Του Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη
Με το πιο πάνω θέμα οργανώθηκε και φέτος με επιτυχία το ετήσιο Συνέδριο Ορθοδόξου Πνευματικότητας (26ο) από τη Κοινότητα της Μονής του Bose στην Ιταλία (5 – 8/9). Μέχρι τώρα παρουσιάσαμε τις εργασίες του Συνεδρίου κατά τις πρώτες δύο ημέρες (βλέπε με τον ίδιο τίτλο Μέρη Α – Δ στις γνωστές Ιστοσελίδες Βήμα Ορθοδοξίας και Εδώ Αλεξάνδρεια). Στο Ε’ Μέρος θα παρουσιάσουμε τις ομιλίες που έγιναν κατά τη τρίτη ημέρα των εργασιών του Συνεδρίου.
Πρίν από τις ομιλίες κατά τη πρωϊνή συνεδρία ανεγνώσθησαν τα Μηνύματα του Μακαριωτάτου Πατριάρχου Αντιοχείας και πάσης Ανατολής κ.κ. Ιωάννη, His Grace Archbishop of Canterbury Justin Welby και της Συνόδου των Ρωμαιοκαθολικών Επισκόπων.
Η πρώτη ομιλία της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου έγινε από τον Καθηγητή Dr. Paul Gavrilyuk του ΡωμαιοκαθολικούΠανεπιστημίου του Αγίου Θωμά του Ακυνάτη στις Η.Π.Α., με θέμα «Διάκρισις και πνευματικές αισθήσεις στον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος». Πριν την ομιλία του μας εξήγησε ότι είναι ο Πρόεδρος του νεοσύστατου Διεθνούς Οργανισμού των Ορθόδοξων Θεολόγων Επιστημόνων με το όνομα IOTA, που οργανώνει από τις 9 – 11 Ιανουαρίου 2019 το μεγαλύτερο Επιστημονικό Θεολογικό Συνέδριο στο Ιάσιο της Ρουμανίας (πληροφορίες για συμμετοχή στην ιστοσελίδα www.iota-web.org). Στην ομιλία του τόνισε ότι η αρετή της διάκρισης είναι η κατανόηση του Θελήματος του Θεού, η διακονία μας δηλαδή για τη εν Χριστώ σωτηρία μας, τη δική μας και του διπλανού μας.
Η δεύτερη ομιλία της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου έγινε από τον διάσημο Καθηγητή της Οξφόρδης Dr. Sebastian Brock με θέμα «Οι πνευματικές αισθήσεις στη Συριακή Παράδοση». Ως κορυφαίος μελετητής της Συριακής Παράδοσης των πρώτων αιώνων τόνισε ότι «το Σώμα της Εκκλησίας είναι ο Χριστός. Το πρόσωπο του Χριστού ως το Σώμα της Εκκλησίας έχει τη πληρότητα. Οι Χριστιανοί ως Μέλη του Σώματος της Εκκλησίας δεν έχουν τη πληρότητα που έχει ο Χριστός, ο οποίος είναι το όλο Σώμα της Εκκλησίας. Οι πιστοί ως μέλη του Σώματος της Εκκλησίας δεν έχουν τη πληρότητα του Σώματος της Εκκλησίας, όπως ένα μέλος του σώματος μας δεν έχει τη πληρότητα του όλου σώματος μας. Όλα τα μέλη μαζί πλησιάζουν τη πληρότητα, να γίνουν με τη χάριν του Θεού Σώμα Χριστού, να γίνουν δηλαδή κατά χάριν Θεοί (Θέωση). Ο θάνατος του παλαιού ανθρώπου με τη γέννηση του νέου ανθρώπου (μετάνοια), ο άνθρωπος γίνεται μέλος του Σώματος της Εκκλησίας όπου αγιάζεται με τη μυστηριακή συμμετοχή του εις την αγιαστική ζωή της Εκκλησίας.
Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος διακρίνει τη φυσική γνώση ως διάκριση του καλού από το κακό, και τη πνευματική γνώση, η οποία ενεργοποιείται με το μυστήριο του Ιερού Βαπτίσματος, να έχουμε γνώσιν Χριστού δηλαδή «νούν Χριστού».
