Συνέντευξη στον εθνικός κήρυκα της Νέα Υόρκης – Της Γιάννας Κατσαγεώργη
ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΡΝΟΣ: Ιερός Ναός Αναλήψεως Κυρίου. Νέος Κόσμος. Μια Κυριακή, αρχές Απριλίου, η τελευταία μου συνέντευξη πριν επιστρέψω από την Αθήνα στη Νέα Υόρκη.
Περιμένω ανυπόμονα στα στασίδια να συναντήσω τον πατέρα Νικόδημο, έναν από τους σπουδαιότερους Πρωτοψάλτες και καθηγητές της Βυζαντινής Μουσικής, που με τη σπάνια μεταφυσική φωνή και καθηλωτική ερμηνεία του, βάζει την ψυχή να ταξιδέψει «πρώτη θέση», στα μυστήρια του κόσμου.
Μιλώντας για ψυχή, τολμώ να ομολογήσω, πως στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τα πράγματα, δεν έχω ιδιαίτερα θρησκευτική προσέγγιση, οπότε η ψυχή αυτόματα γίνεται ένα πρόβλημα τεράστιο για το περιορισμένο μυαλό μου. Όταν άκουσα τον Αρχιμανδρίτη Νικόδημο Καβαρνό να ψέλνει, ένιωσα, ότι η δομή «του κόσμου μου», που στηρίζεται αποκλειστικά στην επιστήμη, ξάφνου άρχισε να συνωμοτεί εναντίον μου.
Μέσα στο συνεπαρμένο μου μυαλό από τη συμπαντική φωνή του, βλέπω να πλησιάζει προς το μέρος μου ένας νέος άνδρας σαν τον Χριστό, όμορφος, καθάριος, γελαστός: «συγγνώμη που καθυστέρησα, αλλά είχα πολλές εξομολογήσεις. Ευτυχώς που υπάρχει και η εξομολόγηση και αναπαύεται η ψυχή των ανθρώπων». Η απάντηση μού βγήκε αυθόρμητα και δίκαια: «Ευτυχώς που υπάρχετε εσείς και μας κάνετε να νιώθουμε τους αγγέλους να φτερουγίζουν στην ψυχή μας».
Εκπληκτη με τον «προδομένο μου» εαυτό μου και την ευλάβεια που με έκανε να νιώσω η παρουσία του, ξεκίνησε η συνέντευξή μας με τον πολυδιάστατο, αφοσιωμένο στον Θεό πατέρα Νικόδημο, που εκτός από την Θεολογική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, έχει σπουδάσει Τεχνολογία Ήχου και Μουσικών Οργάνων, Σκηνοθεσία Τηλεόρασης και Κινηματογράφου, Ηχοληψία, Πολυκάναλη Εγγραφή και Ηχοτεχνία και συνδύασε την εκπαίδευσή του αυτή στο studio του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών με ηχογραφήσεις πολλών συνόλων ελληνικής και ξένης μουσικής.
Ασχολήθηκε από πολύ νωρίς με την μάθηση της Βυζαντινής Μουσικής και έμαθε αρμονία, πιάνο και σύνθεση. Έχει δώσει αρκετές συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στις 7 Μαϊου θα παρουσιαστεί στον Καθεδρικό St. Anne Melkite Greek Catholic Cathedral στο Χόλιγουντ, για μια θεόσταλτη συναυλία και θα είναι τυχεροί όσοι καταφέρουν να συντονιστούν με την πίστη του, που αναβλύζει σαν χείμαρρος μέσα από τη φωνή του, που εκφράζει μέχρι δακρύων το ασύλληπτο του δημιουργικού Θεού.
Στις 7 Μαϊου 2022 θα έρθετε για μια συναυλία Βυζαντινής και Εκκλησιαστικής μουσικής στον Καθεδρικό St. Anne Melkite Greek Catholic Cathedral στο Χόλιγουντ. Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από αυτή την παράστασή σας;
Καταρχήν θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ για την πρότασή σας να μιλήσουμε και να πούμε όμορφα πράγματα.
