Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ
Κάθε φορά που εμείς οι Oρθόδοξοι με τις Iερές Aκολουθίες προσεγγίζουμε το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, η σκέψη όλων μας τρέχει σ' εκείνη που είναι "η κιβωτός η χρυσωθείσα τω πνεύματι", όπως ακούσαμε τον ιερό υμνογράφο να ψάλλει στην Aκολουθία των Χαιρετισμών.
Σ' εκείνη που έγινε η σκάλα με την οποία ο Θεός κατέβηκε στη γη και ο άνθρωπος ανέβηκε στον ουρανό και έγινε κατά χάριν υιός του Θεού.
Σ' εκείνη που είναι η κατεξοχήν εκλελεγμένη για να διακονήσει το σχέδιο της Θείας Οικονομίας και της επίγειας παρουσίας του Μονογενούς Υιού του Θεού.
Σ' εκείνη που έγινε ο καθαρότατος ναός του Σωτήρος και η σκηνή του Θεού και Λόγου, κατά την έκφραση των υμνογράφων της Εκκλησίας μας.
Πώς όμως να μιλήσει κανείς για την Παναγία; Υπάρχει ανθρώπινη γλώσσα που μπορεί να εξυμνήσει τα μεγαλεία της, αφού τα μυστήριά της είναι "πάντα υπέρ έννοια και πάντα υπερένδοξα"; Κι αν ακόμη διαθέταμε την αγιότητα των Αγίων μας, την μαρτυρία και το αίμα των Μαρτύρων της πίστεώς μας, αν διαθέταμε ακόμη την άσκηση και τα δάκρυα των Οσίων Πατέρων και Μητέρων, και πάλι δεν θα είχαμε αυτήν την δυνατότητα να πλησιάσουμε το πάνσεπτο πρόσωπό της. Είναι η "τιμιωτέρα των Χερουβίμ και η ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ".
Είναι το μυστήριο των μυστηρίων. Κι αν ο θεόπτης Μωϋσής, όπως γράφει ένας Σέρβος Ορθόδοξος Επίσκοπος, έντρομος και με φόβο, "ευλαβείτο καταβλέψε" μπροστά στην άφλεκτο βάτο του Σινά που ήταν μόνο η σκιά της αληθείας, πόσο εμείς με την αμαρτωλότητα που διαθέτουμε, μπορούμε να σταθούμε μπροστά στην αληθινή βάτο, που είναι η Παναγία και να την μεγαλύνουμε με την ανθρώπινη γλώσσα μας;
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο οποίος έτρεφε ιδιαίτερη ευλάβεια στο πρόσωπο της Παναγίας και ο οποίος απήλαυσε πολλές θαυματουργίες από αυτή, μας υπενθυμίζει τα εξής : "Δεν υπάρχει γλώσσα ανθρώπου, ούτε υπερκόσμιος αγγελικός νους που μπορεί επάξια να υμνήσει εκείνη με την οποία μας δόθηκε η δυνατότητα να θεωρούμε καθαρά τη δόξα του Κυρίου"1. Επειδή όμως είναι η μητέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που είναι ο πρωτότοκος αδελφός μας και που μας ονομάζει αδελφούς Του ("ειπέ τοις αδελφοίς μου"), είναι συγχρόνως και η δική μας μητέρα. Γι΄ αυτό την πλησιάζουμε, γι' αυτό την τιμούμε, γι' αυτό την μακαρίζουμε, γι' αυτό και αποζητάμε τη ζεστή και τρυφερή αγκαλιά της, και ταυτόχρονα, τη μεσιτεία και την πρεσβεία της στο θρόνο του Υιού και Θεού της.
Α. Τι είναι η Παναγία;
Ο Άγιος Κύριλλος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, σε μια ομιλία του, ονομάζει την Παναγία εκκλησία. "Μαρία την αειπάρθενον, την αγίαν εκκλησίαν λέγω"2. Και όπως η Εκκλησία είναι αγία και άμωμος κατά την έκφραση του Αποστόλου Παύλου3, έτσι πανάγιο είναι και το πρόσωπο της Παναγίας.
Παρθένος η Παναγία, παρθένος και η Εκκλησία.
Σώζει η Θεοτόκος δια των πρεσβειών της, σώζει και η Εκκλησία τον άνθρωπο από τον κατακλυσμό της αμαρτίας.
Κιβωτός η Θεοτόκος, η χρυσωθείσα τω πνεύματι, κιβωτός συγχρόνως και η Εκκλησία της σωτηρίας.
"Δεν νοοείται και δεν μπορεί να σταθεί η Εκκλησία χωρίς την Παναγία Μητέρα του Σωτήρος Χριστού. Η Υπεραγία Θεοτόκος είναι η Εκκλησία και η Εκκλησία είναι η Υπεραγία Θεοτόκος. Όταν πει κανείς το Θεοτόκος, συμπεριλαμβάνει σε αυτό όλη την έννοια της Εκκλησίας, γιατί δια του ονόματος τούτου και στο πρόσωπο της Αειπαρθένου Μαρίας, εκφράζεται όλο το μυστήριο του προσώπου του Ιησού Χριστού", θα γράψει ο μακαριστός μητροπολίτης Κοζάνης, Διονύσιος4.