Στην αρχαιότητα για καθρέπτες οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το χαλκό, γι’ αυτό έπρεπε συνέχεια να τον γυαλίζουν. Η χρήση του γυαλιού ως καθρέπτης είναι μεταγενέστερη. Η έκφραση της αρετής της διάκρισης έχει ως κριτήριο την αγάπη του Θεού για τη σωτηρία μας. «Προσέγγισε την αγία Γραφή με αγάπη και τότε θα ωφεληθείς τα μέγιστα». Το ίδιο πρέπει να προσεγγίζουμε και τους ανθρώπους, αν έχουμε γι’αυτούς αγάπη, ωφελούμαστε και εμείς. Ο δρόμος της άδολης και αδιάκριτης αγάπης προς όλους μας οδηγεί στη βελτίωση της ζωής μας και εις την εν Χριστώ σωτηρίαν μας. Το πλήρωμα της αγάπης γίνεται πραγματικότητα μόνο μέσα από την άδολη και αδιάκριτη αγάπη του Θεού προς τη όλη Δημιουργία Του, όπως εκδηλώθηκε στην Αποκάλυψη του Θεού στο κόσμο και μαρτυρείται στα Βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και στη συνέχεια στο Πρόσωπο του Ιησού Χριστού και μετά την Ανάληψη του Ιησού εις τους Ουρανούς, το Φωτισμό του Αγίου Πνεύματος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, όπου συνεχίζεται διά των Ιερών Μυστηρίων της Εκκλησίας και της λειτουργίας του Συνοδικού θεσμού της Εκκλησίας μας (βιβλία της Καινής Διαθήκης και Συνοδικά και Πατερικά Κείμενα).
Η τρίτη ομιλία της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου κατά την πρωϊνή συνεδρία έγινε από το Ρώσο Καθηγητή Dr. Alexej Fokin της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών Μόσχας με θέμα «Η διάκρισις στον άγιο Ιωάννη Κασσιανό και η γαλατική ασκητική παράδοση του Ε’ αιώνα». Τόνισε ότι ο άγιος Κασσιανός κάνει αναφορά σε δύο είδη γνώσεως, στη πρώτη μορφή γνώσης, όταν κανείς προσπαθεί να απομακρυνθεί από τα λάθη του για να διακρίνει το καλό από το κακό, και η Πνευματική γνώση, όταν κανείς με το πνευματικό του αγώνα φθάνει στην αρετή της διάκρισης της τάξης των αρετών για την απόκτηση τους διά την θέωση, την οποία ονομάζει ως «πνευματική θεωρία». Για τη διάκριση και επιλογή του καλού από το κακό κάνει διάκριση των παθών και των κακών πνευμάτων, διάκριση λογισμών και τη διάκριση της ικανότητας για εγκράτεια. Υπάρχουν λογισμοί εκ του Θεού, λογισμοί εκ του διαβόλου και λογισμοί εκ του αμαρτωλού εαυτού μας. Η απόρριψη ή η αποδοχή των λογισμών εξαρτάται από εμάς, ανάλογα με την επιλογή μας. Όταν λειτουργεί η αρετή της διάκρισης επιλέγουμε το καλό απορρίπτοντας ταυτόχρονα τους αμαρτωλούς λογισμούς. Τελικά η αρετή της διάκρισης των πνευμάτων είναι χάρισμα του Θεού. Το χάρισμα του Θεού για την αρετή της διάκρισης είναι αποτέλεσμα της άσκησης του ανθρώπου με τη πνευματική ζωή. Το κριτήριο για τη θετικότητα και το υγιές του κάθε λογισμού είναι αν αυτό συνέβη και στις μαρτυρίες που έχουμε στην Αγία Γραφή και στη Παράδοση της Εκκλησίας, ως επίσης και στη πνευματική συμβουλή των Πνευματικών μας. Μέσω της διαδικασίας αυτής αποκτούμε την αρετή της διάκρισης έτσι ώστε ό,τι κάνουμε να είναι έκφραση της αγνής αγάπης μας διά την επιτέλεση του Θελήματος του Θεού, δηλαδή η σωτηρία μας. Γι’ αυτό η αρετή της διάκρισης συνοδεύεται από την αρετή της ταπείνωσης. Κατά τον άγιο Ιωάννη το Κασσιανό (5ος αιώνας) η αρετή της διάκρισης γεννά την αρετή της μετριοπάθειας. Ο Ηγούμενος ή η Ηγουμένη δεν πρέπει να είναι αρνητικοί στους μοναχούς και στις μοναχές, να τους υποπτεύονται. Χωρίς αδιάκριτη αγάπη προς όλους τους Μοναχούς και τις Μοναχές, ο Ηγούμενος αδικεί τους μοναχούς, η Ηγουμένη αδικεί τις μοναχές και τελικά και ο Ηγούμενος και η Ηγουμένη αδικούν και τους εαυτούς τους. Για να μπορέσουν ο Ηγούμενος και η Ηγουμένη να μη πέσουν στην αμαρτία της αδικίας πρέπει να αποκτήσουν την αρετή της διάκρισης. Το φώς της αρετής της διάκρισης φωτίζει τους οφθαλμούς της ψυχής μας για να μη αδικούμε κανένα. Ο όρος «διάκρισις» πήρε το όνομα της από το χάρισμα να ξεχωρίζουμε το καλό από το κακό. Η αρετή της διάκρισης πρέπει να λειτουργεί με ταπείνωση και μετριοπάθεια και με μέτρο. Η εκδήλωση της αρετής της διάκρισης πρέπει να συνοδεύεται με δικαιοσύνη και αγάπη. Η αρετή της διάκρισης είναι θείο Φώς διότι η πραγματική και ωφέλιμη διάκρισις προέρχεται από το Θεό ως η μητέρα όλων των αρετών.