Πρώτα απ’ όλα, όπως έχω μάθει από τους γονείς μου, πρέπει να ευχαριστώ τον Θεό για καθετί που κάνω, γιατί σ’ αυτόν οφείλω τα πάντα στη ζωή μου. Αν δεν υπήρχε ο Χριστός, δεν θα είχα κάνει τίποτα στη ζωή μου που να αξίζει.
Τι είναι αυτό που αξίζει για σας στη ζωή;
Αυτό που αξίζει είναι να δοξολογώ τον Θεό, να τον ευχαριστώ για όλες τις ευεργεσίες που μου χαρίζει καθημερινά. Όπως ακριβώς είπατε, 7 Μαΐου θα βρίσκομαι στο Χόλιγουντ για να δοξολογήσω, να υμνήσω όπως οι άγγελοι, τον δημιουργό μου. Οι προσδοκίες μου είναι πάντα σχεδόν ίδιες. Κάθε συναυλία βυζαντινής μουσικής έχει ένα και μοναδικό σκοπό. Τη διάδοση του μηνύματος της αλήθειας στα πέρατα της Γης, όπως έκαναν οι απόστολοι, οι μαθητές του Χριστού.
Αυτή η προσδοκία σας γίνεται πάντα πραγματικότητα;
Θα σας πω μόνο ένα περιστατικό, για να κατανοήσετε το μεγαλείο της Βυζαντινής μουσικής. Βρισκόμουνα πριν από λίγες μέρες σε μια συναυλία στη Δαμασκό. Παρακολούθησαν τη συναυλία πάνω από 7.000 νέοι, εκ των οποίων αρκετοί μουσουλμάνοι. Μετά το πέρας της συναυλίας ένας φίλος, ο οποίος αγαπάει πραγματικά τη Βυζαντινή μουσική, μου εκμυστηρεύτηκε ένα μυστικό του. Η κοπέλα με την οποία ζει, μετά τη συναυλία του ζήτησε να γίνει Ορθόδοξη χριστιανή. Μεγάλωσε ως μουσουλμάνα, αλλά αυτό που ένιωσε κατά τη διάρκεια της συναυλίας ήταν κάτι μοναδικό, αληθινό θεϊκό, μια πνοή Θεού την άγγιξε και ζήτησε να βαφτιστεί χριστιανή. Ρωτάτε λοιπόν, αν πάντα η προσδοκία μου γίνεται πραγματικότητα, ναι! Γίνεται πραγματικότητα μόνο, εάν ο Θεός θέλει και ο Θεός θέλει όταν είναι για το καλό της σωτηρίας του ανθρώπου.
Είστε ένα κεφάλαιο στη Βυζαντινή και Εκκλησιαστική Μουσική κληρονομιά μας. Τι σας προσφέρει το είδος αυτό της μουσικής που υπηρετείτε με μοναδική ανάταση ψυχής και ερμηνεία;
Αγαπητή μου… Γιάννα… Ποιος είναι κεφάλαιο και ποιος όχι, θα το δείξει η ιστορία, σ’ αυτό δεν μπορώ να σου απαντήσω εγώ ο ίδιος, αλλά όλοι αυτοί οι άνθρωποι που τα τελευταία χρόνια η Βυζαντινή μουσική έχει γίνει τρόπος ζωής τους. Πολλοί αδελφοί ξυπνάνε, κοιμούνται, ξεκουράζονται ή εργάζονται ακούγοντας Βυζαντινή μουσική. Και αυτό οφείλεται στη διάδοση της Βυζαντινής μουσικής μέσω του διαδικτύου. Τώρα ο καθένας έχει πρόσβαση στην ομορφιά της μουσικής αυτής, για να ηρεμήσει, να δοξολογήσει, να αισθανθεί την παρουσία του Θεού μέσα στη ζωή του.
