Συνέντευξη στον Γιώργο Θεοχάρη-Μέρος Β΄

«Με την Εκκλησία οφείλουμε να προχωρήσουμε στην άμεση και από κοινού συνεργασία σε όλα τα ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος για το καλό της χώρας και του κοινωνικού σώματος» ανέφερε μιλώντας στο «Αγιορείτικο βήμα» ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, κ. Ανδρέας Λοβέρδος. Ο υπουργός στο σημερινό δεύτερο μέρος της εφ΄όλης της ύλης συνέντευξής του μιλάει ακόμη για το τμήμα Ισλαμικών Σπουδών στο ΑΠΘ, ξεκαθαρίζει πως το μάθημα των Θρησκευτικών «βοηθά στην κατανόηση της Ορθόδοξης Παράδοσης και εκφράζει τον θρησκευτικό πολιτισμό μας στο πλαίσιο ενός διαπολιτισμικού διαλόγου», αναλύει την τροποποίηση της εορτής των Τριών Ιεραρχών για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση από αργία σε σχολική εορτή, ενώ μιλάει για το θρησκευτικό φανατισμό. 

Ακολουθεί το δεύτερο και τελευταίο μέρος της συνέντευξης: 

-Ποια είναι η άποψή σας για τη χρησιμότητα του τμήματος Ισλαμικών Σπουδών στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ; Το θέμα έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις και κατά του Γενικού Γραμματέα Γ. Καλαντζή…

Η πρόταση για την ίδρυση ενός προγράμματος Ισλαμικών Σπουδών στη Θεσσαλονίκη σχετίζεται με την επιστημονική προσέγγιση της ισλαμικής θρησκευτικής παράδοσης στο πλαίσιο της ανώτατης εκπαίδευσής μας. Οι ιστορικές σχέσεις του ελληνορθόδοξου πολιτισμού άλλοτε και σήμερα, η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και η ειρηνική συμβίωσή της με τους χριστιανούς, η θέση και η κατάσταση των πρεσβυγενών Ορθοδόξων Πατριαρχείων στις χώρες με ισλαμική παρουσία, ο σύγχρονος διαθρησκειακός διάλογος, ο οποίος πραγματοποιείται με τον συντονισμό του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και, τέλος, η εκπαίδευση ιεροδιδασκάλων για τη διδασκαλία του Ισλάμ στα δημόσια σχολεία της Θράκης με την ευθύνη της Ελληνικής Πολιτείας, όπου φοιτούν και μουσουλμάνοι μαθητές και μαθήτριες είναι μια σειρά από σοβαρούς λόγους η Ελλάδα να αναλάβει σοβαρά, υπεύθυνα και θεσμοθετημένα τις ευθύνες αλλά και το πλαίσιο οργάνωσης ενός ανοικτού προς όλους πανεπιστημιακού Προγράμματος Ισλαμικών Σπουδών, όπως συμβαίνει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Πράγματι, το ζήτημα έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις και ελπίζουμε ότι ύστερα από μία σοβαρή διαβούλευση να προχωρήσουμε στην πλέον ενδεδειγμένη διευθέτηση του ζητήματος. Πάντως, το βέβαιο είναι ότι οι μητροπολίτες της Θράκης είναι υπέρ του εγχειρήματος και το στηρίζουν, όπως και το Τμήμα Θεολογίας, το οποίο αποδέχεται τη φιλοξενία αυτού του πανεπιστημιακού Προγράμματος. Οι πρακτικές λεπτομέρειες για την οριστική θεσμοθέτηση και την ακαδημαϊκή οργάνωσή του θα επιλυθούν σε συνεργασία και με την ευρύτερη πανεπιστημιακή κοινότητα.

