ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΙΕΡΕΜΙΑ
Ο 11ος Ψαλμός
1. Ο 11ος ψαλμός, που θα σας ερμηνεύσω σήμερα, αδελφοί μου χριστιανοί, είναι πολύ ωραίος στο περιεχόμενό του, αλλά είναι δύσκολος στην ερμηνεία του, γι᾽ αυτό παρακαλώ να προσέξετε ιδιαίτερα.
Δεν φαίνεται από την αρχή η υπόθεση του ψαλμού, γιατί δεν καταλαβαίνουμε ποιός είναι αυτός που μιλάει και γιατί. Όμως, από τον στιχ. 6, όπου μιλάει ο Θεός και λέγει για την ταλαιπωρία των πτωχών και των αδυνάτων («από της ταλαιπωρίας των πτωχών και από του στεναγμού των πενήτων»), καταλαβαίνουμε ότι στην αρχή του ψαλμού μας ομιλεί κάποιος αντιπρόσωπος των πτωχών ανθρώπων. Ομιλεί και λέγει εναντίον των αρχόντων της εποχής του, οι οποίοι, όπως συμβαίνει και σε άλλες εποχές, καταπίεζαν τους πτωχούς πολίτες και τους εκμεταλλεύονταν με τις αδικίες που έκαναν εναντίον τους. Καί οι πτωχοί και καταπιεζόμενοι αυτοί ταλαίπωροι άνθρωποι, κατέφυγαν στον Θεό και, διά κάποιου αντιπροσώπου τους, του είπαν, «σώσόν με, Κύριε» (στιχ. 2). Άρα πιστεύουν ότι ο Θεός μόνο μπορεί να τους δικαιώσει και Αυτός μόνο μπορεί να αποκαταστήσει την ηθική τάξη και την κοινωνική δικαιοσύνη.
2. Ομιλούντες για τους άρχοντές τους οι πτωχοί, τους οποίους ονομάζουν τιμητικά «υιούς των ανθρώπων» (στιχ. 2), λέγουν γι᾽ αυτούς πρώτον, ότι «εκλέλοιπεν όσιος» και δεύτερον, λέγουν ότι «ωλιγώθησαν αι αλήθειαι» απ᾽ αυτούς (στιχ. 2). Συνήθως οι ερμηνευτές με μικρή διόρθωση στο Εβραικό κείμενο το «εκλέλοιπεν όσιος» το κάνουν να λέγει «εκλέλοιπε η αγάπη». Έτσι οι άρχοντες, όπως παραπονούνται εδώ οι πτωχοί γι᾽ αυτούς, δεν έχουν αγάπη ούτε αλήθεια. Με την λέξη «αλήθεια» θα νοήσουμε την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη, την κοινωνική αλληλεγύη. Καί συνεχίζοντας ο ποιητής μας τον λόγο περί των αρχόντων λέγει ότι «μάταια ελάλησεν έκαστος προς τον πλησίον αυτού» (στιχ. 3).
Ο καθένας απ᾽ αυτούς, δηλαδή, λέει «μάταια», ανυπόστατα, ψευδή πράγματα. Καί όταν οι άρχοντες είναι ψεύτες, τότε στην κοινωνία δεν επικρατεί η ειλικρίνεια και η αλληλεγγύη. Τότε «οι πάντες τους πάντας απατούν και οι πάντες τους πάντας υποπτεύονται. Τοιαύτη κοινωνία δεν δύναται επί μακρόν να σταθή» (Βέλλας)! Πονηροί δε όντες οι άρχοντες παρουσιάζουν το ψέμα τους εξωτερικά με καλό τρόπο, ώστε να μην γίνουν αντιληπτοί. Αυτό θέλει να πεί παρακάτω ο στίχος μας λέγοντας «χείλη δόλια εν καρδία και εν καρδία ελάλησαν» (στιχ. 3β). Μάλιστα στο Εβραικό κείμενο το ημιστίχιο αυτό αποδίδεται πιο εκφραστικά, γιατί λέγει: «Ομιλούν (οι άρχοντες) με ωραία χείλη, αλλά με διπλή καρδιά». Καί ο Χρυσόστομος, σαν Χρυσόστομος που είναι, σχολιάζει σύντομα: «Πολλή διπλότης αυτών εν καρδία» (MPG 55,145). Διπρόσωποι και δόλιοι άνθρωποι!