Για μένα η μουσική παράδοση των πατέρων μας, είναι μια μουσική δοξολογική του ενός αληθινού τριαδικού Θεού. Οποιος αναγνωρίζει μέσα από αυτή τη μουσική τον Θεό του ως δημιουργό όλου του σύμπαντος, ακούει αυτή τη μουσική σαν ανθρώπινη δοξολογία, που ευχαριστεί τον Θεό ως δημιουργό. Έτσι ακριβώς κάνουν και οι άγγελοι. Οι άγγελοι ως καθαρά όντα, έχουν πιάσει το νόημα της δοξολογίας και συνεχώς ασταμάτητα δοξάζουν τον δημιουργό τους. Εμείς οι άνθρωποι έχουμε βρει μια σωματική έκφραση προς τον Κύριο μας που μας γεμίζει με χαρά, ειρήνη, κοινωνία, επικοινωνία με όλη την κτήση, με όλη την πλάση, με τα πάντα που μας περιβάλλουν, με τον συνάνθρωπό μας, αλλά ακόμα και με τον ίδιο τον Θεό. Και όταν ευχαριστούμε τον Θεό, τότε ο Θεός βλέπει την προαίρεσή μας και μας χαρίζει όλη τη δύναμή του, όλη την άκτιστή του ενέργεια.
Είστε άνθρωπος της πίστης και της τέχνης. Πώς λειτουργούν σε εσάς η δημοσιότητα και ο άπλετος θαυμασμός, στοιχεία από τα οποία διαρκώς περιβάλλεστε και κυρίως από νέους ανθρώπους που καταφέρατε να τους επαναφέρετε στην Εκκλησία;
Οφείλω και εγώ να ευχαριστήσω όλη την ομάδα μου, που διαρκώς με περιβάλλει με αγάπη, γιατί όλοι μαζί κάνουμε πραγματικότητα το μήνυμα του ευαγγελίου της αλήθειας. Η πίστη και η τέχνη στη Βυζαντινή μουσική συνδυάζονται. Θέλει όμως συνέχεια προσοχή και επιτήρηση του νου, για να μην κομπάζει εγωιστικά. Γιατί αν γίνεται έτσι, τότε χάνουμε το νόημα της δοξολογίας, και τα πάντα γίνονται για το εγώ μας. Θέλει πολλή προσοχή, θέλει πνευματική ζωή, θέλει καθαρή καρδιά. Αγωνιζόμαστε, προσπαθούμε και μας βοηθάει ο Θεός ώστε να λειτουργεί ο θαυμασμός προς το φως Χριστός.
Πώς νιώθετε ενώπιον της θεϊκής διάστασης; Η ανθρώπινή σας υπόσταση είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τον Θεό, μόνο όταν ψέλνετε ή και στις απλές καθημερινές σας δραστηριότητες; Και τι σημαίνει αυτό για έναν πιστό;
Ο Χριστός είναι τα πάντα, ο ίδιος βέβαια προτείνει στους ανθρώπους να προσεύχονται ασταμάτητα, αδιαλείπτως προσεύχεστε. Η ψαλμωδία λοιπόν είναι ένας τρόπος να προσευχόμαστε ασταμάτητα. Πλέον στην εποχή μας και ο κάθε πιστός, ακόμα και ο άπιστος, ακούει πολλές ώρες την ημέρα, σχεδόν κάθε μέρα την Βυζαντινή μουσική. Ρωτώ λοιπόν… βοηθάω τον κόσμο να προσεύχεται ασταμάτητα; Σ’ αυτό θα απαντήσει ο καθένας προσωπικά.
