Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος: Οι Χριστιανοί δεν λυγίζουμε μπροστά στις δυσκολίες, δεν αυτοκτονούμε…

Στην ευθύνη της φετινής πορείας μας κατά την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή αναφέρθηκε στην ομιλία του ο Μητροπολίτος Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος στον Α’ Κατανυκτικό-Συγχωρητικό Εσπερινό την 17η Μαρτίου 2013.

Ολόκληρη η ομιλία έχει ως εξής: 

Πατέρες της τοπικής μας Εκκλησίας, αδελφοί μου, αδελφές μου·

Δόξα να’ χει ο Θεός που μας οδήγησε και φέτος στο κατώφλι της Μεγ. Σαρακοστής. Η πνευματική αυτή περίοδος ξεκινά, ανοίγεται απόψε μπροστά μας, και αν μας δώσει ο Θεός ζωή, θα τη ζήσουμε. Για μας ομιλώ, για όσους είμαστε εδώ μέσα απόψε, για όσους δεν θέλουμε να περνούν οι μέρες της ζωής μας απαράλλακτα ανούσιες, χωρίς να υποπτευόμαστε το νόημα της ζωής μας, χωρίς να βελτιώνουμε την ύπαρξή μας, χωρίς να ανεβαίνουμε λίγο ψηλότερα.

Γύρω μας, ίσως και μέσα μας, ζει ένας άλλος κόσμος που δεν υποψιάζεται ότι ο Χριστός υπάρχει για να “ξυπνάει τους ζωντανούς και να μεταβάλει το θάνατό μας σε ύπνο αναμονής” σε αγρυπνία του πνεύματος.

Αυτό κάνει η Μεγ. Σαρακοστή, ενώπιον της οποίας καλούμεθα με ευθύνη να σταθούμε και φέτος.

Κάθε άνθρωπος, κάθε οικογένεια, κάθε κοινωνία, κάθε Εκκλησία, έρχονται πολλές φορές μπροστά σε μια Μεγ. Τεσσαρακοστή. Προσφέρεται στη ζωή μας ως ευεργεσία που μας τη χαρίζει ο Χριστός και πρέπει να τη ζήσουμε, δεν έχουμε άλλη λύση. Οι χριστιανοί δεν λυγίζουμε μπροστά στις δυσκολίες, δεν αυτοκτονούμε μπροστά στα προβλήματα, δεν βλασφημούμε όταν προκύπτουν αναποδιές, οι χριστιανοί τότε ακριβώς είναι που σφίγγουμε περισσότερο το χέρι του Χριστού, το οποίο ήδη κρατάμε γερά πάντοτε στο διάβα της ζωής μας.

Θυμάστε, ότι ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης περιγράφει αυτήν την πνευματική πορεία με τη μορφή της Κλίμακος που οδηγεί στον Παράδεισο. Ουράνιες δυνάμεις ενισχύουν την ανθρώπινη προσπάθεια, ενώ άγγελοι ανεβοκατεβαίνουν συντροφεύοντας τον άνθρωπο και ενισχύοντάς τον. Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων γράφει: “το Άγιο Πνεύμα …αλλού ενισχύει τη σωφροσύνη, αλλού την ελεημοσύνη, σε άλλον τη νηστεία, σε άλλον την άσκηση…” (Μυσταγωγικές Κατηχήσεις 16,12).

Θέλω εφέτος, από το σύνολο πνευματικό μεγαλείο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, να προβληματιστούμε, με λίγα λόγια, σε τέσσερα σημεία.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

Το πρώτο, σημαντικό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι, στην πνευματική ζωή, που είναι ζωή χαρισματική, χρειάζεται διάκριση για να μη συγχέονται ο σκοπός με τα μέσα. Σκοπός μας είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος. Τα μέσα που θα μεταχειριστούμε για να φτάσουμε αυτό το σκοπό είναι η προσευχή, η νηστεία, οι αγρυπνίες και κάθε άλλη άσκηση, διδάσκει ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ. Ο σκοπός άριστος, ποιός δεν τον θέλει! Όμως, τα μέσα… δύσκολα!

Γιατί; Επειδή υπάρχει και ο κακός εσωτερικός μας κόσμος που αντιστέκεται σε κάθε καλή μας διάθεση. Το λέει ο Απ. Παύλος: “θέλω να κάνω το καλό, αλλά βλέπω μιά άλλη δύναμη από μέσα μου, να αντιστρατεύεται στη λογική μου θέληση και να με αναγκάζει να κάνω το κακό που θέλω να αποφύγω” (Ρωμ.7,15-23).