-Τι θα γίνει με το μάθημα των Θρησκευτικών και με τις εκκλησιαστικές εορτές όπως αυτή των Τριών Ιεραρχών;

Το μάθημα των Θρησκευτικών στη χώρα μας υπηρετεί καθαρά μορφωτικούς σκοπούς και το περιεχόμενο του καλύπτει συγκεκριμένες παιδευτικές ανάγκες. Δεν φιλοδοξεί να αντικαταστήσει την κατήχηση της Εκκλησίας, η οποία, αποτελεί βασική και διακριτή ποιμαντική δραστηριότητά της. Το μάθημα στην Α/θμια και Β/θμια εκπαίδευση διδάσκεται πάντοτε βάσει ενός συγκεκριμένου Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών, υπηρετώντας τους γενικούς στόχους, όπως αυτοί περιγράφονται στον νόμο 1566/85, χωρίς βεβαίως να παραθεωρούνται και οι λοιπές προβλέψεις που αφορούν στη λειτουργία κάθε μαθήματος ενταγμένου στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα (διαδικασία αξιολόγησης, εξεταστικές δοκιμασίες, βαθμολόγηση κ.λπ.).

Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι ενταγμένο από συστάσεως του Ελληνικού κράτους στον κορμό των μαθημάτων του σχολείου, τα δε Αναλυτικά Προγράμματα του μαθήματος, όπως και όλων των άλλων μαθημάτων, είναι νόμος του κράτους και διδάσκονται υποχρεωτικά.

Το υφιστάμενο μάθημα των Θρησκευτικών συνιστά γνωριμία με τα μορφωτικά αγαθά, τις αξίες και τον πολιτισμό που διαμόρφωσε ο Χριστιανισμός και ιδιαίτερα η Ορθόδοξη Παράδοση. Οι ετερόδοξοι χριστιανοί, το θρησκευτικό φαινόμενο γενικά αλλά και οι μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις των λαών, διδάσκονται εν μέρει στο Δημοτικό σχολείο και συστηματικότερα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Ακόμη, στο πλαίσιο του μαθήματος, τα κοινωνικά και υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου προσεγγίζονται με πνεύμα διαλόγου, ελευθερίας και καταλλαγής. Με άλλα λόγια, το σύγχρονο μάθημα των Θρησκευτικών βοηθά στην κατανόηση της Ορθόδοξης Παράδοσης και εκφράζει τον θρησκευτικό πολιτισμό μας στο πλαίσιο ενός διαπολιτισμικού διαλόγου με τον θρησκευτικά «άλλον» και «διαφορετικό».

Ως προς την σχολική εορτή των Τριών Ιεραρχών το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, ύστερα από σχετική επιστολή της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος μελέτησε επισταμένως το ζήτημα και πρόσφατα τροποποίησε τον χαρακτηρισμό της εορτής των Τριών Ιεραρχών για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση από αργία σε σχολική εορτή, όπως εδώ και χρόνια ισχύει για την Πρωτοβάθμια, ώστε να υπάρχει ενιαία αντίληψη για τον χαρακτήρα της σχολικής αυτής εορτής σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης και να μην καταστρατηγείται το νόημα και το περιεχόμενο της σχολικής εορτής και να μετατρέπεται ουσιαστικά σε σχολική αργία.

Έτσι, «Για το σχολικό έτος 2014-15 η θρησκευτική εορτή των Τριών Ιεραρχών την 30η Ιανουαρίου 2015, δεν αποτελεί ημέρα αργίας για τα Γυμνάσια, Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια, δημόσια και ιδιωτικά, ημερήσια και εσπερινά, αλλά ορίζεται, για όλες τις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ως ημέρα εορτής, κατά την οποία γίνεται εκκλησιασμός και δραστηριότητες σχετικά με την προσφορά των Τριών Ιεραρχών στα γράμματα».
Συνεπώς, οι παραπάνω αλλαγές επιχειρούν τη συμβολική και ουσιαστική νοηματοδότηση της ελληνικής εκπαίδευσης και της σχολικής ζωής. Ιδιαίτερα ως προς την εορτή των Τριών Ιεραρχών, η αλλαγή αυτή ικανοποιεί συγκεκριμένο και δίκαιο αίτημα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

-Μάθαμε ότι επισκεφθήκατε το κτιριακό συγκρότημα της Αθωνιάδας Σχολής  και του οικοτροφείου που δεν κρίνεται και τόσο κατάλληλο για τη στέγαση μαθητών. Υπάρχει σχεδιασμός για νέο κτίριο που θα καλύψει τις σύγχρονες ανάγκες.

Το ζήτημα ετέθει από την επιτροπή των αγιορειτών και θα συζητηθεί στην προσεχή συνάντησή μας στις 22 Ιουλίου.