Εν όψει του Πάσχα, ποιο είναι το νόημα του Θανάτου και της Ανάστασης για σας;
Ολοι οι άνθρωποι μετά την Ανάσταση του Χριστού και με την επέλευση του Αγίου πνεύματος είμαστε πολύ τυχεροί, γιατί η ανάσταση του Χριστού μέσα από το σταυρικό θάνατο απελευθέρωσε τον άνθρωπο από την πτώση, δηλαδή την αμαρτία. Αμαρτία είναι ο θάνατος. Πολλοί μπερδεύουν την αμαρτία με κάτι απλά ηθικό. Όχι, ο θάνατος είναι η απομάκρυνση από τον δημιουργό. Έτσι η ανάσταση του Χριστού πάτησε τον θάνατο, και επανέφερε τον άνθρωπο σε κοινωνία με τον Θεό, ο θάνατος καταργήθηκε, και έγινε ένα απλό περιστατικό στην πορεία της ζωής του ανθρώπου. Χωρίς ανάσταση δεν υπάρχει πίστη, δεν υπάρχει Χριστιανισμός. Η μορφή της ανάστασης δεν απευθύνεται μόνο στην ψυχή του ανθρώπου αλλά και στο σώμα του, γιατί το σώμα και η ψυχή είναι μαζί, γι’ αυτό μετά την ανάσταση όλου του κόσμου όλης της κτίσης, πάλι το σώμα θα υπάρχει με την ψυχή ενωμένα σε μια ενότητα.
Πόσο πειστικό μπορεί να είναι το «θανάτω θάνατον πατήσας» της Ανάστασης στην εποχή μας σαν ένα πραγματικό γεγονός;
Η ανάσταση του Χριστού είναι πραγματικό γεγονός, ο δημιουργός ξαναδημιουργεί τον άνθρωπο με σκοπό να τον επαναφέρει στο πρότερο κάλλος. Δηλαδή του χαρίζει ό,τι του χρειάζεται για να αλλάξει η ζωή του, γιατί μεταμορφώνει τον κόσμο στην κατάσταση της παραδείσιας ομορφιάς. Ο άνθρωπος τώρα μόνο μετά την ανάσταση μπορεί να ζήσει παραδεισένια.
Πατέρα Νικόδημε, πώς μπορεί αυτό να γίνει πραγματικότητα;
Αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα με την γνώση του τι εστί Χριστός, με την μετοχή μας στα μυστήρια, αλλά και με την πίστη. Σε μια πίστη, που ελέγχει τα πράγματα, τα οποία βέβαια δεν βλέπεις με τα μάτια του σώματος αλλά με τις αισθήσεις της ψυχής, του νου. Όπως λένε οι πατέρες μας διά του νοός!
Και η Βυζαντινή μουσική πώς συμβάλλει σε αυτό;
Όπως σας είπα, η Βυζαντινή μουσική δοξάζει τον Θεό, αναφέρεται στον Θεό. Ευχαριστώντας τον Θεό τον ευεργέτη μου με λόγια, με πράξεις, με τέχνη γεμίζω από χαρά κι αυτό ξεχειλίζει και τραγουδώ και ψάλλω με όλη την καρδιά μου. Υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από αυτό; Για μένα αυτό είναι τρόπος ζωής.
Η Εκκλησία έχει δεχτεί πολλές προκλήσεις τα δυο τελευταία χρόνια με τον κορωνοϊό. Πιστεύετε ότι θα έπρεπε να αναθεωρήσει τα μηνύματά της και ποια πρέπει να είναι αυτά;
«Απόδοτε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι!»
Ο κορωνοϊός δεν είναι πρόκληση. Κάποια μέτρα που παίρνει η πολιτεία. Εμείς προσαρμοζόμαστε, η πίστη μας όμως, το μήνυμα δεν αλλάζει ποτέ. Η αλήθεια είναι αυτή που είναι. Αν σταματήσει να είναι αλήθεια, τότε παύει να είναι αλήθεια! Εάν μεταβάλουμε την αλήθεια παύει να είναι αλήθεια.
Με ποιούς ύμνους του Πάσχα συντονίζεται περισσότερο η ψυχή σας και γιατί;
Ξέρεις πάρα πολύ καλά αγαπητή Γιάννα, ότι ωραιότερος ύμνος του Πάσχα, είναι το Χριστός Ανέστη. Η ψυχή όχι απλά συντονίζεται, αλλά είναι το «Χριστός Ανέστη».