Β. Μαρία την αειπάρθενον την αγίαν εκκλησίαν λέγω
Η Παναγία είναι η χώρα του αχωρήτου. Στην άχραντη γαστέρα της κυοφορήθηκε εκ Πνεύματος Αγίου ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού. Δέχτηκε Εκείνον τον οποίον τα μεγέθη των ουρανών "χωρείσαι ου δύνανται", όπως θαυμαστά ψάλλει ο υμνογράφος της Εκκλησίας5. Κατά τον ίδιο τρόπο και η Εκκλησία δια των Ιερών της Μυστηρίων, συλλαμβάνει, γεννά, αναγεννά, τρέφει και χαριτώνει τον άνθρωπο και τον προετοιμάζει για την Βασιλεία των Ουρανών. Σκοπός της, η θεραπεία του ανθρώπου και η προετοιμασία του για το Πάσχα της αιωνιότητος. Γι' αυτό και η δόξα της Εκκλησίας είναι τα πρόσωπα των Αγίων της. Και η μεγάλη πανήγυρις της Εκκλησίας, οι εορτές των θεωμένων παιδιών της. Τότε, η Εκκλησία πραγματικά εκπληρώνει τον προορισμό της? όταν προσφέρει στο Θεό αγιασμένες υπάρξεις πνευματικών της παιδιών, που έχουν φτάσει στο δοξασμό και στη θέωση.
Γ. Εκκλησία η Παναγία, και η Παναγία συγχρόνως και Εκκλησία
Το όνομα της Παναγίας, θα γράψει στην έκδοση της Ορθοδόξου πίστεως ο θεοφόρος Δαμασκηνός, συνιστά "άπαν το μυστήριον της Οικονομίας. Και αν κάποιος δεν αναγνωρίζει την Αγία Παρθένο Θεοτόκο, βρίσκεται χωρισμένος από τον Θεό. Αυτά δεν είναι δικά μου λόγια, αν και τα λέγω εγώ. Τα πήρα θεολογική κληρονομιά, από τον Πατέρα της Εκκλησίας μας, Θεολόγο Γρηγόριο"6.
Και η Εκκλησία είναι το μυστήριο των μυστηρίων. Είναι αυτή που δίνει νόημα στην ζωή, που δίνει αξία στον άνθρωπο και μάλιστα, με την προοπτική της εισόδου του στην Βασιλεία των Ουρανών. Όπως η Παναγία είναι ο πνευματικός παράδεισος στον οποίο φύτρωσε το ξύλον της ζωής, ο Χριστός, έτσι και η Εκκλησία είναι ο πνευματικός παράδεισος, ο οποίος μας τρέφει, μας ζωογονεί, μας συντηρεί και μας κρατάει στην κοινωνία με τον Θεό. Δηλαδή μας βοηθάει να βλέπουμε το πρόσωπο του Θεού. Γι' αυτό, αν πραγματικά επιθυμούμε στην ζωή μας, όσο ζούμε σ' αυτήν την ζωή, να αποκτήσουμε χαρίσματα τα οποία θα μας συνοδεύουν στον μέλλοντα αιώνα, δεν έχουμε παρά να καταφεύγουμε με εμπιστοσύνη στο πάνσεπτο πρόσωπό της. Να την χαιρετίζουμε, όχι μόνο τώρα, με την ακολουθία των Χαιρετισμών κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ούτε απόψε στο τραγούδι αυτό του Ακάθιστου Ύμνου, που μας θυμίζει την ζωντανή παρουσία της και την βοήθεια της στα βάσανα της αθάνατης φυλής μας, αλλά πάντοτε και καθημερινά.
Το όνομά της, μας συνιστούν οι Πατέρες της Εκκλησίας, πρέπει να είναι συνεχώς στα χείλη μας, μα πολύ περισσότερο στην καρδιά μας. Γιατί, αφού ο Χριστός της έδωσε τόση μεγάλη δόξα, άρα και αυτή που την υμνολογούν, αποκτούν και εκείνοι δόξα και ευλογία. Όσοι δοξάζουν τον Θεό, δοξάζουν συγχρόνως και την Παναγία κι όσοι λαμβάνουν ευλογία από τον Θεό, αυτοί λαμβάνουν και ευλογία από την Παναγία. Γιατί αυτή είναι και "ταμείον και πρύτανης του πλούτου της θεότητος", κατά την έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά7.
Ας την παρακαλέσουμε απόψε να μας μεταδώσει πλούσια αυτόν τον θησαυρό της θεότητος. Κι αν δεν μπορούμε να μας κάνει χωρικοτέρους. "Μετάδος ουν ημίν πλουσίως, ω Δέσποινα, καν μη χωρώμεν χωρικοτέρους έργασαι"8.
1 Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Εγκώμιον Α' στην Κοίμηση, "Η Θεοτόκος", σελ. 103
2 Ομιλία 14, PG 77, σελ. 996
3 Εφέσ. 5,27
4 "Παναγία και η Εκκλησία", Γεωργία Κουνάβη
5 Κανών Ζ' Σεπτεμβρίου, Ωδή ΣΤ'
6 Λόγος εις το Γενέσιον, "Η Θεοτόκος", σελ. 77
7 ΕΠΕ, Τόμος 11, σελ. 310-312
8 Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ΕΠΕ,Τόμος 11, σελ. 312