-Σκέπτεστε να επαναφέρετε τη γενική διεύθυνση θρησκευμάτων παρά τις αντιδράσεις σημαντικών θεσμικών παραγόντων;

Το ζήτημα αυτό αφορά το οργανόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, τη συνολική οργάνωση και συνοχή, τη λειτουργικότητα, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του παραγόμενου έργου στο πλαίσιο του υπουργείου και ιδιαίτερα της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων. Σύντομα θα λάβουμε τις αναγκαίες και οριστικές αποφάσεις και για το ζήτημα αυτό.

-Σε παλιότερες δηλώσεις σας το 2006 με αφορμή τις αντιδράσεις για την ταινία «Κώδικας Ντα Βίντσι» είχατε πει πως «Η εκκλησία και οι εκπρόσωποι της έχουν βεβαίως κάθε δικαίωμα να τοποθετούνται κριτικά σε ζητήματα της επικαιρότητας. Όμως αυτού του είδους οι αντιδράσεις και το κλίμα θρησκευτικού φανατισμού που δημιουργούν». Ποια είναι κατά την άποψή σας τα όρια του θρησκευτικού φανατισμού;

Η Ορθόδοξη Εκκλησία ιστορικά και θεολογικά δεν έχει καμία σχέση με το φαινόμενο του θρησκευτικού φανατισμού, το οποίο ως παραφθορά της γνήσιας θρησκευτικής ζωής συναντάται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Αν και στη χώρα μας εμφανίζονται ενίοτε ενδείξεις για τέτοια φαινόμενα, δεν προέρχονται από τους κόλπους της Εκκλησίας. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για υπερβολικό ζήλο, συχνά «ου κατ’ επίγνωσιν», που βλάπτει τη γνησιότητα και την ανεκτικότητα της χριστιανικής πίστης.

-Στην προηγούμενη κυβερνητική σας θητεία, ως υπουργός Υγείας, είχε υπάρξει αντίθεση απόψεων με την Εκκλησία για το θέμα της εικαζόμενης συναίνεσης στις μεταμοσχεύσεις. Πως ευελπιστείτε να εξελιχθεί η συνεργασία σας στο εξής από το νέο σας θώκο;

Όταν τον Αύγουστο του 2011 ως Υπουργός Υγείας επισκέφθηκα τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο είχα δηλώσει:
«Ήρθα εδώ ως υπουργός και μέλος του εκκλησιάσματος. Μας ενώνει η προσπάθεια των ανθρώπων να δοθεί ζωή μέσα από το θάνατο. Φάνηκε ότι μας χωρίζει το ζήτημα της «εικαζόμενης συναίνεσης», αλλά υπάρχει ενάμισι χρόνος, που μεσολαβεί για να βρεθεί μια λύση». Σε κάθε περίπτωση και τότε και πολύ περισσότερο τώρα οφείλουμε να προχωρήσουμε στην άμεση και από κοινού συνεργασία σε όλα τα ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος για το καλό της χώρας και του κοινωνικού σώματος. Γνωρίζω και συμμερίζομαι τις δίκαιες επιφυλάξεις της Εκκλησίας στα θέματα της βιοηθικής και της «εικαζόμενης συναίνεσης». Είμαστε εδώ για να λύσουμε και όχι να δημιουργήσουμε προβλήματα.

-Πρόσφατα ανακοινώθηκε πως για το 2014 διορίζονται μόλις 125 κληρικοί και υπάλληλοι στην εκκλησία. Περίπου αντιστοιχεί ένας ιερέας ανά Μητρόπολη! Το θεωρείτε δίκαιο;

Ασφαλώς και δεν είναι δίκαιο, όπως γενικότερα επώδυνα είναι και όλα τα μέτρα και οι θυσίες του ελληνικού λαού στην περίοδο αυτή της οικονομικής κρίσης. Μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, αυτού του είδους οι αδικίες θα αποκατασταθούν επ’ ωφελεία του κοινωνικού σώματος, αλλά και του βαρυσήμαντου και πολλαπλώς ευεργετικού για τη χώρα μας ποιμαντικού έργου της Εκκλησίας.