Κατά την απογευματινή συνεδρία της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου διαβάστηκε η σύντομη ομιλία του μακαριστού Επισκόπου και διαπρεπούς θεολόγου και πνευματικής προσωπικότητας της Κοπτικής Εκκλησίας αείμνηστου κυρού Επιφανίου, Ηγουμένου της Ιστορικής Μονής του Αγίου Μακαρίου στην Αίγυπτο που συμμετείχε τα τελευταία χρόνια σε όλα τα συνέδρια της Μονής του Bose, o oποίος, λίγες ημέρες πριν το συνέδριο, δολοφονήθηκε βάναυσα και βίαια από ένα ψυχοπαθή μοναχό, τον οποίο μάλιστα είχε ευεργετήσει, τα ξημερώματα την ώρα που πήγαινε από το κελλί του στον Ναό για τη πρωϊνή ακολουθία. Την ομιλία του «Περί της αρετής της διάκρισης», ανέγνωσε ο εκ των Μοναχών της Μονής του Αγίου Μακαρίου π. Μάρκος. Αναφέρθηκε σε αρκετά παραδείγματα από τη ζωή των ασκητών της ερήμου για το θέμα της αρετής της διάκρισης, ως και για τη ποιμαντική ευθύνη του Ηγουμένου για τους Μοναχούς.
Η επόμενη ομιλία της απογευματινής συνεδρίας της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου έγινε από την Καθηγήτρια Dr. Kυριακή Fitzgerald της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης της Ιεράς Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αμερικής του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου με θέμα «Διάκρισις και υγιής διαμόρφωση του προσώπου». Τόνισε το σεβασμό της μοναδικότητας του προσώπου του κάθε ανθρώπου, ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται τη δική του θεραπεία και το δικό του φάρμακο. Αναφέρθηκε στα αίτια που οι άνθρωποι υποφέρουν ψυχολογικά, όπως η απώλεια του νοήματος της ζωής όταν συνήθως προηγείται λανθασμένος προσανατολισμός της ζωής, στην ανάκαμψη μετά από μια απώλεια ή ένα θάνατο προσφιλούς προσώπου ή ένα χωρισμό ή όταν κάποιος χάνει ξαφνικά τη δουλειά του ή όταν κάποιος αδικείται ή όταν είναι θύμα σεξουαλικού τραύματος. Άλλα αίτια ανθρώπων που έχουν ψυχολογικά προβλήματα είναι οι λογισμοί τους, η κατάθλιψη και η απελπισία. Χρειάζεται το τραυματισμένο ψυχολογικά πρόσωπο να νοιώσει ξανά ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Πρέπει να το βοηθήσουμε να επαναφέρει την απώλεια της αυτοπεποίθησης του. Δεν υπάρχει καμία δυσκολία που δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί γιατί δεν υπάρχει τίποτα δυνατότερο από το Θεό. Υπάρχουν κακοί λογισμοί οι οποίοι είναι επικίνδυνοι γιατί μας οδηγούν μακριά από τη πραγματικότητα. Όλα θεραπεύονται, απλώς έχουμε να κάνουμε πολλά και στο χώρο της ιατρικής έρευνας. Όταν αντιμετωπίζουμε προβλήματα να μη ξεχνούμε τη παρουσία του Ιησού Χριστού για να μας βοηθήσει να επιλέξουμε τη καλύτερη λύση. Πρέπει επίσης να υπάρχει και πειθαρχία και ταπείνωση. Η αυτογνωσία συνδέεται με την ταπείνωση και η πίστη με τη παρουσία του Θεού.