Άρα, λοιπόν, η πνευματική ζωή δεν είναι εύκολη πορεία, θέλει δύναμη, αντοχή, επιμονή και διάθεση θεραπείας. Όποιος θέλει να ανανήψει πνευματικά θα ακολουθήσει μιά ανάλογη ιατρο-φαρμακευτική αγωγή, προκειμένου να θεραπευτεί από την “αμαρτία που είναι η αρρώστια της ψυχής”, όπως την λέει η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος.

Ο άγιος Ισάακ για να μη “χαθούμε” σε πολλά και απογοητευ-θούμε, μας λέει: Μη φοβάστε, “η απλότητα του Θεού ενώνει, η πολυπλοκότητα του κακού σκορπίζει”.

Ας επιδιώξουμε, λοιπόν, κατά την εφετινή Μεγ. Σαρακοστή, τη διάκριση, αρχικά, ώστε να διακρίνουμε αυτό το εξαιρετικά σημαντικό που μας αποκαλύπτει ένας άγιος: “υπάρχουν πολλά πάθη στην ψυχή, που είναι κρυμμένα και δεν τα δίνουμε σημασία. Ευτυχώς, όμως, έρχονται οι πειρασμοί και πετυχαίνουν να τα ξεσκεπάσουν” (Ευάγριος, Εκατοντάδες VI,52).

Βαρύς λόγος. Γιατί όμως, συμβαίνει αυτό;

Επειδή, “ανάμεσα στο αιώνιο και στο εφήμερο υπάρχει η φαντασία και δυστυχώς μ’ αυτήν ζούμε περισσότερο” (Συνέσιος Πτολεμαΐδος). Λοιπόν, ας κατεβούμε μέχρι τις άλογες ρίζες της ψυχής μας, όπου θα συναντήσουμε την καθαρή ή τη θολή πηγή της φαντασίας μας. Μόνο τότε θα διακρίνουμε στ’ αλήθεια, ποιά είναι η ψυχή μας.

Χρειάζεται ο καθένας μας να δεί κατάματα την συνείδησή του και να τη μετρήσει σωστά. Αν ζούμε με ψευδαισθήσεις ότι είμαστε καλοί και άγιοι, τότε ο Θεός, επειδή μας αγαπάει, θα επιτρέψει να μας χτυπήσουν σκληροί πειρασμοί, ώστε να ξεκαβαλικέψουμε από το άλογο, που μας τρέχει στο χαμό και μας ξεστρατίζει από τον κύριο σκοπό μας, που είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος.

“ΦΥΛΑΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ”

Ένα δεύτερο που απαιτείται, είναι αυτό που λένε οι Πατέρες μας: “φυλακή της καρδιάς”. Δύσκολη πνευματική έννοια αλλά απαραίτητη, προκειμένου να διακόψουμε τον ευχάριστο εσωτερικό διάλογο που κάνουμε με το κακό, και που εύκολα μπορεί να γίνει σιωπηλή συγκατάθεση και πάθος κι έπειτα να φέρει υποδούλωση της ψυχής.

Τί σημαίνει “φυλακή της καρδιάς”; προσέξτε:

Οι άνθρωποι καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από απλούς λόγους, από επιστημονικές διατυπώσεις, από τεχνολογικά επιτεύγματα, από πολιτικά και κοινωνικά συνθήματα, από καλλιτεχνικά θεάματα, από ανθρώπινα πρόσωπα, από όμορφα τοπία. Όλα αυτά, που αποτελούν τον κόσμο μας, ασκούν μιά γοητεία αλλά συγχρόνως και μιά έντονη πίεση στην ψυχή μας. Είναι δεδομένα, αναπόφευκτα, ευχάριστα, αλλά ενδέχεται να μας καταστρέψουν κιόλας. Πώς θα μας καταστρέψουν; Όταν μας τρελλάνουν με τη μανία να τα αποκτήσουμε, όταν τα αγαπήσουμε περισσότερο απ’ όσο αξίζουν, κι όταν στηρίξουμε σ’ αυτά, τα εφήμερα πράγματα, την ελπίδα μας.

