ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΙΕΡΕΜΙΑ
ΟΜΙΛΙΑ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ (ΑΑΠ 32,783Ε-789Ε)
ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ
1. Διάβασα, αδελφοί μου χριστιανοί, μία ωραία ομιλία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, περί προσευχής. Μου άρεσε πολύ η ομιλία αυτή και επιθυμώ να σας την προσφέρω με λίγα απλά λόγια. Στην αρχή της ομιλίας του ο Χρυσόστομος ονομάζει την προσευχή «κεφάλαιον παντός αγαθού», ότι δηλαδή η προσευχή είναι η αιτία όλων των καλών. Πραγματικά, αδελφοί μου, όλα τα καλά προέρχονται από την προσευχή. Έτσι, αυτό που θέλουμε για το καλό της ψυχής μας και το καλό της ζωής μας γενικά να το λέγουμε και να το παρακαλούμε στον Θεό με την προσευχή.
Αλλά το μεγαλύτερο και γλυκύτερο καλό που μας δίνει η προσευχή είναι ότι μας κάνει την τιμή να μιλάμε για τον Θεό! «Πας ο προσευχόμενος τω Θεώ διαλέγεται», λέει ο Χρυσόστομος. Πόσο μεγάλη τιμή, πραγματικά, το να μιλάς με τον Θεό!.. Αυτή η τιμή, λέγει ο άγιος πατέρας, μας εξομοιώνει με τους αγγέλους. Ναί, η προσευχή, αγαπητοί μου, είναι το κοινό έργο των αγγέλων και των ανθρώπων. Αλλά και η προσευχή ξεχωρίζει τους ανθρώπους από τα ζώα, γιατί τα ζώα δεν προσεύχονται. «Αύτη σε χωρίζει των αλόγων, αύτη συνάπτει τοις αγγέλοις» (Χρυσόστομος)!
2. Αλλά αυτός που μιλάει στον Θεό με την προσευχή, μόνο με αυτό που κάνει, γίνεται δικαιότερος και οσιώτερος. Και να πως: Όποιος συνομιλεί συνέχεια με κάποιον παίρνει απ᾽ αυτόν την σκέψη του και το ήθος του. Έτσι, όσοι συνομιλούν με σοφούς παίρνουν απ᾽ αυτούς την φρόνησή τους και την σοφία τους. Το ίδιο, λέει ο Χρυσόστομος γι᾽ αυτούς που προσεύχονται. Συνομιλούντες με τον Θεό παίρνουν την καλοκαγαθία και την σοφία και τους τρόπους επιείκειας του Θεού. Έτσι, καταλήγουμε να πούμε ότι αιτία και αφορμή όλων των αρετών είναι η προσευχή και χωρίς την προσευχή δεν μπορούμε να πετύχουμε τίποτε. «Μηδέν δύνασθαι των συντελούντων εις ευσέβειαν εισελθείν εις ψυχήν, προσευχής και δεήσεως έρημον», λέγει ο Χρυσόστομος.
Έπειτα, όσοι προσεύχονται σωστά, δεν ανέχονται μετά την προσευχή τους ούτε να κάνουν, αλλά ούτε και να σκεφθούν κάτι, που θα είναι ανάξιο για την προσευχή, που προ ολίγου γεύθηκαν. Ναί! Όσοι διαλέχθηκαν με τον Θεό στην προσευχή, δεν τους κάνει όρεξη να σκεφθούν έπειτα για αισχρές ηδονές και να ανοίξουν έτσι δρόμο στον διάβολο (δούναι τω διαβόλω πάροδον επί την διάνοιαν»), να κατοικήσει στην ψυχή τους.
3. Η προσευχή, λοιπόν, είναι πρώτον συνομιλία με τον Θεό, είπε ο Χρυσόστομος. Είναι «νεύρα της ψυχής» λέγει στην συνέχεια ο άγιος πατέρας. Και όπως το σώμα συγκρατείται από τα νεύρα και έτσι μόνο μπορεί να στέκεται και να τρέχει, και χωρίς τα νεύρα διαλύεται, έτσι και με την προσευχή. Είναι τα νεύρα της ψυχής. Οι ψυχές μας στέκονται και κινούνται στον δρόμο της ευσέβειας με την προσευχή. «Παραλύσαμε», χριστιανοί μου, πνευματικά, αν σταματήσουμε την προσευχή. Αν σταματήσουμε την προσευχή, είναι σαν να βγάλουμε το ψάρι από την θάλασσα. Ναί, χριστιανοί μου! Όπως το ψάρι έγινε για την θάλασσα, έτσι και η ψυχή μας έγινε για τον Θεό! Σπαρταράει το ψάρι έξω από την θάλασσα και πεθαίνει η ψυχή μας, όταν δεν έχει σχέση και συνομιλία με τον Θεό. «Αν της προσευχής αποστερήσης σαυτόν, ταυτόν ποιήσεις, ώσπερ αν ει τον ιχθύν εκ του ύδατος εξήγαγες· ώσπερ γαρ εκείνω (στο ψάρι) ζωή και ύδωρ, ούτω σοι η προσευχή», λέει ωραία ο άγιος Χρυσόστομος.