Στη συνέχεια ομίλησε η Καθηγήτρια Dr. Irina Paert of the University of Tartu της Εσθονίας με θέμα «οι Γέροντες και το φαινόμενο των «νεαρών γερόντων» στη Ρωσική Εκκλησία». Αναφέρθηκε σε προβλήματα «νεογεροντισμού», όπου άπειροι νεαροί κληρικοί λειτουργούσαν στη ζωή των πιστών ως «γέροντες», συμβουλεύοντας τους να κάνουν τρελά και παράλογα πράγματα, να πωλούν τις περιουσίες τους, να χωρίζουν και διάφορα άλλα αρρωστημένα κοινωνικά φαινόμενα. Πολλοί πήγαιναν στην ιστορική ασκητική Μονή της Οπτίνας ως νεαροί ιερομόναχοι για να εκπαιδευτούν ως «γέροντες».
Στη Ρωσία υπήρχαν μυστικά κινήματα σε βάρος των Ιεραρχών. Ίσως μερικά από αυτά τα κινήματα να ήσαν στην πραγματικότητα κινήματα κατά της Τσαρικής εξουσίας, γιατί τους Ιεράρχες πριν την Οκτωβριανή επανάσταση των άθεων κομουνιστών μπολσεβίκων τους διόριζε ο Τσάρος, στην Ορθόδοξη Εκκλησία η εκλογή των Επισκόπων είναι έργο της Ιεράς Συνόδου (η παρατήρηση δική μου).
Οι «νεογέροντες» ζουν στη πλάνη ότι είναι οι εκλεκτοί του Θεού που έχουν αγιασθεί να καθοδηγούν τους άλλους την ώρα που οι ίδιοι μπορεί να ζουν στο βούρκο της αμαρτίας. Στην ποιμαντική της Εκκλησίας οφείλουμε να δίνουμε πάντοτε προτεραιότητα στη διδασκαλία της Εκκλησίας μας όπως αυτή μαρτυρείται στην αγία Γραφή, στις αποφάσεις των Ιερών Συνόδων, στα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας και γενικά ό,τι μαρτυρεί η Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας. Για όλα τα θέματα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στη ζωή χρειάζεται πάντοτε η αρετή της διάκρισης για τον τρόπο που θα τα χειρισθούμε με κριτήριο την άδολη αγάπη για τη σωτηρία μας. Τα ποιμαντικά προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται και με Συνοδικές αποφάσεις.
Η απογευματινή συνεδρία της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτη π. Θεοδοσίου Μαρτζούχου, κληρικού της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης με θέμα «Ο Πνευματικός Πατέρας σήμερα: Ισχύς και όρια της διακρίσεως». Αναφερόμενος σε αδυναμίες της ποιμαντικής διακονίας της Εκκλησίας, ο π. Θεοδόσιος τόνισε ότι ο θεσμός του νηπιοβαπτισμού σήμερα είναι προβληματικός, γιατί δεν προηγείται η κατήχηση. Στην εποχή μας χρειάζεται να βελτιωθεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα της εκκλησιαστικής ζωής η ποιμαντική διακονία της Εκκλησίας.
Στη συζήτηση που ακολούθησε παρατήρησα ότι η καθιέρωση του νηπιοβαπτισμού ως απόφαση της Εκκλησίας είναι σωστή και σεβαστή. Το πρόβλημα μας δεν είναι ο νηπιοβαπτισμός, αλλά ότι σε μεγάλο βαθμό αποτύχαμε ως κληρικοί και θεολόγοι και χριστιανοί να διαφυλάξουμε το θεσμό της ποιμαντικής προετοιμασίας των αναδόχων και του Ιερού Μυστηρίου του Γάμου, τη ποιμαντική προετοιμασία αυτών που θα παστρευτούν και στη συνέχεια τη ποιμαντική φροντίδα της οικογένειας. Φαίνεται όμως και οι Ορθόδοξοι επηρεάζονται από το κοσμικό φρόνημα της κοινωνίας (secular society), όπως είναι σήμερα ο Δυτικός κόσμος (Ευρώπη, Η.Π.Α., Καναδάς και Αυστραλία), όπου οι μισοί από αυτούς που παντρεύονται χωρίζουν, και οι άλλοι μισοί που δεν χωρίζουν, τσακώνονται συνέχεια ή ζουν βίον αβίωτο (η παρατήρηση δική μου).
Στο επόμενο και τελευταίο μέρος της παρουσιάσεως του Συνεδρίου αυτού θα αναφερθούμε στη τέταρτη και τελευταία ημέρα του Συνεδρίου, με κύριο ομιλητή τον Καθηγητή Ιεροδιάκονο του Οικουμενικού Θρόνου π. Dr. Iωάννη Χρυσαυγή με το θέμα «Εγρήγορση και αυθεντικότητα στην Εκκλησία σήμερα».