3. Αυτοί οι άρχηστοι άρχοντες, αφού με απάτη και δόλια μέσα και με εκμετάλλευση απέκτησαν δύναμη και πλούτο, έγιναν υπερήφανοι και αλαζόνες. Μέθυσαν! Καί στην μέθη της αλαζονείας τους στρέφονται και εναντίον του Θεού. Γι᾽ αυτό και ο ποιητής μας θέλει την εξολόθρευσή τους και λέγει: «Εξολοθρεύσει Κύριος πάντα τα χείλη τα δόλια και γλώσσαν μεγαλορρήμονα» (στιχ. 4).
Αυτήν δε την κατά του Θεού αλαζονεία των αρχόντων θέλοντας να στηλιτεύσει ο ποιητής μας μας αναφέρει τα ίδια τους τα λόγια· έλεγαν: «Με την γλώσσα μας εγίναμε μεγάλοι και δυνατοί («μεγαλυνούμεν»)· τα χείλη μας είναι μαζί μας, για να μας εξυπηρετούν. Ποιός μπορεί να γίνει κύριος, ανώτερος από μας;» (στιχ. 5). Κανένας, ούτε αυτός ο Θεός!… Καί ο Χρυσόστομος λέγει ωραία: «Μαινομένων και παραφρόνων τα ρήματα» (MPG 55,146).
4. Τελειώνει εδώ ο ποιητής μας τον λόγο του κατά των εκμεταλλευτών και αδίκων αρχόντων και περιμένουμε τώρα με αγωνία να ακούσουμε την απάντηση του Θεού στην προσευχή των πενήτων. Η απάντηση, που δίνεται από κάποιο ιερέα ή προφήτη, ως αντιπρόσωπο του Θεού, είναι παρήγορη: Ο Θεός δεν είναι αδιάφορος στην ταλαιπωρία των πτωχών και τον στεναγμό των πενήτων και τώρα θα ενεργήσει υπέρ αυτών (στιχ. 6).
Ο Θεός υπόσχεται ότι θα φέρει την σωτηρία («θήσομαι εν σωτηρία») «στους στενάζοντας» (στιχ. 6· έτσι πρέπει να αναγνώσουμε στο Εβραικό κείμενο την αντίστοιχο φράση του «παρρησιάσομαι εν αυτώ» = ομιλώ με παρρησία, με θάρρος και εμπιστοσύνη). Η απάντηση του Θεού πραγματικά είναι παρήγορη σε όλους όσους κατά καιρούς στενάζουν κάτω από την ωμή βία και αδικία των αρχόντων.
5. Γεμάτοι χαρά και παρηγορία οι πτωχοί και αδικούμενοι πολίτες εγκωμιάζουν με χαρά τα παρήγορα λόγια του Θεού και τα χαρακτηρίζουν αγνά, καθαρά, όπως ο άργυρος, που περνάει από την φωτιά και είναι επτά φορές καθαρισμένος (στιχ. 7).
Τίποτε το ψεύτικο και το δόλιο δεν έχουν τα λόγια του Θεού, αντίθετα με το ψέμα και την δολιότητα των αρχόντων, για τους οποίους μίλησε ο ψαλμός μας. Βεβαιωμένοι τώρα στην πίστη τους στα λόγια του Θεού οι πτωχοί και οι πένητες λέγουν με βεβαιότητα ότι ο Θεός θα τους φυλάξει και θα τους διατηρήσει σώους και αβλαβείς από την γενεά την πονηρή, στην οποία ζούν (στιχ. 8), έστω και αν πολλοί ασεβείς τους περικυκλώνουν, έστω και αν επικρατεί μεγάλη διαφθορά μεταξύ των ανθρώπων (στιχ. 9).
Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας
-250x180.jpg)
