“Ο Πρώτος Πρόσφυξ”

Γράφει ο Δημήτριος Π. Λυκούδης
πτ. Θεολογίας, πτ. Φιλολογίας, Υπ. Δρος Παν/μίου Αθηνών

“Νενέ η Σμυρνιά!”. Έτσι πειράζαμε χαριτωμένα τη γιαγιοὐδα μας μικροί! Είχε έρθει πρόσφυγας στην Αθήνα, μετά την Καταστροφή της Σμύρνης στα 1922, αφού πρώτα μπαρκάρησαν για τη Χίο. Ήταν τότε μόλις δύο χρόνων! 

Μικροί εμείς, πιότερο εγώ, έτρεχα κοντά της και την παρακαλούσα να θυμηθεί, να σταχυολογήσει όσες πίκρες και αναμνήσεις άντεχε η εξασθενημένη τότε καρδιά της, να μας αραδιάσει με το μοναδικό χαρακτηριστικό, μα και αλησμόνητο σ΄εμάς, τρόπο της όσα οι μεγαλύτεροι της είχαν αφηγηθεί για τότε, για τα χώματα που άφησαν, για τις ψυχές που αναπαύθηκαν και αναμένουν στα χώματα τα μικρασιάτικα, στα δικά μας χώματα, τα νωπά, έως σήμερα, με αίμα ηρώων και Μαρτύρων της Πίστεώς μας!

Σήμερα, η “νενέ η Σμυρνιά” δεν είναι μαζί μας. Αναπαύθηκε στα 2002 χρόνια και από τότε ξεκουράζει το ταλαιπωρημένο σαρκίον της στο Γ΄ Κοιμητήριο Αθηνών. Και λοιπόν; Μην ακούτε που λένε πως χάνεται η ζωή μετά θάνατον! Είμαι σίγουρος, η νενέ τον βρήκε το δρόμο, κάπου εκεί, στα σμυρνιώτικα καλντερίμια και στους μαχαλάδες που ερήμωσαν, κάπου εκεί, κάποιος βασιλικός, κάποια γαζία μυρωμένη είναι εκεί να διαλαλεί την αρχοντική πάλαι ποτέ παρουσία της! Μα και σήμερα θαρρώ, αν μιλούσε μαθές σήμερα, κάπως έτσι θα σχολίαζε όσα, με τρόπο άτεχνο, της καταλογίζω: “Για πότε πέρασαν αυτά τα πενήντα χρόνια, για πότε πέρασε ολόκληρη η ζωή μου, και νά ΄μαι τώρα, κάθουμαι, γριά γριούλα, στο μπαλκονάκι μου και νοσταλγώ τα παλιά. Νοσταλγώ την εποχή που οι γυναίκες…”(1).

Προσφυγικές αναμνήσεις κατέκλυσαν όλη την ύπαρξή μου, λίγο η νενέ η Σμυρνιά, λίγο οι τηλεοπτικοί σταθμοί στην τηλεόραση! Πρόσφυγες σιμά μου, ανάμεσα, δίπλα μου μα και απέναντί μου! Προχθές κατέβηκα στο λιμάνι του Πειραιά, δίπλα στο σιδηροδρομικό σταθμό. Απορίας άξιον, πόνος ψυχής να βλέπεις ανθρώπους κάθε λογής να στοιβάζονται ολούθε αταίριαστα, ακανόνιστα, ατημέλητα, βαριεστημένα. Σημαίνουν τα σήμαντρα των παρ΄εκεί εκκλησιών για την εσπερινή ακολουθία. Κάποιοι απο εμάς σταυροκοπιούνται και φεύγουν! Κάποιοι μένουν κοιτούν, κουνούν καταφατικά και με λύπη το κεφάλι τους! “Κύριέ”, σκέπτομαι, “Συ ο πρώτος Πρόσφυξ επί της γης! Συ Κύριε γνωρίζεις από δρόμο προσφυγιάς, γνωρίζεις από πόνο”. “Αι αλώπεκες φωλεούς έχουσι και τα πετεινά του ουρανού κατασκηνώσεις, ο δε υιός του ανθρώπου ουκ έχει πού την κεφαλήν κλίνη”(2). Μα σαν κοιτώ πεινασμένα από αγάπη βλέμματα ανθρώπων, μόνο τότε, ξεχνώ πως είμαι χριστιανός, ψέματα αραδιάζω πως πίστη έχω σε Θεό, ψέματα κάμνω πως πιστεύω στην αξία “Άνθρωπος”.

Ο Ιησούς Χριστός υπήρξε ο πρώτος κατατρεγμένος Πρόσφυξ. Η δε περιπέτειά Του και η φυγή στην Αίγυπτο είναι γνωστή, ως μαρτυρεί το ιερό Ευαγγέλιο(3). Ομοίως και σήμερα, οι απανταχού πρόσφυγες είναι άνθρωποι! Σήμερα, για ακόμη μία φορά, ερχόμεθα αντιμέτωποι με τον άλλον “άνθρωπο”, με τον “άγνωστο” σιμά μου και δίπλα μου και “νυν και αεί” κρίνεται και θα κρίνεται η ποιότητα της πίστεως και της αγάπης μας, η ποιότητα της ανθρωπιάς μας. “Κρίνεται, λοιπόν, η ίδια η κοινωνία, όπως και η φαινομενικά τουλάχιστον απόμακρη στάση της Ενορίας. Κρίνεται η εκκωφαντική σιγή της, η ακοινωνησία ανθρώπων μολονότι κουτελώνουν καθημερινά μεταξύ τους. Βέβαια, ουδείς αγνοεί το φράγμα που υψώνει η γλώσσα και η κουλτούρα ανάμεσά μας, ούτε όμως το τεράστιο έλλειμμα της Αγάπης που ανατρέπει τα εμπόδια κάθε είδους διανοίγοντας νέους δρόμους προσέγγισης, αλληλεγγύης και χαράς”(4). Άλλωστε, και εμείς ως χριστιανοί πρόσφυγες είμαστε, “ξενοδοχούμεθα επί της γης”, ως λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος. Ας ανοίξουμε την καρδιά μας λοιπόν, καθώς μόνο “ανοιχτή” δύναται να υπάρξει, ἐτοιμη να ανταποκριθεί, έτοιμη τον άνθρωπο ν΄αγαπήσει!
Ω νενέ Σμυρνιά! Άκουσες πως κόσμος πολύς ήρθε και πάλι στο λιμάνι του Πειραιά.

Γέμισε η Ελλάδα απο ανθρώπους κάθε λογής, κάθε ηλικίας! Ωσάν και τότε στην προσφυγιά της Σμύρνης. Άνθρωποι μαθές, γιαγιά, άνθρωποι μαθές και χάνονται. Μη λησμονήσεις και ετούτη την προσφυγιά άνθρωπε χριστιανέ, μη λησμονήσεις πως είναι δὐσκολο την έννοια εύθυνα μέσ΄την αγάπη να ταιριάξεις…!

Παραπομπές:

1. Ιορδανίδου Μαρία, Η Αυλή μας, Εστία, Αθήνα 1983, σελ. 77.

2. Λουκ., 9, 58.

3. Ματθ., 2,13-23, πρβλ., Καντιώτου Αυγουστίνου (πρ. Μητροπολίτου Φλωρίνης), Χριστούγεννα, Σταυρός, Αθήνα 1988, τις σελίδες 278-283.

4. Μαρκαντώνη Νικολάου, Ενορία και διακονία σήμερα, Το μεταναστευτικό εμπερίστατο, στο περιοδικό “Άγκυρα Ελπίδος”, τεύχος 89, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2015, σελ. 39.