Και μη νομίζεις ότι η ψυχή είναι κάτι αόρατο, η ψυχή είναι η λογική. Η ψυχή και το σώμα είναι ενωμένα, και τα φέρνει αυτά τα δύο σε ενότητα ο Χριστός. Γι’ αυτό λοιπόν σε λίγες μέρες θα ψάλουμε ξανά, και ξανά, και ξανά το Χριστός Ανέστη δεκάδες εκατοντάδες φορές και με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους γιατί η χαρά μας είναι τόσο μεγάλη που θέλουμε να ξανακούσουμε και να ξανακούσουμε αυτό το μήνυμα γιατί δεν μπορούμε να χωνέψουμε το μεγάλο δώρο που μας χάρισε ο δημιουργός μας.
Εχω ακούσει, ότι πολλοί νέοι εξομολογούνται σε σας και φεύγουν με μια ανείπωτη χαρά. Τι είναι αυτό που εισπράττετε από αυτές τις εξομολογήσεις των νέων;
Έτσι είναι ακριβώς. Τρέχουν οι άνθρωποι να προλάβουν, αγωνίζονται, αγχώνονται για το μέλλον και ξεχνούν να ζήσουν το παρόν. Είναι της μόδας τον τελευταίο καιρό να τρέχουν οι άνθρωποι στον ψυχολόγο, να μιλάνε ασταμάτητες ώρες, αλλά στο τέλος να μην μπορούν να βρουν τη χαρά, την αρμονία. Αυτό όμως το κάτι διαφορετικό, κάτι παραπάνω που θα βρουν στο μυστήριο της εξομολόγησης, δεν είναι απλά μια άποψη ενός πνευματικού ανθρώπου, αλλά είναι ο συντονισμός με τη θεία χάρη, που επαναφέρει τον άνθρωπο στην απίστευτη ομορφιά και στην αρμονία. Ο,τι άλλο και να κάνει ο άνθρωπος είναι μια ανθρώπινη προσπάθεια με την υποστήριξη κάποιου εξειδικευμένου διαβασμένου ανθρώπου. Οι νέοι λοιπόν έρχονται και όταν πάρουν τη χάρη του Θεού μέσω του μυστηρίου της εξομολόγησης είναι τόσο χαρούμενοι, που δεν μπορείς να φανταστείς. Η εσωτερική τους χαρά γεμίζει την ύπαρξή τους. Αρκεί να είναι ανοιχτοί στη χάρη του Θεού.
Αυτό λοιπόν που είναι ή ψάχνουν είναι η χαρά, η εσωτερική ειρήνη που υπάρχει πέρα από τα όρια της Κοσμικής ενέργειας. Οποιος πιάσει την ενέργεια του Θεού δεν ξεκολλάει με τίποτα. Οποιος όμως δε νιώσει ποτέ αυτή την ενέργεια, ζει μέσα σε μία μοναξιά.
Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε στην Ομογένεια της Αμερικής;
Δεν υπάρχει Ελληνισμός χωρίς Ορθοδοξία! Οι πατέρες μας στην Ελλάδα μίλησαν και είπαν, ότι οι αγώνες στην Ιστορία μας γίνονται υπέρ βωμών και εστιών.
Και ο Κολοκοτρώνης μας λέει υπέρ Χριστού την πίστη την Αγία και της Ελλάδος την ελευθερία.
Οι Ελληνες βάζουμε μπροστά την πίστη, γιατί αυτό που μας συνδέει είναι η πίστη μας. Κι εσείς στην Ομογένεια το γνωρίζετε πολύ καλά. Αυτό που σας δένει, αυτό που σας κάνει μια κοινότητα είναι ο Χριστός. Όλοι εσείς οι Ελληνες που πήγατε στην Αμερική κουβαλήσατε μαζί σας το DNA μας, που μέσα στους έλικές του κάπου γράφει Χριστιανισμός. Να κρατάτε τις παραδόσεις!