Έρχεται, λοιπόν, η Μεγ. Σαρακοστή και μας προτείνει τί;  να ζήσουμε χωρίς αυτά; δεν γίνεται! Νά, τι μας προτείνει: να φυλακίσουμε την καρδιά μας ώστε να μην χαθούμε μέσα σ’ αυτά. Να φυλακίσουμε την καρδιά μας και να δούμε τα πάντα γύρω μας σαν δημιουργικές εικόνες της σοφίας του Θεού. Να τα χρησιμοποιούμε, όχι όμως σαν αντικείμενα για την ευχαρίστησή μας, ούτε σαν είδωλα που υπάρχουν εξ’ αντικειμένου. Να τα αξιοποιούμε και να τα αγαπάμε συγκρατημένα, σαν αντανακλάσεις της αγάπης του Θεού. Να μην υποκαταστήσουν το Θεό! Τα κτίσματα να μην μας απομακρύνουν από τον Κτίστη!

Όταν φυλακίσουμε την καρδιά μας στο Θεό, τότε χαιρόμαστε όλο τον κόσμο σε απόσταση, τον σεβόμαστε πραγματικά, τον απολαμβάνουμε στ´ αλήθεια, τον αποδεχόμαστε όπως και να’ ναι, τότε είμαστε κύριοι του κόσμου, επειδή ακριβώς είμαστε ελεύθεροι και αδέσμευτοι απ’ όλα.

Όταν πίσω απ´ όλο τον κόσμο και τους ανθρώπους, βλέπουμε το Θεό, μόνο τότε η καρδιά μας δεν θα μολυνθεί από τίποτε κι ούτε θα μολύνει κανέναν.

Αυτό εννοεί ένας άγιος όταν λέει: “κοίταζε με την φαντασία σου μέσα στην καρδιά σου”, διότι “η καθαρή καρδιά βλέπει το Θεό όπως μέσα σε καθρέπτη” (Φιλήμων, Φιλοκαλία).

ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ

Μετά τη διάκριση και τη “φυλακή της καρδιάς”, έρχεται η εγρήγορση, που θα πει “τα μάτια μας ορθάνοιχτα”! Η πνευματική ζωή χρειάζεται σοβαρότητα και λογική. Αν ξεφύγουμε απ’ αυτά, έρχεται ο διάβολος και μας λικνίζει σαν το άχυρο στον άνεμο. Οι “θεοδίδακτοι” δάσκαλοι της πνευματικής ζωής αποτρέπουν έντονα από τους πιστούς τις εκστατικές καταστάσεις, οι οποίες είναι συνήθεις μόνο σε άπειρους και αρχάριους.

Όταν η ψυχή προοδεύει αποκτά διαρκή συνείδηση της αόρατης παρουσίας του Θεού. Δεν αναζητά φαινόμενα, δεν επιδιώκει θεοπτίες, δεν ψάχνει οράματα και θαύματα, ούτε ικανοποιεί την περιέργεια για το μέλλον, ούτε χαζοερμηνεύει τα “μυστηριώδη”.

Οι Πατέρες επιμένουν πολύ σ’ αυτό: “μην αναζητάς στην προσευχή μορφές ή σχήματα, για να μην τρελαθείς στο τέλος” (Ευάγριος, περί προσευχής 114-116) κι ένας άλλος συμβουλεύει “πρόσεχε εσύ που αγαπάς το Θεό, να τον αγαπάς μυαλωμένα. Όταν, φροντίζοντας τη σωτηρία σου, δεις φως ή φωτιά ή το σχήμα του Χριστού ή αγγέλου ή οποιουδήποτε άλλου, μην το παραδεχτείς! Κι αν δεις το μυαλό σου να έλκεται από κάποια αόρατη δύναμη, μην την αφήσεις να σε σύρει, παράτησέ την, σοβαρέψου και να επιστρέψεις με επιμέλεια στη φροντίδα της ψυχής σου” (Γρηγόριος ο Σιναΐτης, περί ησυχίας 10).

Λέει ένας έμπειρος πνευματικός: “εάν δείτε ένα νέο, δόκιμο μοναχό να ανεβαίνει στον ουρανό με τη δική του θέληση, αρπάξτε τον από τα πόδια και ρίξτε τον στη γη, αλλιώς θα βλαφτεί”.

Και στο Γεροντικό διαβάζουμε: “Ο σατανάς, μετασχηματισμέ-νος σε άγγελο φωτός, έρχεται σ’ έναν ερημίτη να τον βεβαιώσει για την αγιότητα στην οποία έφτασε! Ο έμπειρος ερημίτης, τότε, του απαντά με χιούμορ: σίγουρα έκανες λάθος, σίγουρα κάποιον άλλον ψάχνεις, εγώ δεν έχω κάνει καμμιά πρόοδο”.

Δηλ. τα ασυνήθιστα φαινόμενα που αναζητούν πολλοί, δεν έχουν καμμιά σχέση με την πνευματική ζωή, που είναι πραγματική, λογική, ηθική, σοβαρή και υπεύθυνη.

Οι Πατέρες μας επιμένουν πολύ στην ακραία νηφαλιότητα του πνευματικού  ανθρώπου και στην απέκδυσή του από κάθε υλοποίηση. Αν είναι να στείλει κάποιο σημάδι του ο Θεός, θα το στείλει με τρόπο ακαταμάχητο.

Πάντως, η πνευματική ζωή είναι προσανατολισμένη προς το εσωτερικό: “εκεί (στην καρδιά) ο Θεός, εκεί οι άγγελοι, εκεί η ζωή, εκεί η βασιλεία, εκεί το φως, εκεί οι Απόστολοι, εκεί η ουράνια πόλη και οι θησαυροί της χάριτος, εκεί τα πάντα εστί” (άγιος ΜακάριοςPG 34,776).

ΜΕΤΑΝΟΙΑ-ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ

Τέλος θα αναφερθώ στο ανώτατο στάδιο της πνευματικής ζωής που είναι η μετάνοια και η ταπείνωση, όμως, εδώ χρειάζεται ισχυρή θέληση από πλευράς μας. Σ’ ένα μοναχό που είχε ζητήσει να προσεύχεται γι’ αυτόν, ο αββάς Αντώνιος απήντησε: “ούτε εγώ θα σε βοηθήσω ούτε ο Θεός, αν πρώτα μόνος σου δεν κουραστείς πολύ και δεν παρακαλέσεις το Θεό για τη σωτηρία σου” (Γεροντικό, αββάς Αντώνιος 15).

Δηλ. η πνευματική ζωή δεν έχει τίποτε το παθητικό ή το μή συνειδητό. Η προσοχή αναπτύσσει την ευαισθησία τόσο στα σημεία όσο και στις προειδοποιήσεις. Μόνο το μουδιασμένο πνεύμα αφήνει τις πόρτες της ψυχής ανοιχτές και παιρνούν μέσα πολλά. Η εγρήγορση, είπαμε, καλλιεργεί τη μετάνοια. Όμως, η πνευματική ζωή καταργείται τελείως με την αμετανοησία και τότε δημιουργεί μιά τρομερή κατάσταση, που ονομάζεται “αναισθησία πετρωμένης καρδιάς”.

Γι’ αυτό η μετάνοια, κατά τους Πατέρες μας, θεωρείται μιά μορφή της ταπεινώσεως. Και τα δυό, μετάνοια και ταπείνωση, δεν είναι απλά “αρετές”, είναι τρόποι της ψυχής που έχουν τη δύναμη να θεραπεύσουν τον άνθρωπο από την εγωκεντρική ειδωλολατρία, από την φιλαυτία, από διεκδικήσεις ή από συμπλέγματα κατωτερότητος.

Με την ταπείνωση μαθαίνει κανείς “να είναι, σαν να μην ήταν”. Ένας άγιος λέει βαθυστόχαστα: “το να υποκλίνεται κανείς μπροστά στη θεία μεγαλειότητα αποτελεί την πιό μεγάλη νίκη” (Βερνάρδος, Επιστολή 185). Άρα η αγάπη του Θεού αποκλείει κάθε αυταρέσκεια.

Οταν ο άγιος Αντώνιος ζήτησε να του δειχθεί ένα υπόδειγμα ευσεβείας, ο άγγελος τον οδήγησε σ’ένα άνθρωπο που ήταν όλος ταπείνωση. Ο άνθρωπος εκείνος, πίστευε ακράδαντα ότι δεν υπήρχε κανείς άλλος, που να ήταν πιό αμαρτωλός απ’ αυτόν.

Ο αββάς Σισώης πάνω στο επιθανάτιο κρεββάτι του, ήδη φωτεινός, περιτριγυρισμένος από τους αγγέλους, ψιθύρισε: “δεν άρχισα καν να μετανοώ” (Γεροντικό, αββάς Σισώης ιδ’). Αυτό εννοούσε ο άγιος Ισαάκ όταν έλεγε “τελειότητα είναι το βάθος της ταπεινώσεως” (Λόγος 81, 306).

Το ίδιο θα πει στις μέρες μας ένας σοφός (Γκάντι): “η αληθινή ταπείνωση απαιτεί… την πιό δυσχερή και σταθερή προσπάθεια”, και θα προσθέσει ένας άλλος (Baudouin): “η ταπείνωση έχει ένα ρόλο βιολογικό και μια λειτουργία προσαρμογής: “μας ξαναβάζει… στη θέση μας” (Etudes Carmelitaines, 1947,σελ.183).

Όσο κι αν σας ξαφνιάσει αυτό που θα πω, η ταπείνωση ζει “στην κοινωνία των αμαρτωλών”. Η “κοινωνία των αμαρτω-λών” είναι η άλλη αχώριστη πλευρά της “κοινωνίας των αγίων”.
Ένας “δια Χριστόν” σαλός, πεθαίνοντας, είπε μόνο αυτό το λόγο: “μακάρι να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, μακάρι να σωθεί όλη η γη” (O. Clement, L’ Eglise Orthodoxe, Paris 1961, σελ. 122).

Κι ένας άλλος, ύστερα από περιφρονήσεις και διωγμούς, βεβαίωνε ότι δεν συνάντησε ποτέ άνθρωπο πραγματικά κακόν.

Αγαπητοί μου,

Σήμερα, σε πολλά άλλα μέρη της γης αλλά και στην πατρίδα μας, πολλοί άνθρωποι δίπλα μας, σηκώνουν σταυρό, ζουν στη σιωπή και ταπεινωμένοι. Ζουν τη Μεγ. Σαρακοστή της ψυχής.

Γνώρισα πολλούς αλλά και ξέρω αρκετούς συμπολίτες μας που αντιμετωπίζουν αυτήν την κατάσταση με πνευματικότητα, δηλ. δοξάζοντας το Θεό είτε για τον πόνο, είτε για την ντροπή που “σηκώνουν” στην πλάτη τους.

Αυτούς τους ανθρώπους, προσωπικά τους τιμώ ως αγίους.

Ξέρετε, ποιός είναι άγιος, σήμερα; αυτός ο άνθρωπος ο οποίος, στο τέλος των δεινών του, δεν έχει να πει κακό ή παράπονο για κανέναν και λέει μόνο “δόξα τω Θεώ” κι έπειτα πολλαπλασιάζει την προσευχή του για τους ζωντανούς και τους νεκρούς, για τα θύματα και τους δημίους.

Τότε, μόνο τότε, νυμφεύεται την καρδιά του Θεού και καταλαβαίνει το άρρητο.

Εύχομαι σε όλους σας, αυτή η Μεγ. Τεσσαρακοστή φέτος να μας εξοπλίσει με διάκριση, να διακρίνουμε το σκοπό μας, που είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος και να τον επιδιώξουμε με τα μέσα που προσφέρει η περίοδος αυτή, νηστεία, άσκηση κ.ά.

Εύχομαι να φυλακίσουμε την καρδιά μας όχι σε πρόσωπα και καταστάσεις αλλά στον καθαρό Θεό και στην ευπρέπεια της Πίστεώς μας.

Εύχομαι να είμαστε όλοι σε τόση πνευματική εγρήγορση, ώστε φαντασίες, οπτασίες και ψευδαισθήσεις να μην πνίξουν την ικμάδα της ψυχής μας.

Τέλος, η μετάνοια και η ταπείνωση, είθε να μας ανεβάσουν ψηλά, επειδή μόνο η μετάνοια και η ταπείνωση ανεβάζουν στο Θεό. Κάθε άλλη συμπεριφορά της ψυχής γκρεμοτσακίζει την ύπαρξη στα τάρταρα της στέρησης του Θεού.

Σας τα εύχομαι αυτά, με ιδιαίτερη συναίσθηση και συνοχή, εφέτος, επειδή ως Μητρόπολις, αντιμετωπίζουμε ένα σοβαρό πειρασμό. Κατ’ αρχήν, προσέλαβα το γεγονός ως τη φοβερή εκείνη εμπειρία την οποία οι Πατέρες ονομάζουν “απομάκρυνση του Θεού” κι αυτό μου προξένησε “ποιμαντική θλίψη”.