4. Στο τέλος της ομιλίας του ο άγιος πατέρας καταφεύγει στην Αγία Γραφή για να στηρίξει αυτά που είπε, ότι δηλαδή η προσευχή έχει μεγάλη δύναμη και αυτή σώζει και αγιάζει τον πιστό.
(α) Για την δύναμη της συνεχούς προσευχής μίλησε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, όταν είπε για τον σκληρό εκείνο κριτή, που ούτε Θεό φοβόταν ούτε ανθρώπους εντρεπόταν· μια όμως αδικημένη χήρα τον παρακαλούσε συχνά να την δικαιώσει από τον αντίδικό της. Και ο κριτής, αν και άσπλαχνος, όμως, επειδή ενοχλείτο συνεχώς από την χήρα, της εκπλήρωσε το αίτημά της και την δικαίωσε. Και αν ο σκληρός κριτής ενήργησε έτσι, ο πολυεύσπλαχνος Θεός δεν θα ακούσει τις προσευχές των παιδιών Του που κράζουν σ᾽ Αυτόν μέρα και νύκτα; Θα τις ακούσει βεβαίως (βλ. Λουκ. 18,1-8).
(β) Η Αγία Γραφή πάλι μας λέει ότι η προσευχή σώζει έθνη και πόλεις και όλη την οικουμένη. Και ως μαρτυρία γι᾽ αυτό φέρει ο Χρυσόστομος τον απόστολο Παύλο. Προσευχόταν για όλο τον κόσμο, γι᾽ αυτό και τον χαρακτηρίζει «φύλακα της οικουμένης»· αυτός, «διά της συνεχούς δεήσεως πάντα τα έθνη διέσωσε», λέγει ο Χρυσόστομος. «Κάμπτω τα γόνατά μου – δηλαδή, γονατίζω, λέει ο απόστολος Παύλος – προσευχόμενος προς τον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, “εξ ου πάσα πατριά” ( δηλαδή, από τον οποίον κάθε γένος) στον ουρανό και στην γη παίρνει το όνομα».
(γ) Και τι προσεύχεται ο Απόστολος Παύλος; Προσεύχεται «κατοικήσαι τον Χριστόν εν ταίς καρδίαις υμών» (Εφ. 3,14-17). Βλέπεις, λέει ο Χρυσόστομος, πόση δύναμη έχει η προσευχή; Κάνει τις καρδιές των ανθρώπων Ναούς, κατοικία Χριστού. Πραγματικά, ποιο άλλο μεγαλύτερο εγκώμιο μπορεί να ειπωθεί για την προσευχή από το ότι αυτή μας κάνει Ναούς του Χριστού; «Κατοικήσαι τον Χριστόν εν ταίς καρδίαις υμών»! «Ον ου χωρούσιν ουρανοί, ούτος εις ψυχήν εισέρχεται ζώσαν εν προσευχαίς» (Χρυσόστομος)!
(δ) Από τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου θα δούμε, αγαπητοί μου, ότι όλο το αποστολικό του έργο και όλα τα θαυμαστά του έργα, το να αντέχει σε φυλακίσεις, το να υπομένει δαρμούς, το να διώχνει δαίμονες, το να ανασταίνει νεκρούς, το να θεραπεύει αρρώστους, όλα αυτά τα πετύχαινε με την προσευχή! Όση δύναμη έχουν τα νερά για τα δέντρα, το ίδιο και οι προσευχές στην ζωή των αγίων, λέει ο Χρυσόστομος. «Ην γαρ επί των δένδρων ισχύν έχει τα ύδατα, ταύτην επί του βίου των αγίων αι προσευχαί»!
