφαίρα επιρροής του. Σ’ αυτή την περίπτωση το Οικουμενικό Πατριαρχείο πως θα αντιδράσει και τι «πληγές» μπορεί να επιφέρει αυτό στην Ορθοδοξία;
Σαν άνθρωπος και σαν Ορθόδοξος Χριστιανός προτιμώ να παραμένω αισιόδοξος και με την πίστη ότι εντός της Εκκλησίας όσα γίνονται ενεργούνται με τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος. Η Εκκλησία δεν είναι ένας διεθνής οργανισμός ο οποίος δρα βάση των πολιτικών ή γεωπολιτικών συμφερόντων. Ο Θεός ενεργεί και οδηγεί τα βήματα των Προκαθημένων των Αγιωτάτων Ορθοδόξων Εκκλησιών, και είμαι πεπεισμένος ότι δεν θα αφήσει την Εκκλησία Του να εμπλακεί σε νέες περιπέτειες.
Πότε πιστεύετε ότι θα ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την απόδοση της Αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησίας της Ουκρανίας;
Η διαδικασία εκχωρήσεως Αυτοκεφαλίας, όπως ανέφερε και ο Παναγιώτατος, αποτελεί αποκλειστικά προνόμιο του Πατριαρχείου το οποίο έχει την ευθύνη «να θέσει τα πράγματα εν εκκλησιαστική και κανονική ευταξία». Η αρχή έχει ήδη γίνει. Όσον αφορά δε την πρόοδο και την εξέλιξη των πραγμάτων στην Ουκρανία αυτό θα το δούμε στην πορεία. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο πάντως δεν επιθυμεί την μετάθεση επιλύσεως του Ουκρανικού ζητήματος στις καλένδες, αλλά όπως ανακοίνωσε και ο Παναγιώτατος στην Σύναξη της Ιεραρχίας του Οικουμενικού Θρόνου, αυτό αποτελεί προτεραιότητα.
Το Φανάρι τι προσδοκά ότι θα φέρει αυτή η αλλαγή στο εσωτερικό του κράτους της Ουκρανίας και τι στους ορθόδοξους πληθυσμούς της περιοχής; Πρακτικά, ποια θα είναι η νέα εκκλησιαστική πραγματικότητα και ποιους θα αφορά;
Αυτή τη στιγμή πέραν της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας (Πατριαρχείο Μόσχας), υπάρχουν ακόμη το λεγόμενο «Πατριαρχείο Κιέβου» και η «Αυτοκέφαλος Ουκρανική Ορθόδοξος Εκκλησία». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο επιθυμεί την επίλυση του ανακθώδους ουκρανικού ζητήματος και την θεραπεία επιτέλους του εκεί χρονίζοντος σχίσματος. Γι’ αυτό το λόγο και προχωρεί με σταθερά βήματα και με σωφροσύνη βάση σχεδίου για την επίλυση του θέματος και την απονομή του Αυτοκεφάλου.
Το Σχίσμα του 1054, μεταξύ Ανατολικής Ορθόδοξης και Δυτικής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, βασίστηκε στη διαμόρφωση διαφορετικών χριστιανικών παραδόσεων, ενώ παράλληλα το μεταξύ τους χάσμα διευρυνόταν σε επίπεδο δογματικό, λειτουργικό καθώς και διοικητικό. Σήμερα υφίστανται αυτές οι συνισταμένες μεταξύ των ορθόδοξων πληθυσμών της Ουκρανίας;
Ουδεμία σύγκριση δεδομένων μπορεί να γίνει μεταξύ του Σχίσματος του 1054 και της σημερινής καταστάσεως. Τα δεδομένα εκείνης της εποχής ήταν εντελώς διαφορετικά. Σήμερα, δόξα τω Θεώ, ζούμε σε μια εποχή επικοινωνίας και πληροφόρησης και τα οποιαδήποτε προβλήματα μπορούν να συζητηθούν διεξοδικά και με αγάπη και πίστη στο Θεό. Όλα τα προβλήματα λύνονται και δεν θα φτάσουμε ποτέ σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις διαίρεσης και απομόνωσης.
Ας μην ξεχνούμε ότι η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν είναι συνομοσπονδία Ορθοδόξων Εκκλησιών, αλλά αποτελεί την Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία η οποία έχει ζωή δύο χιλιάδων ετών και ως θεανθρώπινος οργανισμός με κεφαλή Της τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, είναι η μόνη οδός ελπίδος και σωτηρίας.