Όμως, αυτήν την κατάσταση ο Ωριγένης την ονομάζει “ιαματική”, επειδή οδηγεί την ψυχή σε περισσότερη ταπείνωση, ο δε άγιος Μακάριος λέει: “υποστέλλλεται η χάρις από οικονομία του Θεού, ώστε να την ξαναζητήσουμε πιο επιτακτικά και ένθερμα” (Ομιλίαι 27,12).

Εξάλλου, σκέφτηκα· η σφαίρα της δοκιμασίας δεν είναι αυτό το ίδιο πεδίο της ελευθερίας; Και θυμήθηκα πως όταν κάποτε ο άγιος Αντώνιος ξεπέρασε την κατάθλιψή του και ρώτησε: “πού ήσουν, Κύριε, αυτήν την ώρα;” έλαβε την απάντηση: “πιό κοντά σου, όσο ποτέ άλλοτε” (Αποφθέγματα Πατέρων).

Αυτό ζω, αυτό βιώνω κι αυτό σας καλώ να απαιτήσουμε από το Θεό: να είναι κοντά μας, στη Μητρόπολή μας, τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά.
Όσα ακούγονται και αδιακρίτως λέγονται αυτό το διάστημα, με λυπούν, στο βαθμό που σκανδαλίζουν ψυχές και κλονίζουν συνειδήσεις.

Ως Επίσκοπος δεν πρέπει ακόμα να ομιλήσω για το θέμα, επειδή είναι σε εξέλιξη, αλλά  φυλακίζω στην καρδιά μου τά πάντα.

Όταν ως Επίσκοπος μιλήσω, και θα το κάνω σύντομα αλλά στην ώρα του, θα μιλήσω για την οικοδομή των πιστών, τεκμηριωμένα και υπεύθυνα. Όχι για να ικανοποιήσω την περιέργεια πολλών, ούτε για να απαντήσω σε ευσεβιστικού τύπου λαϊκιστικούς εκβιασμούς.

Ως Προεστώς της τοπικής Εκκλησίας, ζητώ από σας εγρήγορση και εμπιστοσύνη στους ιερούς Κανόνες μας, για την τήρηση των οποίων εγώ θα δώσω λόγο στο Θεό, δεν θα δώσετε εσείς.

Προσκαλώ σε μετάνοια και ταπείνωση τους πάντες.Αλλά, ως Αρχιερεύς του θυσιαστηρίου, ενώπιον του Θεού οφείλω να διαχειριστώ το σκάνδαλο με τα πνευματικά μέσα που μου παραχώρησε η Εκκλησία.

Κι επειδή απόψε είναι ο Συγχωρητικός Εσπερινός, ζητώ δημόσια να με συγχωρέσετε γι’ αυτό που προέκυψε στην εκκλησιαστική μας κοινότητα, επειδή, εγώ και οι ιερείς, δεν το αντιληφθήκαμε ενωρίτερα, ώστε να το αποτρέψουμε ηπιότερα.

Βέβαια, “ανάγκη ελθείν τα σκάνδαλα… ” (Μτθ.18,7).

Προσωπικά δε, όλους σας, κληρικούς και λαϊκούς, όσους υποφέρατε απ΄αυτήν την κατάσταση κι όσους πονάτε γι’ αυτήν, και όλους όσους προσεύχεσθε για την κατά Θεόν έκβασή της, σας ευχαριστώ, σας ευλογώ και παρακαλώ το Θεό να σας στηρίζει ακλόνητα.

Αυτούς, όμως, που δημιούργησαν το σκάνδαλο, όσους το συντηρούν, όσους το εκμεταλλεύονται και μου ζητούν να το παραβλέψω, αυτούς, ως Ανθιμος μεν τους συγχωρώ, ως Αρχιερεύς, όμως, όχι! Θα συνεχίσω μέχρι τέλους τον διαχωρισμό της ήρας από το σιτάρι, τον έλεγχο των γεωργών του Αμπελώνος μου.

Αυτό επιβάλλει η αρχιερατική και η επισκοπική μου συνείδηση, μέχρις ότου διαπιστώσω μετάνοια, ταπείνωση και ενότητα.

Εξάλλου, αυτός είναι ο ρόλος μου και ο σταυρός μου μέσα στην Εκκλησία.

Καλή Σαρακοστή, αγαπητοί μου.