(ε) Ας θυμηθούμε τους ραβδισμούς και την φυλάκιση του Αποστόλου Παύλου στους Φιλίππους της Μακεδονίας μαζί με τον Σίλα (βλ. Πραξ. κ. 16). Αλλά έγινε μεγάλο θαύμα τότε: Έγινε μεγάλος σεισμός και σαλεύθηκαν τα θεμέλια της φυλακής και άνοιξαν όλες οι πόρτες της και ελευθερώθηκαν όλοι οι φυλακισμένοι. Στην συνέχεια σώθηκε ψυχικά και ο δεσμοφύλακας, γιατί πίστεψε στον Χριστό. Ποιος το έκανε το θαύμα αυτό; Το έκανε η προσευχή! Γιατί λέει η διήγηση στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων: «Περί δε το μεσονύκτιον Παύλος και Σίλας προσευχόμενοι ύμνουν τον Θεόν» (16,25).
(στ) Γι᾽ αυτό και ο Απόστολος, γνωρίζοντας την δύναμη της προσευχής, λέει σε όλους τους χριστιανούς: «Τη προσευχή προσκαρτερείτε, γρηγορούντες εν αυτή, εν ευχαριστία» (Κολ. 4,2). Να προσεύχονται και μάλιστα να επιμένουν στην προσευχή. Να γρηγορούν στην προσευχή. Και ακόμη περισσότερο λέγει στην συνέχεια και το άλλο το σημαντικό: Να προσεύχονται και γι᾽ αυτόν και όλους τους κήρυκες, για να κηρύττει με παρρησία το Ευαγγέλιο και να ευλογείται το κήρυγμά του. «Ίνα μοι δοθή λόγος – λέγει – εν ανοίξει του στόματός μου εν παρρησία, λαλήσαι το μυστήριον του Ευαγγελίου» (στιχ. 3). Τόση παρρησία έχουν οι προσευχές, χριστιανοί μου, ώστε να μπορεί ένας απλός χριστιανός να προσεύχεται και για τον απόστολο Παύλο. Να παρακαλεί, δηλαδή, ένας απλός στρατιώτης τον βασιλιά για έναν πολύ μεγάλο στρατηγό!
(ζ) Άλλο παράδειγμα για την δύναμη της προσευχής από την Αγία Γραφή φέρει ο Χρυσόστομος τον μέγα πάλι απόστολο Πέτρο, που φυλακίστηκε και αυτός για το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Αλλά όπως λέγει ο ευαγγελιστής Λουκάς, «γινόταν γι᾽ αυτόν ένθερμη προσευχή στον Θεό από όλη την Εκκλησία». Και έγινε το θαύμα! Η προσευχή της Εκκλησίας άνοιξε τις πύλες της φυλακής και ελευθερώθηκε ο Απόστολος (βλ. Πραξ. 12,5 εξ.).
(η) Ο Μωυσής πάλι έσωσε τον λαό του Ισραήλ από τους Αμαληκίτες με την προσευχή του, που την έκανε κάνοντας και τον Σταυρό του, γιατί είχε τεταμένα τα χέρια του και το σώμα του σχημάτιζε Σταυρό (βλ. Εξ. 17,10-11).
(θ) Η προσευχή νίκησε την φωτιά στην περίπτωση των Τριών Παίδων στην κάμινο και νίκησε και τα λιοντάρια στην περίπτωση του προφήτου Δανιήλ (βλ. Δαν. 6,14 εξ).
(ι) Η προσευχή γέννησε τον προφήτη Σαμουήλ από την στείρα μητέρα του την Άννα (βλ. Α´ Βασ. κ. 1).
(ια) Με την προσευχή ο βασιλεύς Εζεκίας έτρεψε σε φυγή το πλήθος των Περσών (βλ. Δ´ Βασ. κ. 18). Ενώ εκείνοι που έφεραν στο τείχος πολεμικές μηχανές, ο Εζεκίας οχύρωνε το τείχος του με την προσευχή, λέγει χαρακτηριστικά ο Χρυσόστομος.
(ιβ) Η προσευχή έσωσε τους Νινευίτες. Τους έσωσε από την βέβαιη καταστροφή τους (βλ. Ιωάν. κ. 3).
Και γενικά λέγει ο Χρυσόστομος, «ότι είναι για το σπίτι το θεμέλιο, το ίδιο είναι και για την ψυχή μας η προσευχή»!
Γι᾽ αυτό, χριστιανοί μου, ποτέ να μην παραλείπουμε την προσευχή, γιατί απ᾽ αυτήν εξαρτάται η πνευματική μας πρόοδος και η σωτηρία μας, αλλά και όλα τα αγαθά της ζωής μας.
Με πολλές ευχές
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως
